Morgunblaðið - 31.07.2004, Side 26

26 LAUGARDAGUR 31. JÚLÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson. É
g hef orðið vitni að mörgum
skelfilegum hlutum í starfi
mínu fyrir UNICEF,
Barnahjálp Sameinuðu þjóð-
anna. Ekkert er þó eins
átakanlegt og það að sjá „næturferða-
langana“ í norðurhluta Úganda. Þessir
ferðalangar eru 44.000 börn sem fara frá
þorpum sínum á hverjum degi til að leita
athvarfs í nálægum bæjum fyrir dagsetur
af ótta við að liðsmenn Andspyrnuhers
Drottins (LRA) ræni þeim.
Heimsbyggðin kann að hafa gert sér
grein fyrir neyðinni í Súdan en hefur
nánast gleymt hryllingnum í grannríkinu
Úganda þar sem LRA hefur rænt um
12.000 piltum og stúlkum á síðustu tveim-
ur árum. Ólíkt öllum öðrum stríðum er
þetta stríð á hendur börnum.
Hermenn LRA, sem eru flestir börn
sjálfir, leggja til atlögu í rökkrinu. Þeir
umkringja litlu byggðirnar, ráðast inn í
þær til að ræna mat og nema á brott
börn til að neyða þau í herinn.
Árásirnar eru undantekningarlaust
blóðugar. Börn eru oft neydd til að drepa
foreldra sína og önnur börn. Þau sem eru
numin á brott, sum þeirra aðeins sex ára,
eru hneppt í kynlífsánauð í uppreisn-
arhernum, neydd til að vinna sem þrælar
eða til að gerast hermenn. Í uppreisn-
arhernum eru börn talin geta byrjað að
berjast sjö ára.
Erfitt var að útskýra fyrir piltunum og
stúlkunum hvers vegna heimsbyggðin er
svo afskiptalaus um hryllinginn í Úganda
þegar ég hitti þau í síðasta mánuði í mót-
tökumiðstöð í Gulu fyrir börn sem hafa
sloppið undan LRA. Ég ræddi við ungar
konur sem höfðu fætt börn sem getin
voru þegar þær voru neyddar til að eiga
mök við yfirmenn LRA. Ég talaði við
pilta sem voru neyddir til að fremja óum-
ræðileg ofbeldisverk þegar þeir hefðu átt
að vera að læra að lesa fyrstu orðin.
Átökin í norðurhluta Úganda hafa stað-
þau fengið v
Önnur sofa
rykugum in
fara börnin
Úganda e
arland í þró
Yoweris Mu
ið í átján ár og gert að engu hugmyndina
um að barnæskan eigi að vera verndaður
tími heilbrigðs uppvaxtar. Foreldrarnir
eru orðnir svo örvæntingarfullir vegna
óttans við að börn þeirra verði numin á
brott eða myrt að þeir hafa þurft að láta
börn sín ganga langa leið ein síns liðs á
næturnar, því að það er eina von þeirra.
Síðdegis á hverjum degi, þegar sólin
tekur að setjast, koma börnin af ökrunum
og safnast saman á rykugum vegunum.
Eldri börnin halda á þeim minnstu eða
láta þau sitja á stöngum reiðhjólanna.
Mæður halda á ungbörnunum sínum, en
flestir næturferðalangarnir eru börn sem
eru ein síns liðs.
Þau sem eru heppin fá athvarf í nokkr-
um bráðabirgðaskýlum, sem reist hafa
verið til að hjálpa börnunum, og þar geta
Næturferðalanga
Eftir Carol Bellamy
’Börninbrott, su
sex ára,
lífsánau
arhernu
vinna se
að geras
Um 44.000 börn flýja þorp sín á hverjum degi til að forðas
S
kilningsleysi stjórnvalda á mik-
ilvægi menntunar stendur ís-
lensku samfélagi fyrir þrifum
og gagngerra breytinga er þörf.
Á öllum skólastigum. Næstu
misserin þarf að fara fram heildstæð um-
ræða um menntamál en stefnubreyting í
skólamálum er nauðsynleg viljum við ná
sambærilegum árangri og nágrannaþjóð-
irnar. Þar sem öflugt starfs-, tækni- og há-
skólanám liggur til grundvallar uppbygg-
ingu samfélagsins.
