NT - 24.05.1984, Blaðsíða 24

Fimmtudagur 24. maí 1984 24
ílit
Utlönd
Friðarrannsóknar-
stofnun í Kanada
■ Kanadamenn undirbúa
nú stofnun friðarrannsóknar-
stöðvar og hafa í undirbúningi
sínum skoðað friðarrannsókn-
arstöðvarnar í Stokkhólmi og
London.
„Friðarstofnun“ þessi kom
til umræðu í desember síðast-
liðinn, meðan Trudeau var í
heimsreisu sinni þar sem hann
kynnti hugmyndir sínar tengd-
ar friðarviðræðum.
Friðarumleitanir Trudeau’s
voru mjög áberandi í kanad-
ískum fjölmiðlum síðastliðinn
vetur, en grannar Kanada-
manna, Bandaríkjamenn
sýndu þeim lítinn áhuga.
Lagði Trudeau áherslu á að
ná til „meðal-stórra ríkja,“ en
ekki risaveldanna.
Utanríkisráðherra Kanada,
Allan MacEachen, flutti frum-
varp um stofnun Friðarstofn-
unarinnar og er búist við að
það nái fram að ganga fyrir
þinglok.
Kim II Sung í
Sovétríkjunum
Moskva-Kcutcr.
■ Forseti Norður-Kóreu, Kim
II Sung, kom til Moskvu í gær
eftir sjö daga lestarferð með
Síberíuhraðlestinni.
■ Allan MacEachen utanrík-
isráðherra Kanada.
■ STRÍÐSHÆTTAN á
Persaflóa hefur magnazt við
það, að írakar hafa hert árásir
á skip, sem flytja íranska olíu
frá Kargeyju, sem er helzta
olíuútflutningshöfn írans. Á
þann hátt hyggjast þeir lama
Iran efnahagslega.
Stjórn írans hafði hótað að
svara þessu með því að loka
Hormuzsundi og stöðva þann-
ig alla olíuflutninga frá írak og
ríkjunum, sem liggja að Persa-
flóa. Þetta myndi verða þungt
áfall fyrir Vestur-Evrópu, Jap-
an og mörgríki í þriðja heimin-
um, en minna fyrir Bandarík-
in.
Enn hafa íranir ekki gripiq
til þessa ráðs, en í staðinn hafið
árásir á skip, sem flytja olíu
frá Kuwait og Saudi-Árabíu.
íranir hóta að halda þessum
árásum áfram, nema Araba-
ríkin við Persaflóa hætti fjár-
hagslegum stuðningi við írak,
en án þessa stuðnings gæti írak
ekki haldið styrjöldinni áfram.
Þórarinn Þórarinsson,
ritstjóri, skrifar
sem hann hafði sjálfur gert við
írönsku keisarastjórnina.
Hann hugðist notfæra sér að
fran væri í sárum eftir bylting-
una.
Sú von hans brást og nú
Styrjaldarbálið magnast á
Persaflóa vegna eins manns
Örþrifaráð Saddams Hussein til að bjarga eigin skinni
Ráðamenn Arabaríkjanna
við Persaflóa hafa stutt írak
vegna þess, að þeir óttast
Khomeini meira en Saddam
Hussein, einræðisherra íraks,
þótt þeim sé samt ekkeri um
hann. Þess vegna eru þeir treg-
ir til að hætta stuðningi við
hann. Þeir óttast, að röðin
komi að þeim, ef Khomeini
tekst að flæma Hussein frá
völdum.
Leiðtogar þessara ríkja hafa
hins vegar ekki um marga
kosti að velja. Þeir hafa tak-
markaða getu til að veita olíu-
flutningaskipum hernaðarlega
vernd á Persaflóa. Þeir vilja
ógjarnan þiggja hernaðarlega
aðstoð Bandaríkjanna en vafa-
laust er hún til reiðu, ef þeir
vilja þiggja hana.
Það hefur verið stefna leið-
toga þessara ríkja að ganga
ekki til bandalags við risaveld-
in. Þeir óttast m.a. að það gæti
orðið vatn á myllu Khomeinis.
Honum yrði eftir það auðveld-
ara að æsa almenning í þessum
ríkjum gegn valdhöfunum. Af
ymsum ástæðum óttast þeir
ekki minna að verða þannig
felldir innan frá en með beinni
hernaðarlegri árás.
k ÞAÐ HEFUR verið yfirlýst
stefna Bandaríkjastjórnar, að
hún myndi beita hervaldi til að
halda Hormuzsundi opnu, ef
íranir reyndu að hindra sigling-
ar um það.
