Morgunblaðið - 30.11.2003, Page 15

Réttarmeinafræðingurinn segist búa við ágætar aðstæður í starfi. „Krufningar-
salurinn var endurnýjaður fyrir nokkrum árum og er á heimsmælikvarða. Hluti af
því starfi, sem áður var unnið í krufningarsal, er nú að færast á vettvang, þ.e. leit að
sönnunargögnum og skoðun á blóðslettum. Það er rökréttara að gera slíkar rann-
sóknir á meðan vettvangur er óspilltur, bæði að skoða með berum augum og með
PolyLight, sem sýnir ýmislegt sem annars er hulið. Þar get ég safnað sönnunar-
gögnum og tekið nauðsynleg lífsýni, áður en líkið er flutt.“
Þóra hefur eigin búnað, tæki til blóðrannsókna, hitastigsmælinga og sýnatöku,
ef hún er kölluð á vettvang og hefur ekki tæknideildina sér til aðstoðar. „Tækni-
deildin er hins vegar alltaf með sinn búnað á staðnum og hann er fyrst og fremst
notaður, til dæmis PolyLight-tækið. En betur sjá augu en auga og við nálgumst við-
fangsefnið á dálítið ólíkan hátt. Það er alltaf til bóta að fleiri en einn skoði vettvang.
Við skiptumst á skoðunum og það er mjög gott að fá álit annarra. Þess vegna er svo
gagnlegt fyrir mig að fá að vera á vettvangi með lögreglu. Ég hef alltaf átt ein-
staklega gott samstarf við lögregluna hér heima. Í Bandaríkjunum var samstarfið
með öðrum hætti og hérna notast menn við sérfræðiþekkingu mína á markvissari
hátt en úti. Lögreglan hefur það eina markmið að upplýsa mál og þeir deila öllum
upplýsingum með mér. Það viðhorf er ríkjandi allt frá yfirstjórn lögreglunnar til
þeirra sem starfa á vettvangi. Ef ég get aðstoðað á einhvern hátt, þá þykir ekkert
sjálfsagðara. Metnaður tæknideildarinnar er mjög mikill og við vinnum eftir skýr-
um vinnureglum, sem gagnast lögreglunni, mér og að sjálfsögðu að lokum íslenska
dómskerfinu. Réttarmeinafræðingar geta ekki unnið í tómarúmi, án náins sam-
starfs við lögreglu og lögreglan nýtur góðs af samstarfinu við réttarmeinafræðinga.
Þegar dánaratvik eru metin er ómetanlegt að fá sem skýrastar upplýsingar. Þótt
játning liggi fyrir er mikilvægt að geta staðfest eða hrakið þær fullyrðingar sem
fram koma.“
Þóra segir að í bókum og sjónvarpsþáttum sé hasarinn í starfinu gríðarlega ýkt-
ur. Hún eltist ekki við glæpamenn, eins og réttarmeinafræðingurinn Kay Scarpetta
gerir í bókum Patriciu Cornwell. „Og því síður geng ég frá þeim eins og sú ágæta
kona gerir! Ég held mig við vettvanginn og krufningarsalinn, en lögreglan finnur
gerandann. Fræðin eru þó ótrúlega nákvæm í bókum Patriciu Cornwell. Það á til
dæmis ekki við um bækur P.G. James eða Agöthu Christie. Í bókunum um Kay
Scarpetta tekur Patricia Cornwell sér á köflum skáldaleyfi, til að skýra hlutina fyrir
lesendum. Í raunveruleikanum er ekki alltaf hægt að fá jafn afdráttarlaus svör og
hún fær.“
Í CSI-sjónvarpsþáttunum er farið nokkuð nákvæmlega með tækni og vísindin
þar að baki, en tímaþátturinn er algjörlega óraunverulegur, að sögn réttarmeina-
fræðingsins. „Reyndin er ekki sú að niðurstöður DNA-prófa liggi fyrir eftir nokkr-
ar mínútur, svo dæmi sé tekið. Brunarústir er ekki heldur hægt að greina á 15 mín-
útum og rannsókn á þráðum, hárum og ýmsum aðskotahlutum tekur oft mjög
langan tíma.“
Þóra er ekki á því að skáldskapurinn standi henni fyrir þrifum í starfi. „Fólk sýn-
ir því alltaf fullan skilning að starf mitt taki lengri tíma en bækur og sjónvarps-
þættir gefa í skyn. Eini gallinn við til dæmis CSI-þættina er að þar virðist manni
eins og glæpamönnum sé stundum kennt að hylja spor sín og villa um fyrir lög-
reglu. Á móti kemur, að þættirnir sýna hve háþróuð tæknin er, sem lögreglan býr
yfir.“
Rannsóknin kynnt erlendis
Rannsókn Ómars og Þóru á blóði í jarðvegi á að standa í eitt ár. Þau telja það
ekki óraunhæft markmið. „Ef blóðið greinist enn að ári liðnu munum við að sjálf-
sögðu halda rannsókninni áfram. Eftir ár ætlum við hins vegar að skrifa skýrslu um
stöðuna og fylgja henni eftir á árlegu þingi ameríska réttarvísindafélagsins. Þar
koma saman sérfræðingar í DNA-rannsóknum, rannsóknarlögreglumenn, tækni-
deildarmenn, réttarmeinafræðingar, réttartannlæknar og réttarmannfræðingar.
