NT - 02.08.1984, Blaðsíða 4

Gunnar G. Schrant:
Dómsátt kemur
vel til greina
1. Nei, það tel ég vera fráleitt.
Við vitum á þessari stundu þar
að auki ekkert um það hvort
staða okkar í dómsmálunum er
unnin. Við vonum það vegna
þess að við trúum á málstað
okkar. En það er engan veginn
víst. Um það á hinn alþjóðlegi
gerðardómur í New York að
fjalla. Málin hafa hinsvegar taf-
ist mjög og þessvegna tel ég
dómsátt vel koma til greina -
en með ákveðnum skilyrðum
aðeins. Pau eru þessi: Að viðun-
andi'verð fáist greitt fyrir ork-
una til núverandi álbræðslu og
einnig til hinnar nýju, ef af
verður. í öðru lagi að endur-
skoðunar og verðtryggingar-
ákvæði verði sett inn í nýjan
samning. Og í þriöja lagi að
AluSuisse greiði Islendingum
nokkrar milljónir dollara til þess
að ljúka slíkri dómsátt.
2. Við stæðum mjög illa.
Orkuverðið til álversins væri þá
enn aðeins 6.4 mill en ekki 9.5
mill eins og fram náðist í bráða-
birgðasamkomulaginu. Tekjur
okkar hafa því aukist vegna
þess um 120 millj. króna á einu
ári. Það er mikill og góður
árangur. Þessvegna er fráleitt
að halda því fram að ekkert hafi
áunnist í álviðræðunum á s.l.
ári. Slíkt er hrein blekking.
Öðrum hafði mistekist að ná
fram slíkri hækkun.
3. Ég vonast til þess að við
náum fram verulegri hækkun á
orkuverðinu frá því sem áður
var. Með bráðabirgðasamningn-
um hækkaði það um 48% en
við þurfum enn meiri hækkun.
Upphæðin hlýtur m.a. að velta
á því hver verður lengd samn
ingstímans, hvernig verðtrygg-
ing upphæðarinnar verður,
Gunnar G. Schram
breytingum á skattakerfinu og
fleiri atriðum. Eina tölu er því
erfitt að nefna. Fyrrv. orkuráð-
herra gerði 1983 tillögu um að
verðið hækkaði upp í 12.5 mill.
Það var býsna fróðleg tala.
4. Það byggist á því hvort við
náum fram nægilega háu orku-
verði til stækkunar álversins. Ef
svo reynist er sjálfsagt að heim-
ila stækkun. Tekjur okkar af
núverandi álveri eru verulegar.
Hreinar gjaldeyristekjur af ál-
verinu til 1982 voru 318 millj.
dollarar eða um 9 milljarðir
króna. Afþvívoru tekjurvegna
orkunnar aðeins fjórðungur.
Þessar tölur sýna svart á hvítu
hvern hag við gætum haft af
stækkun álversins í framtíðinni.
r. >
Fimmtudagur 2. ágúst 1984 4
Hver er besta leiðin í álmálinu?
■ Samningurinn um álverið í
Straumsvík ulli strax miklum
deilum er hann var gerður árið
1969 og síðan hefur hann verið
bitbein í íslenskum stjórnmál-
um og sett mikið mark á alla
stjórnmálaumræðu. I iðnaðar-
ráðherratíð Hjörleifs Gutt-
ormssonar var álhringurinn
sakaður um að selja verksmiðj-
unni hér súrál og rafskaut á
hærra verði en samningurinn
kvæði á um og að Isal hefði
vantalið hagnað sinn og þannig
komist hjá skattgreiðslum.
Eftir stjórnarskipti hér í fyrra
urðu aðilar sammála um að
skjóta þessum deilumálum til
alþjóðlegs gerðardóms og í
fyrrahaust var gert bráða-
birgðasamkomulag þar sem
raforkuverð til ísal hækkaði úr
6 og hálfu mill í 9 og hálft, eða
um 10 milljónar á mánuði til
Landsvirkjunar auk þess sem
endurskoðunarákvæði f^ngust
inn. Síðan hafa aðilar reynt að
ná frekari samningum um raf-
orkuverð, verðtryggingu þess,
fyrirkomulag skattamáia og
stækkun álversins. Niðurstað-
an úr síðustu samningalotu hér
heima í júlí varð helst sú að
aðilar urðu sammála um það
að reyna að ná dómsátt fyrir
hinum alþjóðlega gerðardómi
og telur Alusuisse það forsendu
þess að hægt sé að semja t.d.
um raforkuverð að niðurstaða
liggi fyrir um fyrri álitaefni,
enda skipti það höfuðmáli
hvaða skilning eigi að leggja í
hinn fyrri samning.
