NT - 02.08.1984, Blaðsíða 12
Fimmtudagur 2. ágúst 1984 12
Eru íslensku skipafélögi
af hinum
Þegar senda þarf vörur utan með ein
þremur stóru í íslenskum kaupskipan
Sambandinu eða Hafskip, og síðan áfram með <
jm til Brasilíu, þá verður þriðjungur kostnaðar
vegna fiutninganna með islensku félögunum til
Evrépu, á sjötta hluta leiðarinnar.
■Maður nokkur af Norðurlandi fyllti flutningabii sinn af
grásleppuhrognum, og tók sér síðan far með Norrónu frá
Seyðisfirði til Danmerkur. Hann flutti svo búsióð í bílnum til baka
með sama skipi. Kostnaðurinn við flutning á manni og bíl, með
farmi, varð um helmingur þess sem það hefði kostað að senda
eingöngu vórurnar sem voru í bílnum með stóru
skipafélógunum.__________________
■Taxtar skipaf élaganna vegna flutninga á kartóf lum frá Evrópu
munu vera 240 doílarar fyrír tonnið. Með afslætti fluttu félógin
kartéf lumar til skamms tíma fyrír 180 dollara tonnið, eða þar til
í vetur. Þá bauð Grœnmetisverslun ríkisins út flutninga á stórum
faimi af kartöflum til landsins frá Hollandi, og brá svo við að tvö
skipafélög gerðu tilboð er hljóðuðu upp á tæplega 50 dollara
fyrírtonnið.
iTil eru
dæmium
ihelmingi
lægriflutn-
ingataxla
hjá
Norrönu
Jónas Hallgrímsson
Árni Árnason
Axel Gíslason
Þetta eru nokkur af þeim
dæmum sem rak á fjörur okkar
við athugun á flutningagjöldum
í stykkjavöruflutningum ís-
lensku skipafélaganna. - Rétt
er að undirstrika að þetta eru
aðeins dæmi, sum sérstæð, sem
ekki er vert að draga of víðtækar
ályktanir af.
En dæmin ýta samt sem áður
undir efasemdir um flutninga-
gjaldastefnu skipafélaganna.
Talsvert hefur borið á gagnrýni
á þessa stefnu að undanförnu,
einkum frá fulltrúum hinnar
pólitísku stjórnarandstöðu í
landinu. Gagnrýnin er að ein-
hverju leyti gerð með hliðsjón
af góðri útkomu félaganna síð-
ustu árin. En þó ótrúlega kunni
að hljóma þá mun hún einnig
eiga rætur að rekja til deilnanna
um varnarliðsflutningana frá
því í vor. Einn heimildamanna
NT, sem vel ætti að þekkja til,
segir að ráðamönnum innan
bandaríska hersins hafi á
undanförnum árum „ofboðið“
flutningsgjöld íslensku félaganna
því hafi þeir orðið „himinlif-
andi“ þegar Rainbow Navi-
gation félagið þrengdi sér inn í
flutningana, þrátt fyrir að því
fylgdi ekki lækkun á flutnings-
gjöldum þegar í stað.
Stjórnendur skipafélaganna
mótmæla þessari gagnrýni, og
segja meðal annars að þeim hafi
aldrei borist formlegar kvartan-
ir frá Bandaríkjamönnum vegna
hárra flutningsgjalda. Samt eru
þeir nú farnir að ýja að því að
veita betri kjör en áður, fái þeir
varnarliðsflutningana aftur.
íslenskar
séraðstæður
Forustumenn íslensku skipa-
félaganna neita því reyndar ekki
að flutningsgjöld þeirra séu
hærri en flutningsgjöld gerast
erlendis. í viðtölum við þá
kemur frarri að þeir leggja höf-
uðáherslu á að skýra þennan
mun með séraðstæðum sem ís-
lensku félögin búa við. „Flutn-
ingsgjöld eru almennt hærri hér
en erlendis,“ sagði Jóhannes
Ágústsson hjá Eimskip, „en hér
er t.d. allt önnur stærðargráða í
flutningunum heldur en gerist
annars staðar." Og Ragnar
Kjartansson, formaður
Hafskips, tekur undir: Smæðin
er okkar meginvandamál.