Ekki þarf annað en að minnast á þá leið
sem Finnar fóru, svo dæmi sé tekið. Þeir
réðust í risavaxnar fjárfestingar í mennt-
un, með sérstaka áherslu á tæknimenntun
hverskonar. Árangurinn af þeim fjárfest-
ingum er undraverður og stendur á bak við
uppganginn í finnska hagkerfinu og það
hve vel þjóðinni tókst að rísa úr öskustó
sovéttímans. Hugsanagangur íslenskra
stjórnvalda er hins vegar enn ákaflega sov-
éskur þar sem allt afl er lagt í risavaxnar
ríkisstóriðjur en lítið til mennta.
Það þarf að móta nýja skólastefnu og
nálgast menntamálin með grundvall-
arspurningum á borð við; hvar erum við
stödd? Hvert stefnum við? Hver eru mark-
miðin? Hvert viljum við fara? Nýtum við öll
skólastigin til fulls, t.d. leikskólann þar
sem hefur verið mikil gróska á liðnum ár-
um? Þetta eru áleitnar spurningar sem
vinna verður út frá í nýrri rökræðu um
menntamál.
Vandræðagangurinn
í framhaldsskólunum
Staðan í framhaldsskólunum er vondur
vitnisburður um hvar við erum stödd og
hve langt er í land. Stór árgangur kemur
inn í skólana, eins og legið hefur fyrir síð-
astliðin 16 ár, og stjórnvöld standa þannig
að málum að til að byrja með var fjölda ný-
nema vísað frá skóla! Þrátt fyrir lögbundna
skyldu um að veita öllum skólavist.
Eftir dæmalausan vandræðagang vikum
saman var reynt að bjarga því sem bjargað
þingi í vor a
með haustin
Forsendu
samráð við m
að byggjast
kerfinu öllu
Þar skiptir m
grunnskóla
þessu var um
ráðuneytisin
verði staðið
metnaðarfu
allt. Framtí
hefur lítið fa
Framsókna
áratuginn.
Þa
Stytting n
þegar farið
varð með bráðabirgðalausnum. Skúrum er
skellt upp við stærstu skólana til að hægt
sé að hefja kennslu með einhverjum ráðum
í haust. En mörgum sem áður hafa fallið á
brott en vildu hefja nám að nýju er synjað
um skólavist. Fullkomin stefnubreyting frá
því sem verið hefur.
Er þetta framtíðarsýn stjórnvalda í
menntamálum? Í stað aukinnar fjölbreytni
og öflugs starfsnáms þar sem hver nem-
andi lýkur námi við hæfi en fjöldinn allur
fellur ekki brott í miðju kafi.
Stytting náms til stúdentsprófs
Fyrir tæpu ári komu frá mennta-
málaráðuneytinu tillögur um styttingu
náms til stúdentsprófs sem að flestra mati
voru ófullnægjandi forsendur styttingar.
Lækkun útskriftaraldurs úr framhalds-
skólum er grundvallarbreyting á íslensku
menntakerfi sem á að mínu mati að vera
markmið sem hangir saman við aðrar
breytingar á menntakerfinu. Til að mynda
eflingu starfs og listnáms í framhaldsskól-
unum. Þessar tillögur sofnuðu hins vegar
vært með skyndilegu brotthvarfi þáver-
andi menntamálaráðherra til Parísar. Nú-
verandi ráðherra málaflokksins sagði á
Ný skólastefna er
Eftir Björgvin G.
