Lesbók Morgunblaðsins - 20.11.2004, Blaðsíða 11

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 20. nóvember 2004 | 11
B
ókin er í formi dagbókar, prósa,
ljóða og leikrits, þar sem að-
alpersónan Ína Karen er ljóð-
skáld og er alltaf skrifandi.
Þannig verða skriftirnar í bók-
inni eins konar kaþarsis fyrir
hana, í anda Aristótelesar,“ segir Margrét Lóa
Jónsdóttir sem hefur sent frá sér skáldsöguna
Laufskálafuglinn.
Þetta er fyrsta skáldsaga Margrétar Lóu en
hún er eitt af okkar þekktustu ljóðskáldum af
yngri kynslóð.
„Ína Karen tekur sig samt ekki mjög hátíð-
lega í þessum skrifum og hún er ekkert að
hugsa of mikið um að hún sé skáld, því það eru
aðrir hlutir í lífi hennar sem
eru mikilvægari. Hún skrifar
hjá sér ýmsar hugleiðingar í
dagbókina en sannleikurinn
er nú samt sá að þó um dagbók sé að ræða þá
er ýmsu haldið eftir fyrir sjálfan sig. Eins og
þegar maður kreppir hnefa í laumi, til að harka
af sér barnslega hreykinn yfir því að enginn
skuli vita hvernig manni líður,“ segir Margrét
og vitnar um leið í ljóð eftir sjálfa sig: - ,, Eða
þegar maður er að fara kyssa einhvern og er að
hugsa eitthvað sem aldrei gæti glitt í milli lína.“
Þá gerir höfundurinn ráð fyrir að að lesið sé á
milli línanna. Það er galdur ljóðsins. Svo skrif-
ar Ína Karen bréf til vina sinna og þar kemur
ýmislegt fleira í ljós sem leitar á huga hennar.“
Sagan sem Margrét Lóa segir af Ínu Karen
er af ungri skáldkonu sem er í sambúð og á lítið
barn. Hún yfirgefur sambýlismanninn og barn-
ið og heldur til Spánar þar sem hún kynnist
ýmsu fólki og verður ástfangin að nýju; ým-
islegt gerist áður en sagan er öll en þó er þetta
kannski fyrst og fremst ferðalag hugans, leit að
tilgangi, fullnægju og að lokum staðfestingu
þess að lífið sé þess virði að lifa því.
„Mér finnst stundum eins og ljóðið og ljóð-
skáldin séu í eins konar spennitreyju. Um-
hverfið er litað af „skáldsöguæði“sem telur
engan rithöfund standast mál nema hann skrifi
skáldsögu. Að ljóð og smásögur séu bara upp-
hitun áður en stokkið er út í djúpulaugina og
tekist á við skáldsöguna. Ég hélt fyrst að þessi
saga væri efni í langan og mikinn ljóðabálk. Ég
hugsaði með mér að ég hefði ekki fengið svona
mikinn innblástur í tíu ár. Þá finnst mér ég aft-
ur vera skáld og það er mjög gaman. Ljóðskáld
upplifir sig nefnilega ekki sem skáld ef langt
líður á milli ljóða. Ef maður hefur ekkert ort í
marga mánuði þá finnst manni maður ekki
lengur vera skáld. “
- Og ljóðabálkurinn er nú orðinn að skáld-
sögu..
„Það skemmtilegasta sem ég geri er að
skrifa. Ég er reyndar svo þaulsætin að það þarf
að minna mig á að standa upp og hreyfa mig.
Það sem mér finnst erfitt við prósaskrif eins og
í skáldsögu er að vægi hvers orðs verður ekki
eins mikið. Ljóðið er mjög knappt en í skáld-
sögu þarf að gefa alls kyns upplýsingar til að fá
lesandann með sér í það ferðalag sem skáld-
sagan á að vera fyrir hann. Mér finnst oft þeg-
ar ég les bókmenntir að höfundar segI allt of
mikið. Ég les oft mjög vondar bókmenntir, til
dæmis ástarsögur, en ég les líka góðar bók-
menntir og svo eru myndasögur í miklu uppá-
haldi, sérstaklega Tinnabækurnar,“ segir Mar-
grét Lóa og sýnir mér um leið Tinna-úr sem
hún er með á sér. „Leikrit hef ég líka mjög
gaman af að lesa og Pinter er uppáhalds-
leikskáldið mitt. Ég hef semsagt alltaf lesið
jöfnum höndum mjög ólík form bókmennta.
Vondar bókmenntir eru vondar fyrir það hvað
þær gera móðgandi litlar kröfur til manns sem
lesanda. Þegar ég skrifa sögu þá geri ég þá
kröfu að lesandinn sé á svipuðu róli og ég sjálf;
mér þykja það eiginlega ekkert miklar kröfur.
Ekki ætla ég að skrifa niður fyrir mig, til ein-
hvers sem ég held að standi mér að baki sem
lesandi. Það er hroki.“
- Nafn aðalpersónunnar minnir óneitanlega
á nafn þekktrar kvenpersónu úr heims-
bókmenntunum. Er það tilviljun?
„Nei, þetta er sama minnið og er í sögu
Tolstojs um Önnu Karenínu en það er ekkert
nauðsynlegt að tengja þetta saman. Ég vinn
auðvitað með þetta minni útfrá nútímalegum
forsendum en Anna Karenína er eitt af mínum
uppáhaldsverkum. Nútímaforsendur fyrir
þessari frásögn eru allt í kringum mann. Annað
hvert hjónaband endar með skilnaði og nær all-
ar fjölskyldur eru blandaðar börnum foreldr-
anna af fyrri hjónaböndum og núverandi. Mig
langaði að vinna með siðferðilegt gildismat og
spurningar eins og hvað er rétt og hvað er
rangt í því samhengi. Í klassískri harmsögu
breytir einhver rangt og hlýtur makleg mála-
gjöld.“
- Það er ákveðið tabú að kona yfirgefi barn
sitt. Það er mjög viðkvæmt efni.