Vegna þess hve þjóðin er hræði-
lega lítil, þá verðum við að gera
út einhver smáskip, miðað við
erlend risaskip, sem taka marg-
falt meira, og njóta stærðarhag-
kvæmni.“
nýtingu skipa sinna; síðan væri
fjárfestingarkostnaður í skipum
lægri víða erlendis heldur en
hér, vegna niðurgreiðslna á
skipasmíðum; og síðast en ekki
síst væru flutningarnir dýrari
hér á landi vegna þess hvað
íslensku félögin veittu mikla
vöruhúsa- og landþjónustu.
Ekki eru allir sammála um
þessar röksemdir. Spyrja má,
t.d., hvort íslensku skipafélögin
njóta ekki að einhverju leyti
góðs af niðurgreiddum skipa-
smíðum erlendis, þar sem þau
kaupa öll sín skip erlendis frá?
Og Guðlaugur Gíslason, hjá
Farmanna og fiskimannasam-
bandi íslands, sagði að ef ein-
hver munur væri á mannahalds-
reglum hér og sunnar í álfunni,
þá „eru laun á skipum erlendis
miklu hærri heldur en hér, og
vega upp þennan mismun í
mannahaldi.“ Skipafélögin
þyrftu e.t.v. að gera nánari
grein fyrir vægi þessara kostnað-
arliða.
Dýr vóruhús
Ragnar gerði á síðasta aðal-
fundi Hafskips gott betur en að
nefna stærðina og samsvarandi
sérhæfingu sem ástæður fyrir
háum flutingsgjöldum hér.
Hann taldi upp fimm aðrar
ástæður. Þeirra á meðal var sú
að vegna veðráttu og sjólags á
Norður-Atlantshafi yrði við-
halds- og olíukostnaður ís-
lensku skipanna tiltölulega hár;
einnig væri mannahald meira á
íslenskum skipum heldur en
erlendum; þá gætu skipafélögin
erlendis haft með sér betri sam-
vinnu en þau íslensku til að auka
Ýmiss konar þjónusta við inn-
flytjendur er örugglega einn af
dýrustu póstunum í íslensku
skipafélagarekstri, og jafnframt
einstakur. Skipafátögin hafa
lagt út í miklar fjárfestingar
vegna þessarar þjónustu, í
skipum, vöruhúsum og annarri
landaðstöðu. „Markaðurinn hefur
krafist þess að fá tíðar reglu-
bundnar ferðir hingað,“ sagði
Axel Gíslason, framkvæmda-
stjóri Skipadeildar Sambands-
ins, og bætti við: „Menn hafa
viljað fá þessa þjónustu, jafnvel
þó þeir hafi þurft að borga
eitthvað meira fyrir flutninginn
í staðinn; þeir spara sér í
staðinn verulegt fjármagn í
birgðahaldi."
Vöruhúsin og rekstur þjón-
ustunnar í landi eru enn meira
áberandi hjá skipafélögunum.
Öll félögin hafa verið að byggja
vöruhús á síðustu árum, og
rekstur landþjónustunnar er
dýr. Hjá Hafskip var kostnaður
við vöruafgreiðslu 69 milljónir
króna á síðasta ári, og varð
95,7% tap á afgreiðslunni. Hjá
Eimskip var kostnaðurinn 119
milljónir, en leigutekjur virðast
hafa verið í betra samræmi við
kostnaðinn því tapið varð ekki
nema 10%. Sambandið gerir
ekki grein fyrir reikningum sín-
um að þessu leyti. „Þú þekkir
þessi miklu hafnarmannvirki
sem hér eru, stór vöruhús og
fleira,“ sagði Ragnar Kjartans-
son, um þennan rekstrarþátt.
„Við rekum hér í raun vöruhús
- rándýr mannvirki - fyrir hluta
af okkar viðskiptamönnum.
Jafnmikil þjónusta tíðkast ekki
erlendis, og það má segja að
flutningsgjöld greiði niðurþessa
þjónustu.“
Umfang þjónustunnar helst í
hendur við þá áráttu innflytj-
enda að láta vörur sínar liggja
lengi á hafnarbakkanum, án
þess að leysa þær út. „Svona
fyrirkomulag þekkist náttúrlega
hvergi í heiminum," sagði
Magnús Ármann, hjá Gunnari
Guðjónssyni s.f., og ennfremur:
„Þú geymir kannski vöruna í
heilt ár áður en þú færð fraktina
borgaða." Árni Árnason, fram-
kvæmdastjóri Verslunarráðs,
tók í sama streng: „Erlendis
sitja vörurnar oft stutt og eru
boðnar upp miklu fyrr, enda
eru aðstæður hér aðrar." Vörur
mega liggja hér í ár áður en þær
fara á uppboð.
