Morgunblaðið - 30.11.2003, Page 8

8 | 30.11.2003
Hollywood-leikarinn Tom Cruise og spænska leikkonan
Penelope Cruz koma til forsýningar á nýjustu mynd Cruise
„The Last Samurai“ í Tókýó í Japan. Myndin er um banda-
rískan hermann sem kemst í kynni við hefðir japanskra sam-
úræja þar sem heiður, kjarkur, agi og virðing skipta miklu
máli. Myndin sem tók tvö ár í framleiðslu er í leikstjórn
Edward Zwick sem hefur frá unga aldri verið heillaður af
japanskri menningu og japönskum kvikmyndum. Myndin
verður frumsýnd hér á landi í janúar.
VIKAN SEM LEIÐ
R
eu
te
rs
CRUISE
OG CRUZ
Finnast þér útlendingar orðnir of margir á Íslandi?
Nei, en það er hins vegar ekki mitt að hafa skoðun á
því. En miðað við ástandið í dag finnast mér þeir alls
ekkert ofmargir. Útlendingar hafa á margan hátt
auðgað okkar samfélag eins og fjölmörg dæmi sanna.
Hefur fjölgun þeirra verið með eðlilegum hætti á síð-
astliðnum árum?
Fjölgun útlendinga á undanförnum árum hefur verið
mun örari en gengur og gerist í öllum nágrannaríkjum
okkar.
Vekur það ekki ugg?
Jú, þessi öra og hraða þróun getur verið varasöm ef
við stöndum okkur ekki í því að hjálpa þessu fólki að
aðlagast íslensku þjóðfélagi og tungumálið er þar al-
gjört grundvallaratriði. Það sem hefur gerst á síðustu
fimm árum hér hefur verið að gerjast á 30 árum hjá
nágrannaþjóðunum.
Hvað veldur svo skyndilegri og örri þróun?
Snöggar þjóðfélagsbreytingar, ör hagvöxtur og stór-
aukin þörf vinnuafls. Munurinn á Íslandi og öðrum
löndum er sá að við erum enn að flytja inn vinnuafl.
Aðrar þjóðir eru löngu hættar að flytja inn vinnuafl og
farnar að velja sér útlendinga, flytja eingöngu þá inn
sem þeir telja sig hafa brýna þörf fyrir, sem í flestum
tilfellum er fólk með sérfræðimenntun. Í þessum inn-
flutningi sérhæfðs fólks eru Evrópuþjóðirnar í sam-
keppni innbyrðis og sem heild í samkeppni við Am-
eríku. Við erum ákaflega skammt á veg komin og
flytjum fyrst og fremst inn ófaglært vinnuafl.
Er það ekki eitthvað sem á eftir að endurspegla þjóð-
félag okkar í framtíðinni og eru forsendur til að snúa
þeirri þróun við?
Fyrst og fremst verðum við að ná okkur út úr þeim
þankagangi að við séum að flytja inn vinnuafl. Þarfir
atvinnulífsins geta ekki stjórnað alfarið hverjir setjist
að á Íslandi. Við erum að flytja inn fólk sem kemur til
með að taka þátt og hafa áhrif á íslenskt samfélag með
fullum þunga. Þess vegna er brýnt að við gætum okk-
ar og vöndum alla aðlögun þess.
Er íslenskt samfélag orðið fjölmenningarlegt?
Nei, prósentuhlutfall útlendinga er enn það lágt hér.
Fjöldi þeirra sem er með erlent ríkisfang er rétt innan
við 5% á Íslandi í dag. En þeir sem eru fæddir erlend-
is eru á milli 6 og 7% og það er í lægra meðaltali á
Evrópuvísu.
Í ljósi hins aukna fjölda fólks með ólíkan menning-
arbakgrunn sem kýs að búa hér á Íslandi, væri ekki
eðlilegt að skilja að ríki og kirkju og að ríkið annað
hvort hætti afskiptum af trúmálum eða styrki með
jöfnum hætti mismunandi trúfélög?