Þingið er því ákjósanlegur vettvangur til að koma niðurstöðum okkar á framfæri.“
Ef rannsókn Ómars og Þóru hlýtur náð fyrir fræðinefnd réttarvísindafélagsins
verða niðurstöðurnar jafnframt gefnar út í American Journal of Forensic Science.
„Við eigum góða möguleika á að koma niðurstöðunum á framfæri á þinginu og í
ritinu í framhaldi af því. Rannsókn okkar sýnir, að það er hægt að greina blóð í
jarðvegi í langan tíma. Auðvitað eru aðstæður ólíkar milli landa, en við getum sýnt
fram á að við okkar aðstæður er þetta hægt. Við sýnum líka fram á, að við rannsókn
mála má ekki sleppa því að huga að þessum þætti, heldur spreyja luminoli eða
fluoresceni í myrkri, lýsa svo með PolyLight og kanna hvort hægt er að greina
blóð. Ef ekkert eða lítið greinist, þá styður það hugsanlega tilgátur um að líkið hafi
verið flutt á staðinn. En ef mikið blóð er á staðnum og jafnvel á stóru svæði, þá
styrkir það tilgátur um að þar hafi orðið mikil átök. Slíkar niðurstöður hjálpa til við
að varpa ljósi á atvik málsins. Við getum nýtt tæknina til að komast lengra en
kennslubækurnar segja til um. Svo verður hver og einn að gera slíka rannsókn á
sínu heimasvæði, til að fá nánari mynd af hvernig og hversu lengi blóð greinist í
jarðvegi þar.“ rsv@mbl.is
LESIÐ Í BLÓÐ
500 g meyrt lambakjöt
1 rauð paprika
100 g sveppir
250 g spínat
175 g kasjúhnetur
3 msk. olía
2–3 hvítlauksgeirar, saxaðir smátt
2–3 þurrkuð chilialdin, mulin
2 tsk. rifinn engifer
3 msk. ostrusósa
2 msk. sojasósa
1 msk. púðursykur
2 tsk. maísmjöl
Kjötið skorið í þunnar ræmur. Paprikan fræhreinsuð og skorin í sneiðar, sveppirnir
skornir í sneiðar og sverustu stönglarnir klipnir af spínatblöðunum. Kasjúhneturnar
ristaðar á þurri pönnu þar til þær eru rétt farnar að taka lit en síðan hellt á disk og
látnar kólna. 2 msk. af olíu hitaðar í wok eða á þykkbotna pönnu og kjötið snöggsteikt
við háan hita þar til það hefur allt tekið lit. Tekið upp með gataspaða og sett á disk.
Afganginum af olíunni bætt á pönnuna og paprika og sveppir veltisteikt í 3–4 mínútur.
Þá er kjötið sett aftur á pönnuna ásamt kasjúhnetum, hvítlauk, chili, engifer,
ostrusósu, sojasósu og púðursykri. Veltisteikt áfram í 2–3 mínútur. Maísmjölið
hrært út í svolitlu köldu vatni og hrært saman við. Látið sjóða þar til sósan þykknar.