Morgunblaðið - 07.12.2003, Blaðsíða 31

7.12.2003 | 31
rýmingarhættu í dýragörðum. Það reyndist ekki heillavænleg stefna. Malilangwe
var því algjörlega ný upplifun – að vera í heimkynnum dýranna og að fá að sjá t.d.
afríska fílinn eins og hann hegðar sér í raun og veru. Hann fer um stór svæði og
vissulega fellir hann trén og skilur eftir sig eyðileggingu en málið er að hann er
alltaf á ferðinni og þarf gríðarstórt svæði til að athafna sig. Innfæddir kalla fílinn
Júmbó.
Við mættum fílahjörð að snæðingi sem fetaði sig markvisst áfram.. Hjörðin var
með unga með í för og þegar hún varð okkar vör myndaði hún vörð í kringum þá
– en þegar hún taldi hættuna liðna hjá, hélt hún iðju sinni áfram. Fílar eru mjög
greind dýr og félagslega þroskuð. Þeir hafa mjög gott minni og geta þekkt a.m.k.
200 aðra einstaklinga og nota lágtíðnihljóð til að tala saman.
Kvendýrin eru mjög samrýmd og halda fjölskyldunni saman. Karldýrin þurfa að
glíma við sitt testosterón-kynhormón og yfirgefa hjörðina til að ferðast allt að 300
km til að eðlast. Á því tímabili eru þeir árásargjarnir og geta verið hættulegir.
Fílar eru tilfinningaverur og taka það
mjög nærri sér þegar einhver úr fjöl-
skyldunni deyr. Þeir þekkja jafnvel bein
vina sinna og til eru skjalfest dæmi um af-
kvæmi sem vitja beina mæðra sinna.
Fullorðnir fílar éta um 250 kg á dag en
þeir nýta ekki nema um 40% af næring-
unni sem af því fæst. Við héldum för
okkar áfram og fylgdumst með stöku
karldýri. Unglingi, sagði Mark, og að fíl-
ar yrðu kynþroska um fjórtán ára ald-
urinn en að þeir maka sig ekki fyrr en um
fertugt, þá fyrst væru þeir nógu stórir og
sterkir til þess. Þessi sýndi okkur gríð-
arstóran lim sinn og Mark sagði okkur að
í fullri reisn yrði hann S-laga og væri um
60 kg að þyngd, sæðið mældist ekki
minna en sex lítrar.
Kvendýrið getur borið eftir 20 ára ald-
ur unga á um fjögurra ára fresti. Það eru
eldri kvendýr sem eru höfuð hjarðarinn-
ar og þær gæta ungviðisins vel. Afríski
fíllinn er þekktur af stórum eyrum sínum
og þegar hann telur sér ógnað blakar
hann þeim og hristir höfuðið. Hann
verður um 60–70 ára gamall og í einstaka
tilfellum getur hann náð 100 ára aldri.
Hann getur orðið allt að sex og hálft
tonn að þyngd.
Júmbó rænir höfuðfati Í einni ferðinni
mættum við fíl sem vildi nálgast okkur.
Bifreiðin nam staðar og Júmbó kom á
móti okkur. Mark sagði að hann væri
ekki í árásarhug, heldur væri það for-
vitnin sem drifi hann áfram. Hann blak-
aði stórum eyrunum, hristi höfuðið og
urraði lítillega á okkur – til að kanna
hvort við myndum hörfa undan.
Hann kom að bifreiðinni og Komondo
skimari þurfti að beygja sig undan hon-
um þar sem hann sat í stólnum á húdd-
inu. Hann kom hægra megin við jeppann
þar sem ég sat við hlið bílstjórans (stýrið
er vinstra megin í bílnum). Hann rak ranann út í loftið og festi lyktina af okkur í
minni – svo sveiflaði hann rananum og það slettist fílahor á bert læri mitt!
Júmbó er stórvaxinn og gæti gert talsverðan usla hlypi einhver geðvonska í
hann. Nú sneri hann sér að bílstjóranum vinstra megin sem sveiflaði hattinum sín-
um lítillega og lagði varlega út fyrir bílinn. Fíllinn þefaði vel af höfuðfatinu, tók
það svo með rananum og hljóp í burtu sem fætur toguðu og hvarf bak við tré.
Við skelltum upp úr en Mark var of undrandi til að hlæja strax. Hann sá eftir
uppáhaldssafaríhattinum sínum.
Afríski fíllinn (loxodonta africana) er stærsta spendýrið sem þrífst á landi. Það
var mjög áhrifaríkt að mæta honum. Hin fílategundin sem enn er eftir í þessum
heimi er asíski fílinn (elephas maximus).
Safaríferð okkar lauk við sólsetur úti á engi. Þar lögðum við bílnum og fengum
okkur nesti um leið og fylgdumst með óviðjafnanlegu afríska sólarlaginu sem gír-
affa bar við. guhe@mbl.is
tekið við sér og allt var orðið grænt. Möguleikarnir til að sjá þessi kattardýr voru
meiri áður en skógurinn blómstraði. Sumarið var byrjað og hitinn gat orðið um 34
stig á Celsius að degi til.