En er þá eðlilegt fyrir skipa-
félögin að stofna til þessa þjón-
ustukostnaðar og leggja hann
að verulegu leyti ofan á flutn-
ingsgjöldin? Ragnar Kjartans-
son sagði að einhvers staðar í
keðjunni yrði þessi kostnaður
til. „Ef það þarf að geyma vöru,
þá er spurning um hvort
geymslukostnaðurinn fellur inn
í flutningsgjaldið, eins og það
gerir í dag, eða að þessi kostn-
aður myndist á vettvangi fyrir-
tækisins. í báðum tilfellum kem-
ur hann fram í vöruverði."
Eftir stendur samt sem áður
að kostnaðinum er í öðru tilfell-
inu jafnað niður á alla flutning-
ana og allar vörur, en kemur í
hinu tilfellinu aðeins fram hjá
framleiðendum og kaup-
mönnum sem kjósa að láta vöru
sína liggja. Ragnar sagði að
heppilegast væri að hver þáttur
í rekstri skipafélaganna væri
rekinn sjálfstætt, en reynt væri
að koma að einhverju leyti til
móts við þá sem tækju vöru sína
fljótt með því að veita þeim
afslátt frá flutningsgjöldum.
Samanburður við
Norrönu
Mjög erfitt er að gera töluleg-
an samanburð á töxtum íslensku
skipafélaganna og töxtum er-
lendra félaga, þó ekki nema af
þeirri ástæðu að íslensku félögin
gefa ekki út neina verðskrá með
skýringum. Þá virðast ekki
handhægar hér á landi erlendar
verðskrár. Hins vegar hefur ver-
ið stofnað til flutninga til Aust-
fjarða, á þremur skipum í
sumar, og stefnt að vaxandi
samkeppni við stóru félögin.
Það liggur því næst fyrir að gera
lítils háttar samanburð á töxtum
þessara skipa og töxtunum sem
verðlagsyfirvöld hafa samþykkt
fyrir stóru félögin þrjú. Við
veljum þann kost að taka dæmi
af tveimur vöruflokkum, sem
samkvæmt upplýsingum starfs-
manns hjá Eimskip eru með
algengustu flokkum félagsins.
En það sem skilur Norrönu og
Skiparekstur sérstaklega frá hin-
um félögunum er að afgreiðsla
hennar gengur mun fljótar fyrir
sig, og yfirbygging fyrirtækisins
er í heild lítil.
Jónas Hallgrímsson, umboðs-
maður Norrönu og Skiparekst-
urs á Seyðisfirði, liggur heldur
ekki á þeirri skoðun sinni að
offjárfesting og mikil yfirbygg-
ing geri farmgjöld stóru félag-
anna jafndýr og raun ber vitni.
„Spurningin í mínum huga er
sú,“ segir hann, „hvort þessir
aðilar halda að þeir séu til fyrir
fólkið, eða fólkið fyrir þá. Ef
þeir standa í þeirri meiningu að
fólkið sé til vegna þessara fyrir-
tækja þeirra, þá er það rangt,
alrangt. Það má ekki spenna
bogann of hátt.“ Og Jónas bætti
við: „Menn eru alltaf að segja
að það sé dýrt að vera íslending-
ur. Ég segi aftur á móti að það
megi minnka yfirbygginguna.“
Samanburður á
og Eimskips
Vélarogverkfæri
Bflar
Me<1
2,40:
570 p
Þessi samanburður er stóru
skipafélögunum þremur vægast
sagt óhagstæður. Eða getur það
verið að þeirra taxtar séu helm-
ingi hærri en taxtar Norrönu?
Jafnvel enn hærri?
Hér verður náttúrlega að geta
þess að Norröna stundar í raun
nokkuð sérhæfðari flutninga
heldur en stóru félögin. Þrátt
fyrir að hún flytji að einhverju