Morgunblaðið - 31.07.2004, Side 28

MINNINGAR
28 LAUGARDAGUR 31. JÚLÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
H
ugmyndir forsvars-
manna sjónvarps-
stöðvarinnar Skjás
eins um að sýna
hluta leikja í ensku
knattspyrnunni með lýsingu
enskra þula í stað íslenskra hafa
vakið deilur. Íþróttafréttamenn
Stöðvar tvö og Sýnar, sem hafa
haft ensku knattspyrnuna á sinni
dagskrá undanfarin sex ár, hafa
risið til varnar fyrir íslenska
tungu og hald-
ið því fram að
það væri
hneisa að sýna
enska boltann
með ensku
tali, auk þess
sem það stangaðist á við áttundu
grein útvarpslaganna. Forsvars-
menn Skjás eins ætla hins vegar
að láta reyna á lögin eins og Davíð
Scheving gerði þegar hann gekk í
gegnum tollinn með bjór og fékk
innflutningsbanni aflétt í kjölfarið.
Líklega líta skjásmenn svo á að
það sé ekki lengur þörf á því að
hafa vit fyrir Íslendingum þegar
tungan er annars vegar frekar en
það var ástæða til þess að tak-
marka bjórneyslu landsmanna
öllu lengur. Þessi óvænti sam-
sláttur máls og mjaðar leiðir líka
óneitanlega hugann að því að
hugsanlega verður að líta svo á að
það sé hverjum manni frjálst að
nota þá tungu sem honum sýnist
eins og það er hverjum manni
frjálst að drekka það sem honum
sýnist.
Íslendingar tala íslensku. Þetta
er fullyrðing sem stenst skoðun,
að mati Bernards Spolskys sem er
höfundur bókarinnar Language
Policy eða Málstefna sem kom út á
dögunum hjá Cambridge Univers-
ity Press (2004). Spolsky segir að
fá lönd heims geti í raun og veru
eða því sem næst kallast algerlega
eintyngd en líkast til sé Ísland
eina dæmið. Þar búi 270.000
manns og allir tali íslensku sem
fyrsta mál. Þar séu reyndar töluð
önnur tungumál einnig. Sextán
þúsund manns tali táknmál heyrn-
arlausra, sem byggt sé á dönsku
táknmáli, og flestir kunni einhver
skil á dönsku og ensku.
Þeir sem eiga heima á Íslandi
vita að ekki alveg allir Íslendingar
tala íslensku sem fyrsta mál. Hér
á landi er að finna sívaxandi hóp
aðfluttra Íslendinga sem tala að
vísu flestir íslensku en misvel eins
og gengur og eiga aðra tungu að
móðurmáli. En í meginatriðum er
þetta rétt. Hins vegar bendir
Spolsky á að það stendur ekkert í
stjórnarskránni um að Íslend-
ingar skuli tala íslensku eða að ís-
lenska sé þjóðtunga þeirra sem
hér eiga heima. Rannsóknir hafa
raunar sýnt að eintyngd lönd eru
líkleg til að hafa meiri áhyggjur af
formi málsins eða málnotkun en
opinberri stöðu tungu sinnar. Og
það á sannarlega við um Ísland,
segir Spolsky. Strax á sautjándu
öld tóku Íslendingar að leita leiða
til að hreinsa tungu sína af erlend-
um áhrifum og allar götur síðan
hafa þeir í og með rekið harðsvír-
aða hreintungustefnu sem fyrst í
stað miðaðist sérstaklega að því að
verjast áhrifum frá dönsku en hef-
ur síðar meir beinst að áhrifum úr
enskri tungu.
Spolsky nefnir einnig Frakk-
land sem dæmi um eintyngda
þjóð. Þar er franska þjóðtunga
samkvæmt stjórnarskrá. En mun-
urinn er sá að í Frakklandi er
fjöldi svokallaðra jaðarmála sem
misstórir hópar þjóðarinnar tala.
Frakkar hafa, eins og Íslendingar,
rekið harðsvíraða hreintungu-
stefnu, einkum með það að mark-
miði að verja frönskuna fyrir
enskum áhrifum, en þeir hafa
einnig þurft að verjast áhrifum
innlendra tungna, jaðarmálanna.
Og þrátt fyrir þrotlausa vinnu og
ótrúlega mikla áherslu á að halda
frönskunni hreinni og einráðri í
Frakklandi hafa Frakkar ekki
haft erindi sem erfiði. Ástæðuna
telur Spolsky vera þá að mál-
stefnur þjóða, hvort sem þær
heita hreintungustefna eða eitt-
hvað annað, eru ákaflega gagns-
litlar; reynslan sýnir að mál-
stefnur skila litlum sem engum
árangri.