„Mjög viðkvæmt. Og hún er allan tímann að
hugsa um þetta. Það má samt ekki skilja þetta
svo að ég sé að fjalla um konuna sem einhverja
fordæðu. En í sögunni eru persónur sem hún
kynnist sem kunna að lífa lífinu. Fylgja hjart-
anu í sér. Eins og Högni frændi hennar í Barce-
lóna sem er dragdrottning en mjög einlægur og
hreinn og beinn. Mig langaði alls ekki að skrifa
þroskasögu en mig langaði að skrifa sögu um
leit. Ef við berum þessa sögu saman við Önnu
Karenínu þá refsar Karenín Önnu með því að
leyfa henni ekki að hitta Sergei. Þetta gerir
hana á endanum sturlaða. Þetta snýst um að
fórna einhverju sem er ekki í mannlegu valdi að
fórna. Það getur enginn fórnað barninu sínu og
búist við að uppskera hamingju annars staðar.
Hvað getur mögulega komið í staðinn fyrir
móðurástina ? Við höfum jú hugmyndir um al-
gleymi í trúnni og skáldskapnum og jafnvel líka
í rómantískri ást.
Hugmyndir og væntingar fólks um þess kon-
ar algleymi virðast geta fengið það til að velta
fyrir sér slíkri fórn. Það hentar mér ekki mjög
vel að taka þá afstöðu að allir hlutir séu af-
stæðir og við réttar kringumstæður sé hægt að
færa slíkar fórnir. Ég get t.d. ekki sagt að
kímnigáfa sé afstæð. Í mínum huga eru
ákveðnir hlutir aldrei fyndnir. Ég er líka á
þeirri skoðun að sumt sé alltaf rangt. Það er
ekki hægt að réttlæta alla hluti.“
- Er þetta þá ekki tilgangslaus leit Ínu Kar-
enar?
„Í raun og veru hugsar hún þetta aldrei til
enda. Þegar hún fer þá er hún ekki að fara fyrir
fullt og allt heldur segist hún vera að fara í frí.
Um leið er hún með á heilanum að blekkja ekki
sjálfa sig. Hún verður hrifin af öðrum manni og
hún vill ekki neita sér um það.“
- Hún segir á einum stað: „Og þú gælir við þá
hugsun að einn daginn munir þú hlaupast á
brott með einhverjum. Verða vitstola af ást“.
„Já, hún segir líka að hún vilji alltaf vera ást-
fangin. Hún þolir ekki að verða hversdagsleik-
anum að bráð. Hún hrífst vissulega af öðrum
manni - og upplifir ástandið, eða lýsir því rétt-
ara sagt sem þráhyggju. En þegar hún fer, þá
stendur hún jafnvel í þeirri meiningu að þetta
geti orðið til þess að bjarga sambúðinni. Við-
brögð mannsins hennar minna hinsvegar svo-
lítið á viðbrögð Kareníns. Og þetta gerist oft í
kringum okkur. Ég er í rauninni alveg eins að
fjalla um hann. Hún gerir ekkert rangt en samt
er það á sinn hátt rangt ! Þetta er jú alltaf
spurning um val á ákveðnum tímapunktum.
Hún fylgir hjartanu en krafa eiginmanns henn-
ar er líkast til sú að skynsemin eigi frekar að
ráða för. “
- Ertu að tala um að Ína Karen geri sér ekki
grein fyrir afleiðingum gjörða sinna?
„Já, í rauninni. Og hún gerir sér ekki grein
fyrir hvaða áhrif þær hafa á hana sjálfa. Samt
er þetta ekki nein predikun um að konur eigi
alls ekki að yfirgefa börnin sín, En þarna velti
ég auðvitað upp ákveðnum spurningum. Þetta
er saga um konu sem fer af stað í leit að lífsfyll-
ingu og sú leit leiðir hana úr einum stað í ann-
an. Hún öðlast splunkunýja reynslu og kannski
líka ákveðna lífsfyllingu á leiðinni.“
-Og gerir hún sér grein fyrir því?
„Það verður lesandinn bara að gera upp sig
sjálfur.“
- Og kannski komast lesendur að mismun-
andi niðurstöðu?
„Já það getur vel verið.“
Laufskálafugl. Hvernig fugl er það?
„Það er glysgjarn fugl þar sem karlfuglinn
leggur sig fram við að byggja laufskála, Hann
skreytir hann að innan, leitar til dæmis uppi
smásteina,sprek og blóm og síðan koma kven-
fuglarnir og velja sér maka eftir því hvernig
þeim líst á skálann. Svo fara þau og gera sér
hreiður annars staðar.“
Skáldsaga um leitandi konu
Morgunblaðið/Golli
„Við höfum hugmyndir um algleymi í trúnni og skáldskapnum og jafnvel líka í rómantískri ást.“
eftir Hávar
Sigurjónsson
havar@mbl.is
Skáldið í skriftinni er bók Torfa Tuliniusar um kaþólsk viðhorf í Egilssögu. Breski
barnabókahöfundurinn Georgia Byng segir frá bókum sínum um galdrastelpuna
Molly Moon. Dómar um Íslenska hestinn, Fólkið í kjallaranum og fleiri nýútkomnar bækur.
Bækur