Morgunblaðið - 30.11.2003, Qupperneq 13

Ómar fékk hugmyndina fyrir nokkrum árum, þegar hann rannsakaði vettvang
þar sem maður fullyrti að hann hefði ráðið öðrum manni bana. Á þessum stað
hafði fórnarlambinu, að sögn árásarmannsins, blætt mikið. „Gerandinn benti
okkur á stað þar sem hann sagðist hafa ráðist að manninum og myrt hann,“ segir
Ómar. „Tæknideild lögreglunnar rannsakaði vettvanginn viku eftir verknaðinn.
Við tjölduðum yfir svæðið, úðuðum það með efninu luminol og lýstum það svo
með sérstöku ljósi. Þrátt fyrir það komu engir blóðblettir fram. Núna gætum við
fullyrt, að ekkert blóð rann á þessum stað. Rannsóknir okkar Þóru hafa sýnt að
blóð hverfur ekki úr jarðvegi á einni viku. Við getum ennþá greint blóðblettina í
tilrauninni okkar þremur mánuðum eftir að við helltum blóðinu þar niður. Af ein-
hverri ástæðu kaus gerandinn í þessu máli að segja ósatt um atburðarásina. Ég veit
ekki hvers vegna, því hann játaði á sig verknaðinn og nægum öðrum sönn-
unargögnum var til að dreifa. Það breytir því þó ekki, að lögreglan vill alltaf fá sem
skýrasta heildarmynd af atburðarásinni, þótt niðurstaðan hefði orðið hin sama í
þessu tilviki.“
Ómar var ósáttur við árangurslausa leitina þar sem mikið blóð átti að hafa runn-
ið. Hann ákvað því að leita liðsinnis Þóru og fá úr því skorið, hversu lengi blóð
væri í raun greinanlegt í jarðvegi. „Við Þóra fórum bæði á námskeið í blóðslettu-
fræðum í New York-ríki í Bandaríkjunum, hjá Bloodstain Evidence Institute. Þar
fengum við margar gagnlegar upplýsingar um vettvangsrannsóknir.“
Stofnun þessa í blóðslettufræðum rekur Herbert Leon MacDonell og hefur
gert í 30 ár. Hann var einn sérfræðinganna sem vöktu athygli í máli O.J. Simpson á
sínum tíma og starfaði með verjendum málsins, ásamt Henry
Lee sem áður er nefndur.
Eftir árangurslausa leit að upplýsingum um blóð í jarðvegi, en kappnógar
upplýsingar eru til um greiningu þess á mismunandi vegg- og gólfefnum eða fatn-
aði, ákváðu þau að hefja eigin rannsókn. „Rannsóknaraðferðirnar eru ekki nýjar,
en þær hafa aldrei verið notaðar við leit að blóði utanhúss,“ segir Þóra. „Við vild-
um kanna áhrif mismunandi jarðvegar og veðurfars á blóðið og renndum í raun
blint í sjóinn. Við vissum ekki einu sinni hversu lengi blóð greinist berum augum
utanhúss.“
Flest manndráp eru innanhúss eða við hús, til dæmis á verönd eða tröppum.
Líklega er það skýringin á því, að engin áhersla hefur verið lögð á rannsóknir á
blóði í jarðvegi. „Í Bandaríkjunum eru flest manndráp og þar hefur öll áhersla ver-
ið lögð á að kanna vettvang innanhúss,“ segir Þóra. „Þetta eru borgarglæpir
og uppgötvast oftast fljótt. Ef það gerist ekki, þá tekst gerendum
kannski að grafa líkin og því er til fjöldi rannsókna sem hjálpa til að
finna lík í jörðu og grafa þau upp á réttan hátt. Þá er oft langur tími lið-
inn, vikur, mánuðir eða jafnvel ár, og því hafa menn ekki velt fyrir sér
möguleikanum á að skoða blóðslettur. Þeir rannsaka frekar sígarettustubb,
sem gerandinn hefur hugsanlega skilið eftir á vettvangi, hnapp sem hann hef-
ur misst eða plöntuleifar sem gefa ef til vill vísbendingu um hvar morðið var
framið. Blóðsletturannsóknir á staðnum þar sem líkið finnst hafa orðið útundan.“
Í einni bóka fyrrnefndrar Patriciu Cornwell, The Body Farm, segir af rann-
sóknum á líkum sem látin eru liggja úti eða grafin á mismunandi hátt. Í raun heitir
rannsóknarsvæðið ekki Body Farm, heldur Decay Research Facility, Rotnunar-
rannsóknarmiðstöðin, og tilheyrir háskólanum í Tennessee. Tilgangur rannsókn-
anna er að öðlast þekkingu á því hvaða áhrif veður og mismunandi jarðvegur hef-
ur á rotnun. Menn ánafna Body Farm líkama sinn til þessara rannsókna, svo hægt
sé að fylgjast með niðurbroti þeirra. Þrátt fyrir að þessar rannsóknir hafi hjálpað
lögreglu og réttarmeinafræðingum að greina hversu lengi lík hafa legið á eða í
jörðu hefur mönnum ekki hugkvæmst að rannsaka hversu lengi sé hægt að greina
blóð í jarðvegi.
Og enn ljómar blóðið
Ómar og Þóra fengu samþykki vísindasiðanefndar fyrir rannsókninni. Í ágúst
hófust þau svo handa. „Blóðbankinn sá um að útvega okkur blóðið, en gallinn var
sá að við gátum ekki sett storkuvara í blóðið, af því að við óttuðumst að það gæti
haft áhrif á niðurstöður,“ segir Ómar. „Við þurftum því að stefna öllum þeim sem
samþykktu að gefa blóð til rannsóknarinnar í Blóðbankann á sama tíma, taka
blóðið og aka svo rakleitt með það á tilraunastaðinn áður en það storknaði.“
Staðurinn þar sem tilraunirnar fara fram er utan við höfuðborgina. Hann lætur
ekki mikið yfir sér, þarna er dálítill grasbali og fyrir neðan hann er malarfláki. Óm-
ar og Þóra helltu niður blóði, ýmist í gras eða möl, í mismiklu magni, 5, 10, 50,
100, 250, 500 og 1000 millilítrum. Síðari hluti rannsóknarinnar hefst þegar frost er
í jörðu og þá verður meira blóði hellt.
Þóra Steffensen
réttarmeinafræðingur.
LESIÐ Í BLÓÐ
Luminol og fluorescin eru efnablöndur
sem notaðar eru í réttarrannsóknum til grein-
ingar á blóði. Báðar efnablöndurnar greina
blóð í mikilli þynningu, gamalt sem nýtt.
Luminol er mjög þunnt, eins og vatn. Gall-
inn við það er að það lýsir mjög skamma
stund og því þarf að bregðast fljótt við til að
ljósmynda það. Það vill líka leka og þá getur
það skekkt myndina. Það breytir þó ekki
myndinni varanlega, þ.e. þegar sprautað er
aftur kemur ljómun á blóðið á réttum stað.
Fluorescin hefur ekki verið notað hér á
landi hingað til, þar sem sérstakt ljós þarf til
að kalla fram ljómunina, þ.e. fjölbylgjuljós-
gjafa. Fluorescin lekur ekki út og sýnir ljómun
í allt að hálftíma, sem gerir alla vinnu á vett-
vangi miklu auðveldari en þegar luminol er
notað. Þá er hægt að skoða blóðbletti á staðn-
um, í stað þess að lesa í ljósmyndir. Á síðasta
ári fékk tæknideild lögreglunnar í Reykjavík
fjölbylgjuljósgjafa, PolyLight.