Morgunblaðið - 11.09.2004, Síða 28

UMRÆÐAN
28 LAUGARDAGUR 11. SEPTEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
RANNSÓKNASJÓÐUR er helsti
sjóðurinn hér á landi, sem ætlað er
að styrkja rannsóknarverkefni. Við
lagasmíð um þennan sjóð voru sér-
fræðingar rann-
sóknastofnana lengi
vel útilokaðir frá því að
sækja um verk-
efnastyrki í nafni við-
komandi stofnana en
því fékkst að lokum
breytt í endanlegum
lögum eftir að skipt
hafði verið um mennta-
málaráðherra.
Nú er aftur vegið að
rannsóknastofnunum.
Í leiðbeiningum um út-
fyllingu umsókna kem-
ur fram að „Ekki er
hægt að sækja um styrk úr Rann-
sóknasjóði til launa, þ.m.t. yfirvinnu,
„fastráðinna starfsmanna rann-
sóknastofnana eða fyrirtækja ...
Rannsóknasjóður styrkir allt að
50% verkefniskostnaðar. Nú eru
laun nánast alltaf langstærsti kostn-
aðarliður í rannsóknaverkefnum.
Þetta þýðir að ekki er unnt að nýta
sérfræðinga rannsóknastofnana til
að vinna að rannsóknum á sínum
sérsviðum heldur þarf að ráða nem-
endur í framhaldsnámi til að vinna
að þeim, þá má reikna launakostnað.
Hvers konar vitleysa er þetta?
Hér er meðvitað verið að reyna að
ýta rannsóknastofnunum út úr
rannsóknasjóði enda
prófessorar í meiri-
hluta stjórnar hans en
enginn frá rann-
sóknastofnunum.
Í rannsóknasjóðum
EB er val um að sækja
um styrk miðað við
heildarkostnað verk-
efna og þá nemur
styrkur almennt 50%
eða viðbótarkostnað en
þá nemur styrkur
100%. Rannsókna-
stofnanir nota ávallt
fyrri kostinn en þar er
launakostnaður reiknaður að fullu
en Háskólar nota almennt seinni
kostinn og er þá reiknað með að
laun kennara séu greidd vegna
kennslunnar og einungis þurfi að
greiða viðbótarkostnað sem fylgir
verkefninu.
Það hefur verið stefna stjórnvalda
lengi að auka ekki fjárveitingar til
rannsóknastofnana heldur að efla
samkeppnissjóði og gera þeim að
sækja um rannsóknafé í þá. Þetta
hefur borið góðan árangur en bein
fjárveiting til Rb dugar nú ekki fyrir
30% launakostnaðar. Þessa stefnu
hefur stjórn Rannsóknasjóðs gert
að engu með nánast einu penna-
striki.
Stjórn Rannsóknastofnunar
byggingariðnaðarins fjallaði um
þetta mál á fundi sínum sl. mánudag
og var undirrituðum falið að mót-
mæla þessu f.h. stofnunarinnar. Er
það von mín að þessum reglum verði
breytt þannig að þær verði óbreytt-
ar frá sl. ári.
Aðför Rannsóknasjóðs að rann-
sóknastofnunum atvinnuveganna
Hákon Ólafsson fjallar
um Rannsóknasjóð ’Það hefur verið stefnastjórnvalda lengi að
auka ekki fjárveitingar
til rannsóknastofnana
heldur að efla sam-
keppnissjóði og gera
þeim að sækja um rann-
sóknafé í þá. ‘
Hákon Ólafsson
Höfundur er forstjóri Rb.
REYKJAVÍKURBRÉF Morg-
unblaðsins sunnud. 29. ágúst sl.
var ánægjuleg tilbreyting frá því
moldviðri sem pólitíkin oftast er.
Þarna var málefnalega fjallað um
grundvallarmál sem sjaldan er
rætt, en ætti að vera fastur liður.