Persónulega er ég ekki þeirrar skoðunar. Mikill meiri-
hluti þeirra sem hér búa eru íslenskir ríkisborgarar og
við eigum að viðhalda þjóðkirkjunni, styrkja hana og
efla ásamt því að sýna öllum öðrum trúarbrögðum
umburðarlyndi og gefa fólki kost á að iðka sína trú
eftir því sem það vill.
Hvað mælir helst á móti því að veröldin væri landa-
mæralaus með öllu?
Viðskiptalegir- og menningarlegir hagsmunir. Það eru
ekki ólíkir hagsmunir í húfi og ef þú tækir niður girð-
inguna kringum garðinn þinn.
Er ekki einmitt þá sem við myndum styðja ríkulega
við bakið á fátækustu ríkjunum og halda þannig fólki
heima hjá sér á eigin forsendum og jafna um leið kjör
manna í heiminum?
Jú. Við tökum þátt í því í víðtæku samstarfi með öðr-
um Norðurlandaþjóðum og Evrópuríkum í þá veru
að efla upplýsingar um þau ríki sem fólk sækist helst
eftir að komast til og gera þeim grein fyrir að það sé
ekki sjálfgefið að það detti ofan í gullkistur við kom-
una.
Bendir eitthvað til að upp sé kominn skipulagður
innflutningur fólks til Íslands eins og við sjáum í ná-
grannalöndunum?
Já. Það er margt sem bendir til þess.
Býður ekki útvíkkun Evrópusambandsins til austurs
hættunni heim, þar sem dyrnar til nágrannalandanna
opnast í löndum þar sem vegabréf genga kaupum og
sölu?
Kann að vera varasamt. Þessi 10 nýju ríki sem öðlast
munu aðild 1. maí nk. stækka vissulega Evrópusam-
bandssvæðið til muna og gerir það auðveldara að
komast inn á Schengen-svæðið. Þau munu jafnframt
verða aðilar að EES samningnum, sem gerir líka ráð
fyrir frjálsu flæði vinnuafls. Þannig að þetta er atriði
sem við Íslendingar þurfum að hugsa mjög vel um.
Við lifum í verulega opnu þjóðfélagi þar sem hægt er
nánast að benda á barn í leikskóla og segjast vera að
sækja það og verið kominn með það úr landi eftir 40
mínútur og hverfa síðan sporlaust. Væri ekki nær að
öllum börnum undir lögaldri yrði gert skylt að sýna
vegabréf ásamt því að gera grein fyrir ferðum sínum
á landamærum þeirra landa sem
standa að Schengen?
Nú er það eitt af grundvallaratriðun-
um í Schengen-samkomulaginu að
stuðla að ferðafrelsi. Engu að síður er
öllum sem ferðast um svæðið skylt að
hafa skilríki. Hins vegar er ekkert skipulagt vega-
bréfseftirlit. Það kann vel að vera að þessari spurn-
ingu beri að svara játandi en ég þori ekki að óathug-
uðu máli að slá því föstu að þetta sé framkvæmanlegt.
Hvenær skarast öryggi manna og persónufrelsi?
Þegar almannahætta getur stafað af einstaklingum
eða hópum. Þá eru til aðferðir á Schengen-svæðinu til
að bregðast við því. Til að mynda að taka upp landa-
mæraeftirlit og meina ákveðnum hópum komu inn í
ákveðin ríki. Þessu er erfitt að svara og sjálfsagt ekki
til neitt einhlítt svar.
Hvort er mikilvægara að þínu mati?
Þetta eru atriði sem vegast mjög á. Við þurfum að
gæta að persónufrelsinu með öllum ráðum, þannig að
takmörkun þess geti ekki komið til nema fyrir liggi ít-
arlega rökstuddur grunur um að hætta stafi af ein-
hverjum eða einhverju. Persónufrelsið hlýtur þannig
að hafa forgang.
Er ekki einkennilegt að ferðafrelsið skuli vega
þyngra en öryggi barna okkar?
Nú verð ég að vísa til þess sem við höfum þegar rætt,
en þetta er mál sem þarfnast vissulega nánari skoð-
unnar.
Púlsinn Georg Kr. Lárusson
© Rebekka Rán Samper
Ferða- og persónu-
frelsi vegast á
Tungumálið er
algjört grund-
vallaratriði.