NT - 27.04.1984, Blaðsíða 24
Föstudagur 27. apríl 1984 24
Utlönd
Dauðadómar
í Gambíu
■ 24 menn voru dæmdir til
dauða í höfuðborg Gambíu
sl. þríðjudag. Þeir voru
ákærðir fyrir að hafa tekið
þátt í uppreisn gegn stjórn-
inni árið 1981. Helmingur
hinna dauðadæmdu voru í
hernum þegar hin misheppn-
aða stjórnarbylting var gerð,
hinir gegndu borgaralegum
störfum.
Um 800 manns létu lífið í
hinni misheppnuðu stjórnar-
byltingu en hún var kæfð
með aðstoð hersveita frá Sene-
gal.
Fjáröflun með mannránum
á miklu gengi að fagna
Tryggingafélög fús að taka áhættuna
■ Vátryggingar hafa dregist
saman í veröldinni síðustu
árin, en þó er ein tegund
trygginga sem færist mjög í
aukana og eru engar horfur á
að þar verði neitt lát á, að
áliti sérfræðinga. Það eru
tryggingar gegn mannránum
og útláti lausnarfjár. Á síð-
ustu 10 árum hafa greiðslur
tryggingafélaga vegna
lausnarfjár aukist úr 250 þús.
dollurum í 60 millj. dollara á
ári. Hryðjuverkamenn,
„frelsishreyfingar" og hrein-
ræktaðir glæpamenn fremja
nú um 300 mannrán á ári.
Þeir sem fyrir þessum
ófögnuði verða eru einkum
stjómmálamenn ogauðmenn
eða einhverjir úr fjölskyldum
þeirra og er lausnarfjár kraf-
ist ef skila á þeim sem rænt er
heilum á húfi.
Um það bil 90% þess
lausnarfjár sem tryggingafé-
lög taka að sér að greiða,
gegn ríflegri þóknun náttúr-
lega, eru keypt af stórfyrir-
tækjum vegna forstjóra þeirra
og annarra fyrirmanna. Al-
geng tryggingafjárhæð í slík-
■ ALLSHERJARÞING
Sameinuðu þjóðanna sam-
þykkti síðastliðið haust tvær
tillögur, sem fólu í sér hvatn-
ingu um takmörkun vígbúnað-
ar í og á hafinu. í tilefni af
þessum ályktunum allsherjar-
þingsins hefur Javier Perez De
Cuellar, framkvæmdastjóri
Sameinuðu þjóðanna, skrifað
þátttökuríkjunum bréf, sem
þegar hefur verið svarað af
sumum þeirra m.a. Sovétríkj-
unum.
Svarbréf Sovétríkjanna,
sem er undirritað af Gromyko
utanríkisráðherra, hefur verið
birt opinberlega og vakið
nokkra athygli, því að þar er
rætt um þær hugmyndir að
Þórarinn Þórarinsson,
ritstjóri, skrifar
Rússnesk herskip á æfingum á hafsvæðum milli Noregs og íslands.
Verður samið um samdrátt
I
vígbúnaðar á höfunum?
Athyglisvert bréf f rá Gromyko til Sameinuðu þjóðanna
gerður verði sérstakur sáttmáli
um samdrátt vígbúnaðar í og á
höfunum.
Þar sem hér er vikið að
hugmynd, sem íslendingar
hljóta að láta sig varða, þykir
rétt að skýra nokkuð frá um-
ræddu svarbréfi Gromykos, og
verður stuðzt við þýðingu APN
á því.
í UPPHAFI bréfsins er vak-
in athygli á því, að Sovétríkin
leggi mesta áherzlu á tak-
mörkun kjarnavopna, því að
af þeim stafi mest hætta. Síðan
segir:
„Það væri mikilsvert framlag
til að koma í veg fyrir styrjöld
að draga úr vígbúnaðarkapp-
hlaupinu á úthöfum og höfum.
Áframhaldandi uppbygging
flota og auknar aðgerðir þeirra
hafa í för uneð sér hættu á
röskun stöðugleika um heim
allan og innan einstakra svæða
og leiða til þess að fjármagn
verður tekið út uppbyggingu.
Þessi stefna hefur öfug áhrif á
öryggi friðsamlegra siglinga og
rannsóknir og athuganir á
auðæfum hafsins, en þær verða
æ mikilvægari fyrir mannkyn-
ið.
Það verður æ tíðara að sum
veldi noti flotamátt sinn beint
til að þrýsta á fullvalda ríki,
einkum þróunarríkin, hafa af-
skipti af málefnum þeirra,
setja á svið vopnaðar árásir og
afskipti og viðhalda leifum ný-
lendukerfisins.