Sigurðsson ’Staðan í framhalds-skólunum er vondur
vitnisburður um hvar við
erum stödd og hve langt
er í land. Stór árgangur
kemur inn í skólana, eins
og legið hefur fyrir síðast-
liðin 16 ár, og stjórnvöld
standa þannig að málum
að til að byrja með var
fjölda nýnema vísað
frá skóla!‘
Það þarf að
ÞREKVIRKI Í NAFNI MANNÚÐAR
Í Morgunblaðinu í gær fjallaði AgnesBragadóttir blaðamaður m.a. um af-
leiðingar átaka stríðandi fylkinga á Sri
Lanka á líf óbreyttra borgara og hvernig
hægt væri að koma bágstöddum þar í
landi til hjálpar. Velti hún því m.a. fyrir
sér hvort íslenskt fyrirtæki á borð við
stoðtækjafyrirtækið Össur gæti komið
að þróunaraðstoð á Sri Lanka með því að
smíða gervilimi fyrir börn sem misst hafa
útlimi á jarðsprengjusvæðum. Slíkt átak
gæti jafnvel orðið að veruleika fyrir söfn-
unarfé frá Íslendingum, að hennar mati.
Í blaðinu í dag er greint frá því að Jón-
asi Þ. Þórissyni, framkvæmdastjóra
Hjálparstarfs kirkjunnar, lítist vel á
hugmyndina þótt enn sé of snemmt að
segja til um hvort mögulegt sé að hrinda
henni í framkvæmd. Í fréttinni kemur
fram að Einar Karl Haraldsson, stjórn-
arformaður Hjálparstarfsins, og Jón Sig-
urðsson, forstjóri Össurar hf., hafa rætt
saman um hugmynd Agnesar og að þeim
lítist báðum vel á hana. Jón bendir í frétt-
inni á að Össur bjóði upp á háþróaðar
lausnir fyrir fólk á Vesturlöndum, en tek-
ur jafnframt fram að hugsanlega komi til
greina að ná samningum um að framleiða
einfaldari vörur sem gætu hentað hjálp-
arsamtökum eða öðrum sem vilja styrkja
uppbyggingu í stríðshrjáðum löndum á
þennan hátt. Hann segir réttilega að
„þróunaraðstoð í heiminum [fari] mikið
eftir því hvað gefandinn vill en ekki
þiggjandinn“, og vill þar af leiðandi
árétta mikilvægi þess að vörurnar henti
aðstæðum þess fólks sem þær eiga að
koma að gagni, sem auðvitað er mjög
veigamikil ábending í þessu tilliti.
Þessi hugmynd um aðkomu Íslendinga
að hjálparstarfi á Sri Lanka er að sjálf-
sögðu einungis á upphafsreit enn sem
komið er. En hún er lýsandi fyrir það
hvernig litlar þjóðir á borð við Íslendinga
geta komið öðrum þjóðum til aðstoðar
með mjög svo áþreifanlegum hætti er
óumdeilanlega skiptir sköpum í lífi fjöl-
margra einstaklinga. Eins og rakið var í
forystugrein Morgunblaðsins 29. júlí sl.,
er Agnes vísar til í grein sinni, er þetta
rakið dæmi um þær breyttu áherslur í al-
þjóðapólitík sem „full ástæða getur verið
fyrir okkur að hafa afskipti af“. Ef samn-
ingar tækjust um það að Össur fyndi
lausnir, fjármagnaðar af íslensku söfn-
unarfé, er hentuðu þeim ógnarstóra hópi
sem misst hefur útlimi á stríðshrjáðum
svæðum heimsins, svo sem á Sri Lanka,
væri það þrekvirki í nafni mannúðarsjón-
armiða sem þjóðin öll gæti verið stolt af.
KERRY ÁVARPAR KJÓSENDUR
Þótt fátt virðist hafa gengið GeorgeBush Bandaríkjaforseta og stjórnhans í hag undanfarnar vikur og
mánuði virðist staða hans enn sterk meðal
bandarískra kjósenda og hefur hann sam-
kvæmt skoðanakönnunum staðið nokk-
urn veginn jafnfætis mótframbjóðanda
sínum úr röðum demókrata, John Kerry.
Undanfarna daga hafa demókratar haldið
flokksþing í Boston í Massachusetts og
þegar Kerry var formlega valinn forseta-
efni flokksins á fimmtudagskvöld hélt
hann ræðu sem beðið hafði verið með
nokkurri eftirvæntingu. Ræða þessi er at-
hyglisverð, bæði vegna þess, sem þar er
sagt, og eins þess, sem Kerry lét ósagt.
