Morgunblaðið - 31.07.2004, Qupperneq 8

FRÉTTIR
8 LAUGARDAGUR 31. JÚLÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Þegar fólk sem ábörn saman skilureða slítur sambúð
getur verið erfitt að finna
út úr því hvernig haga
eigi umgengni við börnin.
Í flestum tilvikum tekst
foreldrum að semja um
umgengnina sín á milli.
Samkvæmt tölum frá
sýslumanninum í Reykja-
vík virðist þó færast í vöxt
að leitað sé eftir aðstoð
embættisins við úrlausn
umgengnismála. En jafn-
vel þótt málin fari til
sýslumanns er ekki þar
með sagt að þeim lykti
með úrskurði. Í meiri-
hluta tilvika er hægt að
ljúka málunum með sáttum.
Sautján sinnum á síðasta ári
kvað sýslumaðurinn í Reykjavík
upp úrskurð í umgengnismálum.
Úrskurður frá sýslumanni er þó
fjarri því að vera endapunktur í
umgengnismáli eins og fram kem-
ur í frásögn föður, sem hefur litla
sem enga umgengni fengið við
börn sín í á fjórða ár, og birtist á
baksíðu blaðsins í dag.
Barn á rétt á að þekkja báða
foreldra sína, segir í fyrstu grein
barnalaganna sem tóku gildi 1.
nóvember 2003. Í þeim stutta
kafla sem fjallar um umgengnis-
rétt segir að sýslumaður geti
mælt svo fyrir í úrskurði sínum
að umgengni skuli fara fram und-
ir eftirliti eða með liðsinni barna-
verndarnefndar þegar ástæða
þyki til.
Að sögn Hrefnu Friðriksdótt-
ur, lögfræðings hjá Barnavernd-
arstofu og stundakennara í
barnarétti við Háskóla Íslands,
hafa forsjárlaus foreldri aðeins
tvö úrræði skv. lögum ef um-
gengni er ekki virt. Annað er dag-
sektir á hendur því foreldri sem
hefur forsjá og hitt er að ná fram
umgengni með þvingunum. Síð-
ara úrræðið var tekið upp með
nýjum barnalögum sem tóku gildi
í nóvember 2003. „Tálmanir af
hendi þess foreldris sem barn býr
hjá eru fyrsta skilyrðið fyrir því
að hægt sé að beita úrræðum. Ef
það þykir sýnt að umgengni sé
tálmuð þá getur sýslumaður
skyldað forsjárforeldrið til að láta
af þeim að viðlögðum dagsekt-
um,“ segir hún.
Samkvæmt lögunum er tekið
tillit til vilja barns í þessum efn-
um og verður vægi frásagnar
barnsins meira eftir því sem það
eldist.
Að sögn föðurins sem blaða-
maður ræddi við er það gagnrýni-
vert hversu langan tíma tekur að
leysa úr umgengnisdeilum. Hann
hefur svo lítið fengið að hitta börn
sín frá skilnaði að þau þekkja
hann varla lengur. „Ég tók mjög
mikinn þátt í uppeldi barna minna
áður og vildi halda áfram að sinna
þeim eftir skilnað,“ segir hann.
Vegna þess hve mál hans hefur
tekið langan tíma hefur sam-
bandið við börnin rofnað.
Hrefna segir það vera bagalegt
hvað það taki langan tíma að fá
úrskurðað í umgengnismálum.
„Mér finnast þessi mál óþarflega
þung í vöfum. Umgengnismál
hafa þá sérstöðu, miðað við önnur
ágreiningsmál, að niðurstaða er
ekki eins endanleg og í mörgum
öðrum málum. Það er alltaf hægt
að fá nýjan úrskurð ef aðstæður
breytast,“ segir Hrefna.
Hrefna tekur fram að um-
gengnismál heyri ekki undir
Barnaverndarstofu. Hins vegar
leiti sýslumenn oft umsagnar og
liðsinnis barnaverndaryfirvalda í
umgengnismálum, sér í lagi þegar
erfiðlega gengur að koma um-
gengni á. Barnaverndaryfirvöld
hafi þó engar heimildir til að
skikka það foreldri sem hefur for-
sjána til að koma umgengni á. Sé
þvingunum beitt geti þurft lið-
sinni lögreglu.