Eins og vitað er hafa Sovét-
ríkin annað hvort upp á sitt
eindæmi eða í samvinnu við
hin sósíalísku lönd, lagt til að
gerður verði samningur um
röð ráðstafana er varða gagn-
kvæma takmörkun aðgerða
flota og takmarkanir og niður-
skurð vígbúnaðar flota, svo og
ráðstafnair til að byggja upp
traust almennt, bæði í ein-
stökum heimshlutum, eins og
Indlandshafi, á Atlantshafi og
Kyrrahafi, Miðjarðarhafi og
við Persaflóa. Þessar tillögur
eru enn í gildi.
Sovétríkin hafa rekið á eftir
því að gerðar verði ráðstafanir
til að halda vígbúnaðarkapp-
hlaupi flotans á tvíhliða grund-
velli, einkum innan ranima
sovésk-bandarísku viðræðn-
anna um takmörkun og síðan
niðurskurð hernaðaraðgerða
á Indlandshafi og hvað varðar
takmörkun og niðurskurð stra-
tegískra vopna.
Sovétríkin hafa móttekið
með ánægju hvatningu 38.
Allsherjarþings SÞ um að hefja
viðræður um takmörkun hern-
aðaraðgerða flota, takmörkun
og niðurskurð vígbúnaðarflota
og útbreiðslu ráðstafana til að
byggja upp traust á hafsvæðum
og höfum, einkum á þeim
svæðum, þar sem helztu sigl-
ingal'eiðir liggja eða hætta er á
að deilur komi upp. Fyrir sitt
leyti eru þau reiðubúin til að
taka þátt í slíkum viðræðum.
Það mætti ræða um það sem
brýna ráðstöfun að komast að
skilmálum um t.d. að auka
ekki aðgerðir flota á þeim
svæðum sem deilur eða spenna
ríkir.
Það er nauðsynlegt að leita
lausna, sem gætu komið á-
standinu í lag, þar sem flotar
stórveldanna eru oft lengi
fjarri frá ströndum þeirra.
Slíkar ráðstafanir væru að
kalla heim skip, sem bera
kjarnorkuvopn frá vissum haf-
svæðum og höfum og tak-
marka slík vopn um borð í
hinum ýmsu skipum.
Sovétríkin gætu einnig geng-
ið lengra í átt til áhrifaríkrar
Andrei A. Gromyko að flytja r*ðu á Stokkhólmsráðstefn-
unm
takmörkunar flotavígbúnaðar.
Ráðstafanir á þessu sviði gætu
t.d. falið í sér takmörkun á
fjölda skipa af helstu gerðum.
Jafnframt ætti að ræða það að
koma á takmörkunum á gagn-
kafbátakerfi og ráðstafanir
með tilliti til flotastöðva á
erlendu landsvæði.
I framtíðinni ætti einnig að
skoða niðurskurð skipafjölda
á jafnvægisgrundvelli, sem eru
í flota stórveldanna. Sérstaka
áherslu ber að leggja á slík
herskip sem flugvélamóður-
skip, sem hafá afar., mikla
röskun í för með sér og eru
notuð til að sýna mátt og beita
sjálfstæð ríki þrýstingi.
Samræmdar ráðstafanir,
sem miða að því að byggja upp
traust gætu orðið til að koma í
veg fyrir deilur og tryggt öryggi
samgangna á sjó og haft mjög
mikla þýðingu frá pólitísku
sjónarmiði.
Auðvitað verður að gera
allar ráðstafanir í samræmi við
regluna um að einskis öryggi
skaðist, með tilliti til allra
þátta, sem ákvarða valdahlut-
fallið á höfum og öðrum svið-
um vígbúnaðartakmörkunar,
sem hafa áhrif á flotaöflin á
einn eða annan hátt.
Það verður að nýta að fullu
möguleika á svæðisbundinni
lausn til takmörkunar aðgerða
flota og vígbúnaðar hans.
Meðan á viðræðunum stend-
ur eru Sovétríkin reiðubúin til
að kanna allar viðeigandi ráð-
stafanir til að tryggja gagn-
kvæmt traust ríkja þess efnis,
að þær skuldbindingar, sem
teknar hafi verið, verði
haldnar.