Þar reyndi hann bæði að koma höggi á
repúblikana og um leið að verjast þeirri
gagnrýni, sem hann hefur sætt af hálfu
þeirra, meðal annars fyrir að eiga erfitt
með að gefa afdráttarlaus svör.
„Ég veit að til eru þeir sem gagnrýna
mig fyrir að sjá flókið samspil og ég geri
það vegna þess að sum mál eru alls ekki
einföld. Það að segja að það séu gereyð-
ingarvopn í Írak verður ekki til þess að
svo sé. Það að segja að hægt sé að fara í
ódýrt stríð verður ekki til þess að svo sé.
Og það að segja að sendiförinni sé lokið
verður ekki til þess að svo sé,“ sagði
Kerry. „Sem forseti mun ég spyrja erf-
iðra spurninga og krefjast haldgóðra
sannana. Ég mun þegar gera endurbætur
á leyniþjónustu okkar þannig að stefna
mótist af staðreyndum og verði ekki
skrumskæld með pólitík. Og sem forseti
mun ég færa þjóðinni aftur þá hefð að
Bandaríki Norður-Ameríku fari aldrei í
stríð vegna þess að okkur langar til þess
heldur vegna þess að við neyðumst til
þess.“
Þrátt fyrir þessa hörðu gagnrýni
fjallaði Kerry ekki um það hvað hann
hygðist fyrir í Írak og Afganistan. Stefna
hans er ekki sú að hverfa þaðan á braut,
en hann hyggst fá ýmsar þær þjóðir, sem
hingað til hafa gagnrýnt Bandaríkin hvað
harðast, til samvinnu. Sennilega er ein
ástæðan fyrir því að hann sneiddi hjá
þessu umræðuefni sú að stór hópur demó-
krata er algerlega andvígur innrásinni í
Írak og veru bandarísks hersetuliðs í
landinu.
Sumt í ræðunni hefði þó rétt eins getað
ratað úr munni Bush. Hann kvaðst
mundu bregðast hart við hverju áreiti og
árás yrði svarað með hervaldi. Um leið
umorðaði hann eitt helsta kjörorð Bush
fyrir fjórum árum og gerði að sínu. Árið
2000 sagði Bush að hann hygðist halda í
heiðri „heiður og reisn“ forsetaembætt-
isins og vísaði þar til vandamála Bills
Clintons, þáverandi forseta. Í ræðu sinni
sagði Kerry að hann myndi innleiða
„traust og trúverðugleika í Hvíta húsinu“.
Áratugum saman voru demókratar
hafðir að skotspæni fyrir að vera óhæfir í
efnahagsmálum – þeir kynnu aðeins að
leggja á skatta og eyða peningum. Nú
veitast þeir að repúblikönum fyrir efna-
hagslegt ábyrgðarleysi. Þegar Clinton fór
frá völdum var afgangur á fjárlögum en
nú blasir við gríðarlegur fjárlagahalli.
„Fjárlagahallinn er orðinn það stór að
hann getur séð um sig sjálfur,“ sagði Ron-
ald Reagan einhvern tímann þegar hann
var spurður hvernig hann hygðist rétta
hann af. Bush duga ekki slík svör og hans
helsta haldreipi er að segja að lausnir
Kerrys muni ekki bæta stöðuna.
Fátækt hefur verið svartur blettur á
bandarísku samfélagi og hvorki demó-
krötum né repúblikönum hefur tekist að
tryggja hlut þeirra sem minnst mega sín í
þjóðfélaginu og njóta hvorki viðunandi
menntunar né heilbrigðisþjónustu. Kerry
talaði um fátæktina og þörfina og sagði að
hjálp væri á leiðinni. Slík orð hafa menn
látið falla á undan honum án þess að geta
staðið við þau.
Búast má við að Kerry fái byr í seglin
eftir flokksþingið en það er langt í kosn-
ingar og margt getur gerst. Með ræðu
sinni á fimmtudag svaraði Kerry ýmsum
spurningum en lét öðrum ósvarað. Hann
fer nú fram undir merkjum, sem repúbl-
ikanar hafa hingað til notað: ábyrgrar
fjármálastjórnar og staðfestu í öryggis-
málum. Það á eftir að koma í ljós hvort
kjósendur láta sannfærast.