Til þess að fjalla um þessi
álitaefni kvaddi NT til þrjá
menn sem flcstum öðrum
fremur hafa kynnt sér þessi
mál. Það eru þeir Guðmundur
G. Þórarinsson og Gunnar G.
Schram sem eru ásamt Jóhann-
esi Nordal í þeirri nefnd sem
nú leitar sanminga við Aius-
uisse. Og það er Hjörleifur
Guttormsson fyrrverandi iðn-
aðarráðherra. Fyrir þá voru
lagðar eftirfarandi spurningar:
1. Erum við að glutra niður
unninni stöðu í álmálinu
með því að fallast á dómsátt
fyrir hinum alþjóðlega
gerðardómi sem á að skera
úr um deilur íslands og
Alusuisse?
2. Hvernig stæðum við án þess
Hjörleifur Guttormsson:
Alusuisse vill kom-
ast undan dómsorði
1. Já, ég fæ ekki betur séð.
Vert er að minna á að á árunum
1975-1980 hækkaði Alusuisse
súrál í hafi milli Ástralíu og
íslands um að meðaltali 54% og
vantalinn hagnaður ísal nam að
mati endurskoðenda, sama
tíma, jafnhárri upphæð og
greiðslur fyrir raforku til Lands-
virkjunar þessi sex ár, það er
um 33 milljónum dollara. Alus-
uisse hefur lagt höfuðáherslu á
að komast undan dómsorði í
þessu máli, fyrst með þvf að
koma því í sameiginlega gerð
og nú með því að reyna að
knýja fram dómsátt í ljósi
stöðnunar fyrir gerðardóms-
nefndunum.
2. Með þeim samningi gengu
ríkisstjórnarflokkarnir í gildru
sem þeir höfðu lagt til efnið í
með tillöguflutningi á Alþingi í
febrúar 1983. Þeirri tillögu var
stefnt gegn Alþýðubandalaginu
og um leið tekið undir kröfur
Alusuisse um stækkun álversins
og að deilumál yrðu sett f
sameiginlega gerð. Varðandi
raforkuverð fékkst aðeins fram
tímabundið álag um 3 mill í 9
mánuði, og nú eða frá 23. júní
getur Alusuisse hótað að fella
þetta álag niður hvenær sem er
og auðhringurinn beitir þeirri
stöðu að sjálfsögðu bak við
tjöldin. Margt fleira afleitt fólst
í þessu samkomulagi sem veldur
þeirri erfiðu stöðu sem samn-
ingamenn okkar eru í gagnvart
auðhringnum.
3. Tvímælalaust 20 mill, með
öruggri verðtryggingu. Það
svarar til meðalraforkuverðs í
13 álverksmiðjum Alusuisse f
júlí 1982 og er lægra en meðal-
raforkuverð til áliðnaðar í V-
Evrópu og Bandaríkjunum.
Framleiðslukostnaður á raforku
úr nýjum virkjunum hérlendis
var að mati Landsvirkjunar 18-
22 mill í desember 1982.
4. Nei, aukin ítök útlendinga
sem forráðaaðila í orkufrekum
iðnaði hérlendis eru hliðstæð
því að við opnuðum fiskveiði-
lögsöguna á ný fyrir erlendum
veiðiskipum. Árðinn af rekstr-
inumflyttu þeir úr landi en við
tækjum á okkur miklar fjárhags-
legar skuldbindingar í virkjun-
um til að sjá erlendri stóriðju
fyrir orku. Helmingsaukning á
framleiðslugetu álversins kallar
aðeins á 100 störf í viðbót í
Straumsvík. Við eigum sjálfir
bráðabirgðasamkomulags
sem gerf var í haust?
3. Hver er að þínum dómi
eðlileg hækkun raforku-
verðsins?