Að mati Sovétríkjanna ættu
viðræður um takmörkun að-
gerða flota og flotavígbúnaðar
að ná til allra stórra flotavelda
og annarra ríkja, sem áhuga
hefðu þar á. Frá þessu sjónar-
miði væri hægt að skoða þann
möguleika að halda þær innan
ramma afvopnunarráðstefn-
unnar í Genf. Sovétríkin eru
reiðubúin til að skoða einnig
þann möguleika að halda að-
skildar fjölhliða viðræður um
þessi málefni. Þau ganga einn-
ig út frá þeirri sannfæringu, að
fjölhliða viðræður um tak-
mörkun aðgerða flota og víg-
búnaðar flota eigi ekki að vera
hindrun í vegi athugunar þess-
ara mála á viðræðum milli
kjarnorkuveldanna."
EFTIR að SovétríknThata í
megindráttum svarað á fram-
angreindan hátt, er þess beðið
með nokkurri forvitni hvert
svar Bandaríkjanna verður.
Það væri vissulega mikilvægt
skref í friðarátt, ef viðræður
gætu hafizt um takmörkun víg-
búnaðar á höfunum. Slíka við-
leitni þarf ísland að styðja á
allan hátt.
um tilvikum er 15 til 20 millj.
dollara. Líftrygging fyrir
fórnarlömb er innifalin.
Skilmálar tryggingafélag-
anna eru yfirleitt þeir að sé
tryggðum einstaklingi rænt
verður viðkomandi fyrirtæki
eða fjölskylda að reiða fram
féð sem krafist er í lausnar-
gjald og á síðan kröfu á að
tryggingafélagið endurgreiði.
Flest tryggingafélög setja tvö
skilyrði fyrir tryggingu gegn
mannránum. I fyrsta lagi
verður fyrirtækið eða fjöl-
skyldan, eða hver svo sem
það er sem kaupir trygging-
.una að halda því stranglega
leyndu að viðkomandi sé
tryggður fyrir mannráni. í
öðru lagi að ef tryggðum
einstaklingi er rænt og lausn-
argjalds krafist verður að til-
kynna lögregluyfirvöldum
um það samstundis og leyfa
þeim að fylgjast með þróun
mála. Ef ekki er staðið við
þessi skilyrði er tryggingaféð
ekki greitt þar sem talið er að
sé ekki staðið við þessa skil-
mála verði mannrán mun
meira freistandi tekjuöflun-
arleið.
Iðgjaldagreiðslur til trygg-
ingafélaga eru mjög mismun-
andi eftir því í hvaða löndum
sá tryggði býr. t rómönsku
Ameríku eru iðgjöldin hæst,
en þar eru mannránin einnig
tíðust. á síðasta ári fóru tveir
þriðju allra mannrána í heim-
inum þar fram. Þar kostar 50
þús. dollara á ári að tryggja
fyrir 1 millj. dollara lausnar-
fé.
Fyrir 10 árum var Argent-
ína gósenland mannræn-
ingja. Árið 1975 var greitt
þar hæsta lausnargjald sem
vitað er um í heiminum. Þá
var bræðrunum Born rænt og
kostaði það 60 millj. dollara
að fá þá látna lausa. Fjöl-
skylda þeirra á mikið korn-
fyrirtæki. Á síðasta ári var
aðeins eitt mánnrán framið í
Argentínu, enda eru iðgjöld-
in þar ekki orðin hærri en í
Bandaríkjunum, sem er 10
þúsund dollarar á ári fyrir
milljón dollara lausnarfé.
Það eru hvergi nærri öll
vátryggingafélög sem taka að
sér að tryggja gegn mannrán-
um og lausnargjaldi. En þau
sem selja slíkar tryggingar
leggja mikið upp úr að skjól-
stæðingum þeirra verði ekki
rænt. Þau kenna viðskiptavin-
um sínum hvernig þeir eigi
að varast að þeim verði rænt
og hvernig þeir eigi að bregð-
ast við ef svo illa fer. Þegar
lausnargjalds er krafist lenda
fulltrúar viðkomandi trygg-
ingafélags í samningavið-
ræðum við mannræningjana
og geta jafnvel komist í hann
krappan. Þóekki alltafvegna
sjálfra mannræningjanna, eins
og dæmi sýna. Fyrír nokkrum
árúm voru tveir fulltrúar
tryggingatélagS seuUír til
umbíu til að aðstoða við að
ná ríkum Bandaríkjamanni
úr höndum mannræningja.
Það tókst, en trygginga-
mennirnir voru settir í fang-
elsi af þarlendri lögreglu og
fengu að dúsa þar í tvo mán-
uði vegna gruns um að hafa
aðstoðað mannræningjana,
áður en hægt var að koma
pólitíinu í skilning um að þeir
væru riðnir við málið á allt
annan hátt.