Margir sérfræðingar hafa
dregið í efa, að Bandaríkin
væru hernaðarlega fær um
þetta, þótt þau hafi mikinn’
flota á hafinu utan Hormuz-
sunds. Vandi Bandaríkjanna
er ekki sízt mikill vegna þess,
að þau liafa hvergi herstöðvar
á landi í nánd við stundið.
Ekkert af þeim ríkjum, sem
eru við Persaflóa, hafa viljað
leyfa þeim herstöðvar á landi,
þegar það er undanskilið að
Oman hefur leyft þeim afnot
af flugvöllum vegna flutninga,
en þeim er ekki heimilt að
koma upp herbækistöðvum
þar og þeir mega ekki gera
árásir þaðan.
Allar hernaðaraðgerðir
Bandaríkjanna yrðu því að
fara fram af skipum. Mikill
bandarískur floti, m.a. flug-
vélamóðurskip, hefur safnast
saman í námunda við sundið
og virðist reiðubúinn til að-
gerða, ef þörf krefur.
Af hálfu bandarískra hern-
aðaryfirvalda er viðurkennt.
að hernaðaraðgerðir verði
miklum erfiðleikum háðar, ef
þær eiga eingöngu að byggjast
á skipum og flugvélum frá
þeim. Aðstaða á landi þurfi að
fást, ef sæmilegur árangur eigi
að nást.
Eins og áður segir hefur
ekkert Persaflóaríki viljað
veita slíka aðstöðu af ótta við
hefndaraðgerðir írana.
í Florida er verið að þjálfa
Saddam Hussein
einstaka orrustusveit, sem
hægt er að senda á vettvang
með tveggja sólarhringa fyrir-
vara og er þá treyst á, að leyfi
fáist til millilendingar í Mar-
okkó og Egyptalandi. Miklu
lengri tíma mun taka, ef senda
þyrfti fjölmennan landher til
Persaflóa.
Orðrómur hermir, að
Bandaríkjastjórn hafi tilkynnt
stjórnum umræddra Araba-
ríkja, að hún sé tilbúin að veita
olíuflutningaskipum þeirra
hernaðarlega vernd á Persa-
flóa, ef hún fái í staðinn bæki-
stöðvar á landi.
Enn mun ekkert þessara
ríkja hafa léð máls á þessu.
Frá sjónarmiði þeirra gæti
þetta enn magnað stríðshætt-
una á Persaflóa. Hvernig
myndi t.d. Bandaríkjastjórn
svara því, ef íranir gerðu loft-
árásir á þessar stöðvar? Geta
Bandaríkin þá komizt hjá því
að gera árásir á íran?
í Bandaríkjunum myndi
þessi íhlutun Bandaríkjanna
varðandi átök á Persaflóa vafa-
lítið sæta mikilli gagnrýni.
Þannig hefur Gary Hart lýst
yfir því, að hann sé algerlega
andvígur því að Bandaríkin
taki að sér að verja Hormuz-
sund. Þetta kæmi líka enn
síður til greina, ef Vestur-Evr-
ópuríkin taka ekki þátt í þess-
ari aðgerð, sem aðallega yrði
gerð vegna þeirra.
EINS og þessi mál standa
nú, er ekki nema ein leið
vænleg til að stöðva aukna
stríðshættu í sambandi við ol-
íuflutningana í Persaflóa.
Þessi leið er sú, að reynt
verði til hins ýtrasta að koma á
sáttum milli Iraks og írans.,
Þar eru hins vegar margir
þröskuldar í veginum og mest-
ur sá, að íranir gera það að
ófrávíkjanlegu skilyrði, að
Saddam Hussein verði vikið
frá völdum.
Að vissu leyti er þetta ekki
óeðlileg krafa. Það var Sadd-
am Hussein, sem hóf styrjöld-
ina, og rauf með því samning
hefur stríðsgæfan snúist þannig
við, að íranir virðast orðnir
sigurvænlegri, þótt það geti
tekið sinn tíma að leiða styrj-
öldina til lykta.
Til þess að reyna að afstýra
ósigri íraks og falli sjálfs sín,
hefur Saddam Hussein gripið
til þess örþrifaráðs að reyna að
kveikja styrjaldarbál á Persa-
flóa og draga Bandaríkin
þannig inn í styrjöldina við
Iran.