4. Er það okkar hagur að
leyfa stækkun álversins?
r
Hjörleifur Guttormsson
að axla ábyrgðina af þeirri orku-
iðju sem skynsamlegt sýnist,
samkvæmt víðtæku mati, að
ráðast í.
UnSAMKOMA
í Þjórsárdal um verslunarmannahelgina
Sætaferðir frá BSÍ:
Föstudag kl. 16.00,
18.300, 20.30
Laugardag kl. 14.00,
21.00.
Discotekið Stúdeó
Bara flokkurinn
HLH flokkurinn
Hljómsveitin Lótus
Hátíðarræða
Kiza flokkurinn
Breikdans
Hljómleikar
Flugeldasýning
og fjöldinn allur af öðrum
skemmtiatriðum
Dansað á tveimur pöllum
öll kvöldin kl. 21-03.
Allir sem mættu í fyrra
velkomnir og svo
auðvitað allir hinir sem
bætast við
HSK UMSK
Sunnudag kl.21.00
Til bakaallar nætur
kl. 03.00
Verð inná hátíðar-
svæðið 900.00 kr.
Sætaferðir aðra
leiðina 200.00 kr.
Sérstakar sæta-
ferðir í sundlaug-
ina í Þjórsárdal.
Guðmundur G. Þórarinsson:
Skiptir miklu hvers
eðlis dómsátt er
1. Deilumálum sínum vísa menn til
dómstóla eða gerðardóma til úrskurðar.
Mjög algengt er að gera dómsátt á
einhverju stigi dómsmála og líklega er
það algengara heldur en að mál gangi alla
leið til úrskurðar. Auðvitað skiptir miklu
hvers eðlis dómsátt er og hver niðurstaða
hennar er. Ég held að rétt sé að það komi
fram að breska fyrirtækið Coopers &
Lybrant sem unnið hefur að endurskoðun
fyrir okkur á reikningum ísal, hefur lagt
mikla áherslu á að reynt sé að ná sáttum.
Ég hef á tilfinningunni að unnt sé að ná
dómsátt sem íslendingar geti mjög vel við
unað.
2. Staðan væri auðvitað miklu verri. í
Guðmundur G. Þórarinsson
fyrsta lagi hefur bráðabirgðasamkomu-
lagið þegar skilað, 100 milljónum króna
inn í Landsvirkjun. Bráðabirgðasam-
komulagið færir Landsvirkjun 10 milljón-
ir króna á mánuði meðan það er í gildi.
Það sem mikilverðast er þó, er þetta:
Álsamningurinn er án endurskoðunar-
ákvæða. Bráðabirgðasamkomulagið er
samkomulag um endurskoðun m.v,-
ákveðnar forsendur. Þetta er undirritað
og mjög mikilvægt.
3. Þetta er erfið spurning og varla
hægt að ætlast til að samninganefndar-
maður svari henni í miðjum klíðum samn-
inga. Orkuverðið er núna 9,5 mill. Með-
alverð sem álver í Noregi greiða er um
9,5 mill . Meðalverð sem álver í Evrópu
greiða er um 14,5 mill. Meðalverð sem
álver í heiminum greiða er 17-18 mill. Ég
geri ráð fyrir að endanlegt samkomulag
færi okkur verulega hækkun frá því sem
nú er.
4. Já, álverið hér er fulllítið til þess að vera
hagkvæmt. Stærð þess er 80 þúsund tonn
á ári. Hagkvæmasta stærðin er 130-200
þúsund tonn á ári eftir því hvaða tækni er.
notuð. Hagkvæmara álver getur greitt
hærra orkuverð og hærri skatta. 40 þús-
und tonna stækkun notar um 650 gíga-
wattsstundir á ári eða næstum alla
Blönduvirkjun. Stækkunin myndi greiða
orkuverð vel yfir framleiðslukostnaði og
greiða Blönduvirkjun upp á næstu ára-
tugum, þannig að komandi kynslóðir
eiga hana síðan skuldlausa. Vinna skap-
ast fyrir 100-150 manns og gjaldeyristekj-
ur verða verulegar. Fróðir menn halda
því fram að álverið skili nú nettógjaldeyr-
istekjum inn í þjóðarbúið sem jafnist á
við nettógjaldeyristekjur af 600-800 þús-
und tonna loðnuafla. Þá sjá menn að hér
er ekki um neitt smámál að ræða.