Að auki berst franskan við sí-
aukna áherslu á að það séu borg-
araleg réttindi og mannréttindi að
fá að nota það tungumál sem
hverjum og einum hentar best.
Þetta á fyrst og fremst við um rétt
minnihluta- eða jaðarhópa til þess
að fá opinbera viðurkenningu á
móðurmálum sínum eins og
Spolsky bendir á. En spurningin
er hvort þessi réttindi eigi eftir að
verða víðtækari. Hér á landi hafa
til að mynda talsmenn úr við-
skiptalífi haft uppi hugmyndir um
að gera ensku jafnhátt undir höfði
og íslensku. Og nú eru menn til-
búnir til þess að fara með enskuna
í gegnum tollinn í Keflavík og láta
reyna á útvarpslögin sem leggja
áherslu á að íslenska skuli notuð í
íslenskum sjónvarpsstöðvum.
Þetta er auðvitað stórmerkilegt
og niðurstaðan í málinu gæti ekki
aðeins orðið prófsteinn á rétt-
arstöðu málnotenda og miðla held-
ur einnig á íslenska málstefnu,
hreintungustefnuna, sem sjaldan
hefur verið véfengd og hefur raun-
ar verið eins konar þjóð-
artestamenti. Verði óheftur inn-
flutningur á ensku leyfður, eins og
reyndin varð með bjórinn á sínum
tíma, er það óneitanlega áhuga-
vert merki um að þjóðerniskennd
Íslendinga er að breytast en að
auki gæti það verið enn eitt merk-
ið um að endingargóð hug-
myndafræði rómantíkurinnar sé
að láta undan og önnur sjónarmið
að verða ofan á.
Það er svo túlkunaratriði hvort
óheftur innflutningur á ensku (og
þá væntanlega öðrum tungu-
málum) yrði til jafn mikils menn-
ingarauka og óheftur innflutn-
ingur á bjór hefur orðið.
Réttur
til mjaðar
og máls
Líklega líta skjásmenn svo á að það
sé ekki lengur þörf á því að hafa vit
fyrir Íslendingum þegar tungan er
annars vegar frekar en það var ástæða
til þess að takmarka bjórneyslu lands-
manna öllu lengur.
VIÐHORF
Eftir Þröst
Helgason
throstur@mbl.is
✝ Hreiðar Sigur-jónsson fæddist í
Heiðarbót í Reykja-
hverfi í Þingeyjar-
sýslu 7. ágúst 1920.
Hann lést á Húsavík
18. júlí síðastliðinn.
Foreldrar hans voru
Jónína Sigurðardótt-
ir húsmóðir og Sig-
urjón Pétursson,
bóndi í Heiðarbót.
Hreiðar var yngstur
fimm alsystkina en
aldursröðin er þessi:
Sigurður, Þuríður
Hólmfríður, Helga,
Stefán Pétur og Hreiðar. Auk þess
átti hann yngri hálfbróður, sam-
feðra, Sigtrygg. Á lífi eru Sigurð-
ur, Þuríður Hólmfríður og Helga.
Hreiðar kvæntist 26. desember
1948 Öldu Guðlaugsdóttur, f.
21.12. 1928, d. 24.11. 1996. Hún
var fædd og uppalin í Vestmanna-
eyjum og foreldrar hennar voru
Guðlaugur Halldórsson og Ragn-
hildur Friðriksdóttir. Systkini í
aldursröð eru þessi: Friðþór, Alda,
tvo vetrarparta í skóla, annan vet-
urinn var hann í Brekkukoti og
hinn í Kaldbak. Vinnusemi, vand-
virkni, samviskusemi og heiðar-
leiki var Hreiðari í blóð borið. Eft-
ir fermingu stundaði hann bústörf
og vegavinnu í sveitinni og garð-
yrkjustörf að Hveravöllum í
Reykjahverfi. Þá var hann tvö
sumur á síldarvertíð á Raufarhöfn.
Hreiðar var einn af stofnendum og
eigendum Bifreiðastöðvar Þingey-
inga ásamt bræðrum sínum og
bræðrunum Jóni og Þorvaldi
Árnasonum og Jóhannesi Helga-
syni. Þeir gerðu út vöru- og fólks-
flutningabifreiðar um 15 ára skeið
og héldu uppi m.a. sérleyfi milli
Akureyrar og Húsavíkur til ársins
1960. Akstur var ævistarf Hreið-
ars og var hann afar farsæll og
vinsæll í starfi vegna dugnaðar og
ósérhlífni.
Hreiðar söng ásamt bræðrum
sínum og föður í kvartett sem kom
fram á ýmsum skemmtunum í sýsl-
unni. Hann söng einnig í Karlakór
Reykhverfinga sem faðir hans
stofnaði og stjórnaði. Um áratuga
skeið söng hann í Karlakórnum
Þrym sem bróðir hans Sigurður
stjórnaði.