Vantar fagþekkingu
á umgengnismálum
Félag ábyrgra feðra hefur beitt
sér fyrir því að umgengnismálum
sé komið í betra horf hérlendis.
Að mati Garðars Baldvinssonar,
formanns félagsins, vantar fag-
lega þekkingu á slíkum málum
hér á landi. Hann segir manneklu
há sýslumannsembættum við úr-
lausn mála. Þá telur hann að
þekkingu skorti á því hvaða mat
beri að leggja á frásagnir barna
af forsjárlausa foreldrinu. „Ef
barnið tjáir sig um að það vilji
ekki hitta föðurinn þá eru þær
fullyrðingar ekkert skoðaðar nán-
ar. Þetta er hugsað þannig að
barnið eigi að njóta vafans en nið-
urstaðan verður sú að barnið sit-
ur uppi með sökina. Barnið elur
með sér sektarkennd og kennir
sjálfu sér um það síðar að hafa
ekki umgengist föður sinn, eða
það foreldri sem ekki hefur for-
sjána, í öll þessi ár,“ segir Garðar.
Feðrum var fyrst tryggður
réttur til umgengni við börn sín
eftir skilnað árið 1973 þegar gerð
var lagabreyting í kjölfar dóms í
Hæstarétti. Mikið vatn hefur
runnið til sjávar síðan, en eins og
frásögn föðurins gefur til kynna
eru umgengnismál ekki auðsótt.
Langan tíma tekur að fá úr þeim
skorið og úrræði og fagþekkingu
skortir til að fylgja úrskurðum
eftir.
Fréttaskýring | Barátta föður fyrir því að
fá að hitta börn sín gengur hægt
Erfitt að fá
umgengni
Sífellt fleiri foreldrar leita aðstoðar
sýslumanns vegna umgengnismála
Börn eiga rétt á umgengni við foreldra.
Fagþekkingu skortir
í umgengnismálum

Umgengni feðra við börn sín
eftir skilnað varð ekki að sjálf-
sögðum hlut hér á landi fyrr en
árið 1973. Frásögn föður af
hrakförum í kerfinu til að fá að
umgangast börn sín bendir til
þess að slík mál séu ekki auðsótt.
Úrskurðir sýslumanns og ráðu-
neytis auk liðsinnis barnavernd-
aryfirvalda duga ekki til að
tryggja föðurnum umgengni við
börn sín. Félag ábyrgra feðra
segir fagþekkingu skorta á um-
gengnismálum.
eyrun@mbl.is
ÞESSIR ungu piltar brugðu á leik í frítíma sínum frá
steypuvinnu við Hamrahlíð og léku knattspyrnu á göt-
unni. Ekki var annað að sjá en að þarna færu fagmenn,
bæði hvað varðar knattleikni og steypuvinnu.
Morgunblaðið/Eggert
Hlé frá steypuvinnunni
ÖSSUR hf. gefur vanalega góðan af-
slátt af stoðtækjum sem eru fram-
leidd fyrir þróunarlönd. Jón Sig-
urðsson, forstjóri Össurar hf., bendir
þó á að fyrirtækið bjóði upp á háþró-
aðar lausnir fyrir fólk á Vesturlönd-
um. Þar af leiðandi séu vörurnar
dýrar og það sé erfið ákvörðun hvort
gefa eigi tíu manns lélegri stoðtæki
eða einum hágæðavöru.
Agnes Bragadóttir blaðamaður
stakk upp á því í grein sinni í Morg-
unblaðinu í gær að Össur hf. kæmi að
þróunaraðstoð á Sri Lanka með því
að smíða gervilimi fyrir börn og þá
jafnvel fyrir söfnunarfé frá Íslend-
ingum.
Jónasi Þ. Þórissyni, framkvæmda-
stjóri Hjálparstarfs kirkjunnar, líst
vel á hugmyndina þótt enn sé of
snemmt að segja til um hvort mögu-
legt sé að hrinda henni í fram-
kvæmd.