Tákn Mililangwe er hlébarðinn eða leopard – og sagt er að auðveldara sé að
heyra í þeim en sjá þessa mikilfenglegu dýrategund. Hlébarðinn veiðir m.a. fugla,
apa, bavíana, vörtusvín, antilópur og klettabjór (dassie). Hann er snjall að klifra í
trjám og hvílir sig gjarnan á trjágreinum. Stundum dregur hann bráð sína upp í tré
og étur hana þar. Einfari nema á fengitímanum.
Ljónið er hinsvegar mikið letidýr og á vinsældir sínar að mestu að rekja til útlits-
ins, því það notar daginn aðallega til að hvíla sig og melta fæðuna sem fæst á nótt-
inni. Ljónin eru ekki mjög markviss á veiðum sínum og þau ná einungis fimmta
hverju fórnarlambi sem þau velja. Við sáum hvorki afríska ljónið né hlébarðann.
Gíraffar og sebrahestar Við keyrðum út í víðáttuna og þar var mögnuð sjón – og
dýr sem margir halda upp á: Gíraffar og sebrahestar sem gjarnan halda hópinn.
Þessir hópar finna víst styrk hver í öðr-
um. Karlgíraffi getur orðið um fimm
metrar á hæð en meðalhæð kvendýrsins
er fjórir og hálfur metri. Þeir þurfa nán-
ast að krjúpa á kné til að fá sér að
drekka. Þeir eru fremur stressaðir þegar
þeir beygja, finnst þeir sennilega ekki í
góðri stellingu til að bregðast við óvini.
Þeir eru hálslengsta spendýrið og éta
lauf trjánna, þótt sum þeirra hafi brugð-
ist við með þyrnum sínum.
Enginn sebrahestur er eins þótt þeir
virðist allir vera það - og sagði Mark
okkur að þeir þekktu hver annan á
röndunum. Þeir eru félagsleg dýr og
slást oft í för með öðrum dýrategundum
eins og vísundum, fílum og antilópum
auk gíraffa. Verstu óvinir þeirra eru
ljón, hýenur og villihundar. Þeir reynd-
ust ekki gott burðardýr fyrir menn -
ekki með nógu sterkt bak.
Hljóðin í skóginum eru flest frá fugl-
um og lirfum í trjánum - sem minna á
engisprettuhljóðin. Það er erfitt að lýsa
þessari tilfinningu sem fæst við að fara
um heimkynni dýranna í Malilangwe.
Þetta er einskonar paradís en hönd
mannsins sést því hún hefur lagt vegina
um skóginn og sum stöðuvötnin eru
með manngerðum stíflum í þágu dýr-
anna. Kosturinn er að á þessum stað
gerir maðurinn þetta með velfarnað
þeirra í huga. Hann hefur snúið frá eig-
in hagsmunum og vill gera sitt til að dýr-
in endurheimti frelsi sitt og réttindi.
Túristar og antilópur Staðan er ekki
svona góð í öllum þjóðgörðum því á
ákveðnum túristastöðum í afrískum
þjóðgörðum hafa ráðamenn skotið dýr-
in með svæfingalyfjum og komið fyrir
nemum í líkömum þeirra til að geta leit-
að þau uppi fyrir túrista. Á öðrum stöð-
um er hræjum úthlutað handa dýrum til
að lokka þau fram. Þau dýr sem venjast því hætta að veiða sjálf og verða einskonar
dýragarðsdýr. Þótt kyrrðin í skóginum í Malilangwe væri rofin með bifreið okkar
og forvitni þakkaði ég mínu sæla fyrir að þetta var vistvæn ferðamennska eins og
gerist best - og virðing fararstjóranna fyrir umhverfinu var óumdeilanleg.
Við sáum antilópur reglulega og var ótrúlegt að sjá þær á hlaupum, þær bók-
staflega svifu í loftinu. Við mættum oftast einstaklingum af nyala-, impala- og
kudu-tegundum. Impala eru mjög tignarlegar. Karldýrið ber löng lýrulaga horn,
allt að 75 cm. Þetta dýr nær ógnarhraða á sprettum sínum, fer 10 metra í stökki og
þrjá metra upp í loftið. Þær eru eftirlætismatur ljóna, blettatígurs (sem er ekki á
þessu svæði), villihunda og jafnvel hýena.
Við fórum í þrjá safarítúra í Pamushana og ég skráði hjá mér allt það sem ég
upplifði í fyrsta sinn; framandi trén, skordýrin, villiblómin, fuglana og dýrin.
Afríski fíllinn Ég hef heimsótt marga dýragarða og alltaf fundið til með dýr-
unum vegna þess að þeim drepleiðist. Á 19. öld var talið best að vernda dýr í út-
Malilangwe
Markmið: Safarí eða Game
Drive um heimkynni villtra
dýra.
Staðsetning: Sunnanverð Afr-
íka, Zimbabve, Malilangwe,
21 gráða suður.
Helstu séð dýr: Flóðhestar, fíl-
ar, vísundar, bavíanar, sebra-
hestar, gíraffar, hýenur, nas-
hyrningar og nokkrar tegundir
af antilópum eins og impala,
kudu, nyala og klipsspringer.
Safaríbifreiðin, fremst situr Komondo skimari.
Fararstjórar eru vel menntaðir.
Fögur hýena að drepast úr forvitni.Gíraffar eru óumdeilanlega tignarlegir.