Útför Hreiðars var gerð frá
Húsavíkurkirkju 23. júlí, í kyrrþey
að ósk hins látna.
tvíburasysturnar Elín
og Guðbjörg og Vig-
fúsína. Á lífi eru Elín
og Guðbjörg. Hreiðar
og Alda eignuðust
þrjú börn, þau eru: 1)
Ragnhildur, starfar á
rannsóknarstofu Heil-
brigðisstofnunar
Þingeyinga, f. 30.8.
1948, gift Sveini
Rúnari Arasyni. Þau
eru búsett á Húsavík
og eiga þrjú börn og
fimm barnabörn. 2)
Sigurjón, flugvirki hjá
Flugleiðum, f. 5.12.
1952, kvæntur Helgu Árnadóttur.
Þau eru búsett í Keflavík og eiga
fjögur börn og fjögur barnabörn.
3) Hreiðar, lögregluvarðstjóri á
Húsavík, f. 4.4. 1966, kvæntur
Steingerði Ágústu Gísladóttur.
Þau eru búsett á Húsavík og eiga
þrjú börn.
Hreiðar ólst upp í glaðværum
systkinahópi á menningarlegu
heimili að Heiðarbót. Það var mik-
ið sungið á því heimili. Hreiðar var
Það er mér ógleymanleg stund
þegar ég hitti þau hjón Öldu Guð-
laugsdóttur og Hreiðar Sigurjónsson
í fyrsta sinn. Við hjónin buðum þeim í
heimsókn til að kynnast væntanleg-
um tengdaforeldrum dóttur okkar,
Steingerðar, sem hafði ákveðið á
skömmum tíma að dansa í gegnum líf-
ið með yngsta syni þeirra hjóna,
Hreiðari. Þarna voru mætt falleg og
myndarleg hjón sem geisluðu af góð-
mennsku og heiðarleika. Upp frá
þessari stundu bundumst við sterkum
fjölskylduböndum. Steingerður og
Hreiðar ákváðu að setjast að á Húsa-
vík og fyrsta árið bjuggu þau að
Baughóli 27, hjá Öldu og Hreiðari við
gott atlæti. Heimsóknir urður tíðar á
Baughólinn og þau komu til okkar á
Akureyri við hin ýmsu tækifæri.
Samverustundirnar geymum við í
minningu okkar og sumar erum við
svo heppin að eiga á myndböndum,
þar sem dillandi hlátur Öldu og fal-
legt bros Hreiðars er geymt vel og
vandlega.
Hreiðar hélt sér ótrúlega vel og
hafði ekki vitund breyst frá því við
kynntumst fyrst. Maðurinn var kom-
inn yfir áttrætt, hár og grannur, tein-
réttur í baki, alltaf snyrtilega og fal-
lega klæddur, gekk upp um fjöll og
firnindi, ræktaði kartöflur í stórum
HREIÐAR
SIGURJÓNSSON
✝ Aðalheiður Jóns-dóttir fæddist að
Hafursstöðum á
Fellsströnd í Dala-
sýslu 10. febrúar
1906. Hún lést á
Dvalarheimilinu
Höfða á Akranesi
miðvikudaginn 21.
júlí síðastliðinn. For-
eldrar hennar voru
Jón Eiríksson, f. 7.
mars 1864, d. 16.
júní 1941, bóndi á
Hafursstöðum á
Fellsströnd og kona
hans, Jónína Ingi-
björg Bæringsdóttir f. 16. nóv-
ember 1881, d. 18. júní 1925, hús-
móðir á Hafursstöðum.
Aðalheiður var elst þriggja
systra, en hinar voru: Margrét, f.
3. apríl 1904, d. 23. júní 1976 og
Kristín, f. 18. sept. 1909, d. í
ágúst 1931.
Aðalheiður naut barnafræðslu
í heimahúsum, en var ekki í far-
skóla. Í foreldrahúsum gekk hún
í öll tilfallandi sveitastörf auk
húsverka. Þá vann hún sem rit-
ari í kvenfélaginu á Fellsströnd-
inni og í Reykhólasveit.
Eftir lát föður síns fluttist Að-
alheiður að heiman
og vann tvö sumur
við garðyrkjunám á
vegum Huldu Jak-
obsdóttur á Mar-
bakka í Kópavogi.
Þar kynntist hún
mannsefni sínu Þór-
arni Kristjánssyni, f.
20. júní 1907, d. 22.
september 1986 og
hófu þau búskap á
Illugastöðum í
Múlasveit og giftu
sig 4. júlí 1944.