„Við höfum þá stefnu að vera mjög
heiðarleg og förum ekki inn í svona
verkefni og seljum of dýr tæki. Við
viljum þá frekar að skipt sé við
aðra,“ segir Jón Sigurðsson.
Tækin verða að
henta aðstæðum
Össur hf. hefur tekið þátt í ýmsum
verkefnum í stríðshrjáðum löndum.
T.d. eru hundruð manna í Bosníu
með gervifætur frá Össuri auk þess
sem fyrirtækið mun í samstarfi við
íslensk yfirvöld taka þátt í uppbygg-
ingu í Írak. Jón segir að það gæti
hugsanlega komið til greina að ná
samningum um að framleiða einfald-
ari vörur sem gætu hentað hjálpar-
samtökum eða öðrum sem vilja
styrkja uppbyggingu í stríðshrjáð-
um löndum á þennan hátt. „Þróun-
araðstoð í heiminum fer mjög mikið
eftir því hvað gefandinn vill en ekki
þiggjandinn,“ segir Jón og áréttar
mikilvægi þess að vörurnar henti að-
stæðum þess fólks sem þær eiga að
koma að gagni.
Tengjumst Sri Lanka
Hjálparstarf kirkjunnar hefur um
árabil starfað í Tamil Nadu-ríki á
Indlandi en eins og nafnið bendir til
eru Tamílar einnig búsettir þar.
Hann segist hafa rætt hugmynd
Agnesar við stjórnarformann Hjálp-
arstarfsins, Einar Karl Haraldsson,
en báðum líst vel á hana. Ljóst sé þó
að slíkt verkefni yrði dýrt og óvinn-
andi nema með samstarfi við ríkið,
Össur og hugsanlega Morgunblaðið.
Jónas segir að víða um heim sé þörf
fyrir gervilimi fyrir fólk sem hefur
orðið fórnarlömb stríðsátaka en þar
sem Íslendingar hafi sent friðar-
gæsluliða til Sri Lanka hafi þeir sér-
stök tengsl við landið.
Gefa góðan afslátt af stoð-
tækjum fyrir þróunarlönd
Í SUMAR vinnur Vegagerðin að því að halda þjóðvegi
nr. 1 fjárlausum í gegnum Húnaþing vestra með því lag-
færa þær girðingar sem liggja að honum. Að sögn Ragn-
ars Ármannssonar, verkstjóra Vegagerðarinnar á
Hvammstanga, er um að ræða tilraunaverkefni en í
gegnum árin hefur verið mikið um lausagöngu fjár á
þessum kafla.
„Þetta er mjög þarft verk og nauðsynlegt en mörg slys
hafa hlotist vegna lausagöngu búfjár. Það má segja að
það sé girðing beggja vegna við þjóðveginn langleiðina í
gegnum sýsluna en þær eru misjafnlega gamlar og
margar hverjar illa farnar.“
Ragnar segir að byrjað hafi verið að undirbúa verkið í
fyrra og að byrjunarörðugleikar hafi gert vart við sig.
„Það hefur komið upp að fé hafi komið inn á veginn en
það hefur verið sent jafnharðan til baka. Það er því tölu-
vert verk framundan,“ segir Ragnar og bendir á að mikið
af fé á svæðinu sé í girðingum en hafi ekki verið sett á
heiði.
Verkið er unnið í samvinnu við sveitarfélag Húnaþings
vestra sem í byrjun sumars auglýsti lausagöngubann á
þjóðvegi 1. Að sögn Ragnars ber Vegagerðin kostnað af
framkvæmdunum en sveitarfélagið heldur uppi eftirliti.
„Sveitarfélagið er með mann á sínum snærum sem rekur
fé af veginum ef svo illa tekst til að fé fer inn á hann.
Hann lætur einnig vita ef það eru göt á girðingum.“
Unnið að því að halda þjóðvegi 1 fjárlausum í Húnaþingi
„Þarft verk og nauðsynlegt“
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
Ragnar Már Helgason og Sigurður Hólm Arnarsson lagfæra girðingu í Húnaþingi vestra.