Það verður vart sagt, að
friðarvonic séu vænlegar undir
þessum kringumstæðum.
Sitthvað bendir þó til þess, að
friður sé ekki útilokaður, ef
Saddam Hussein yrði rutt úr
vegi. íranir hefðu þá fengið
aðalkröfu sinni framgengt.
Ýmislegt gæti bent til þess,
að íranir væru að bíða eftir
falli Husseins. Þeir hafa enn
ekki hafið þá stórsókn, sem
þeir hafa lengi boðað og undir-
búið. Þeir hafa ekki tekið því
illa að setjast að samninga-
borði, ef ný stjórn kæmi til
valda í'írak.
Saga styrjaldarinnar milli ír-
aks og írans og átakanna, sem
nú er að magnast á Persaflóa,
sýnjt glöggt, að einn ofstækis-
maður, sem kemst í valdasæti,
getur orðið bæði valdur að
styrjöld og komið í veg fvrir að
friður sé.saminn. Slíkt ástand
rfkir enn í heiminum, að
friðurinn er ekki tryggari en
þetta.
Rússar tóku feikivel á móti
þessum kóreska einvaldi sem
hefur ekki komið í opinbera
heimsókn til Sovétríkjanna í
ein 20 ár. Háttsettir sovéskir
embættismenn tóku á móti Kim
á brautarstöðinni í Moskvu og
þaðan var honum ekið til
Kremlar þar sem forseti Sovét-
ríkjanna, Konstantin Chern-
enko, tók á móti honum.
Norður-Kóreumenn hafa aldrei
tekið afstöðu í deilum Kínverja
og Sovétmanna þótt þeir hafi
lengstum haft betri tengsl við
Kínverja. Sovétmenn gera sér
þess vegna miklar vonir um að
heimsókn Kim II Sung til
Moskvu verði til að auka tengsl
Norður-Kóreu við Sovétríkin.
Það er t.d. ekki ólíklegt að
Sovétmenn leggi hart að Kim II
Sung að hann hætti við að senda
norður-kóreskt lið til Olympíu-
leikana en Norður-Kóreumenn
hafa enn ekkert gefið upp um
fyrirætlanir sínar í þeim málum.
Þeir hafa að vísu rætt nokkuð
við Suður-Kóreu um möguleik-
ann um að senda sameiginlegt
lið frá Kóreu en þær viðræður
virðast hafa runnið út í sandinn.
Vafalaust reynir Kim að fá
Sovétmenn til að auka efna-
hagsaðstoð sína við Norður-
Kóreu þar sem stór her og ör
iðnvæðing hefur reynst erfið
fyrir efnahag landsins. Hann
mun sjálfsagt einnig reyna að fá
Sovétmenn til að leggja blessun
sína yfir að Kim Jong II verði
ríkisarfi íNorður-Kóreuen Kim
Jung II er sonur Kim II Sungs.
Rússar hafa hingað til verið
tregir til að styðja með opinber-
um yfirlýsingum það að Kim
Jung II taki við af föður sínum
þar sem þeim hefur þótt slíkt
minna einum of mikið á fornar
keisaraættir.
Eftir heimsóknina til Moskvu
mun Kim halda áfram ferð sinni
til annarra Austur-Evrópu-
landa, þ.á.m. Póllands og Júg-
óslavíu.
Ekki er vitað hvers vegna
Kim flaug ekki til Moskvu held-
ur kaus að ferðast með lest
þangað. Sumir erlendir frétta-
skýrendur hafa velt því fyrir sér
hvort Kim sé kannski lofthrædd-
ur.
wmmfw
■ Þessi mynd var tekin fyrr í
þessum mánuði af Kim II Sung,
forseta Norður-Kóreu, og Hu
Yaobang, aðalritara Kommún-
istaflokks Kína þegar sá síðar-
nefndi var í opinberri heimsókn
til Norður-Kóreu. Kínverjum
er greinilega mikið í mun að
halda góðu sambandi við
Norður-Kóreu og þess vegna
heimsótti Hu Yaobang N-Kór-
eu skömmu áður en Kim lagði
af stað tii Moskvu til að leggja
áherslu á að ferð hans þangað
myndi ekki spilla góðum tengsl-
um Kínverja við Norður-Kóreu-
menn.