Þeim varð ekki
barna auðið. For-
eldrar Þórarins voru Engilbert
Kristján Arason bóndi á Illuga-
stöðum og Friðrika Steinunn
Friðriksdóttir.
Þórarinn dvaldi á Sjúkrahúsi
Akraness í rúmt ár áður en hann
lést. Aðalheiður var um tíma til
húsa hjá Gerðu og Andrési á
Skagabraut 25, en síðar keypti
hún sér hús að Skagabraut 24 og
bjó þar þangað til hún flutti á
Dvalarheimilið Höfða 1. maí
1990.
Útför Aðalheiðar hefur farið
fram í kyrrþey að ósk hinnar
látnu.
Kallið er komið,
komin er nú stundin,
vinaskilnaðar viðkvæm stund.
Vinirnir kveðja
vininn sinn látna,
er sefur hér hinn síðsta blund.
(V. Briem.)
Gamall nágranni og einstakling-
ur, Aðalheiður Jónsdóttir, eða Alla
eins og hún var ævinlega kölluð, er
dáin. Hér fer kona sem lengi hefur
þurft að standa ein. Með okkur
tókst mikil vinátta og hefur aldrei
borið skugga þar á.
Við kynntumst fyrst í Búðardal
og síðan hélst okkar vinskapur eft-
ir að hún fluttist á Akranes. Við
höfum átt saman ógleymanlegar
stundir, höfum gengið saman í
gegnum gleði og sorg.
Þú varst alltaf með hugann hjá
mér, eiginmanni mínum, börnum,
tengdabörnum og barnabörnum,
og við kunnum öll svo sannarlega
að meta alla þína umhyggju, fróð-
leik og styrk sem þú veittir okkur.
Tryggðin er góð gjöf og eru þeir
fátækir sem ekki kynnast henni.
Ég lagði mig fram við að standa
við hlið þína og nú á kveðjustund
er mér ljúft að segja frá því að all-
ar þær óskir sem þú barst upp við
mig varðandi hvernig skyldi staðið
að útför þinni hafa verið uppfyllt-
ar. Alla las mikið og „grúskaði
djúpt“ og hún átti það til að setja
saman vísur. Hér er ein:
Í æsku ei lífið reyndist létt,
ýmsu þurfti að sinna.
Út og suður í einum sprett,
alltaf þurfti að vinna.
Guð blessi minningu þína, elsku-
lega vinkona.
Erla Þórðardóttir.
Elsku Aðalheiður eða Alla eins
og ég kallaði þig ávallt. Nú er
komið að síðustu kveðju okkar. Ég
man fyrst eftir þér í Búðardal, þá
bjuggum við í næsta húsi við ykk-
ur Tóta. Við systkinin vorum ekki
há í loftinu þegar við trítluðum til
ykkar og fengum eitthvert góðgæti
og alltaf stóð heimili ykkar opið
þegar á þurfti að halda. Já, þú hef-
ur alltaf fylgst með okkur systk-
inunum þó að við séum orðin 7
talsins og það sama á einnig við
um börnin okkar eftir að þau
fæddust.
Börnunum mínum fannst þú al-
veg rosalega gömul, enda varst þú
orðin 98 ára. Þú sagðir mér líka
ýmislegt um þína sveit og fólkið
þar og þannig gerði ég mér betur
grein fyrir hvernig lífið var á þess-
um árum.
Ég þakka þér fyrir allt, Alla, það
var ávallt gaman að koma til þín
þú gast alltaf spjallað um eitthvað
og fannst gaman að fá nýjar frétt-
ir. Takk fyrir allt.
Legg ég nú bæði líf og önd,
ljúfi Jesús, í þína hönd,
síðast þegar ég sofna fer
sitji Guðs englar yfir mér.
(Hallgrímur Pétursson.)
Guðrún Fanney.
Ég sendi þér kæra kveðju,
nú komin er lífsins nótt.
Þig umvefji blessun og bænir,
ég bið að þú sofir rótt.
Þó svíði sorg mitt hjarta
þá sælt er að vita af því
þú laus ert úr veikinda viðjum,
þín veröld er björt á ný.
Ég þakka þau ár sem ég átti,
þá auðnu að hafa þig hér.
Og það er svo margs að minnast,
svo margt sem um hug minn fer.
Þó þú sért horfinn úr heimi,
ég hitti þig ekki um hríð.
Þín minning er ljós sem lifir
og lýsir um ókomna tíð.
(Þórunn Sigurðardóttir.)
Elsku Alla mín.
Ég vil þakka þér alla þína
tryggð og vináttu sem þú hefur
sýnt mér alla tíð.
Blessuð sé minning þín.
Guðjón Smári.
AÐALHEIÐUR
JÓNSDÓTTIR