Umræðuefnið var velferðarkerfið
með áherslu á tvö af meg-
inatriðum þess; hús-
næðiskerfið og lífeyr-
iskerfið. Ég hef óvíða
séð betur tekið undir
flest af því sem ég
hef sagt og skrifað á
undanförnum áratug-
um. Tilefni bréfritara
var uppreisn bank-
anna gegn hálfrar
aldar dreifbýlisstefnu
í húsnæðimálum. Á
komandi vetri eru 50
ár liðin frá því Sjálf-
stæðis- og Framsókn-
arflokkar samþykktu
lögin um húsnæðis-
málastjórn – sem var
upphafið að formlegri
stefnu – í andstöðu
við Alþýðu- og Sósíal-
istaflokka. Sameig-
inlegur talsmaður
andstöðunnar var dr.
Gylfi Þ. Gíslason sem
borinn var til grafar
daginn sem bankarnir tóku
ákvörðun sína. Bréfritari rifjar
upp söguna m.a. byggingu verka-
mannabústaða á fjórða áratugnum
og minnir á höggmynd Héðins
Valdimarssonar, form. Dags-
brúnar á sínum tíma, framan við
byggingarnar og segir síðan
„þremur áratugum seinna urðu
stórfelldar umbætur í húsnæðis-
málum láglaunafólks lykilþáttur í
lausn kjaradeilu“ er 1250 íbúðir
voru reistar í Breiðholti og
braggahverfum og hænsnakofum
þar með útrýmt sem heim-
ilishúsnæði. Ekkert hefur breytt
borginni meira til betra horfs en
þetta tvennt. Að lokum segir:
„Húsnæðiskerfi sem er þannig, að
það tryggir jafnvægi í þjóð-
arbúskapnum og festu og öryggi í
daglegu lífi fólks er líklegt til þess
að tryggja almennt jafnvægi í
samfélaginu og stuðla m.a. að
kaupkröfum verði haldið innan
þeirra marka sem þjóðfélagið þol-
ir og atvinnuvegirnir geta staðið
undir.“ Þennan sannleika hafa
ráðamenn nágrannaþjóða okkar
skilið fyrir mörgum áratugum, en
ekki hér.
Eingöngu lánakerfi
Spyrja má hvers vegna þurfti sér-
stök lög vegna bygginga fyrir lág-
launafólk, öryrkja, námsmenn og
aldraða. Svarið er; almenna lána-
kerfið gerði ekki ráð fyrir þeim og
hefur raunar aldrei gert. Húsnæð-
iskerfið hér er eingöngu lánakerfi
ætlað þeim er byggja yfir sig
sjálfir eins og sveitamenn og síðan
einnig til að kaupa. Það má hverj-
um vera ljóst að ekki geta allir
staðið í húsbyggingum eða lántök-
um og varla þjóðhagslega hag-
kvæmt að eyða lánsfé í flata út-
þenslu þéttbýlis með slíkum hætti.
Á sínum tíma greiddi verðbólgan
upp lánin fyrir fólk, eins og bréf-
ritari segir. Þannig varð húsnæðið
að fjárfestingarkosti efnafólks,
meðan þeir fátækari drukkna í
skuldum eða eru húsnæðislausir.
Það er rétt hjá bréfritara að verð-
tryggingin var nauðsynleg fyrir
lífeyriskerfið og sjóðakerfi yf-
irleitt. „Húsnæði og lífeyrir eru
grundvallarþættir í nútímalífi
fólks. Þegar horft er yfir farinn
veg er engin spurning um að okk-
ur hefur tekist betur að koma líf-
eyrismálum þjóðarinnar í réttan
farveg en í húsnæðismálum.“
Þessu er ég sammála. Reyndar
kom verðtryggingin heldur seint
fyrir okkur sem greiddum í alm.
lífeyrissjóði fyrir verðtryggingu.
Við fáum of lítið til baka. En
stefnan er rétt.
Leigumarkaður
Það er ekki rétt að með tilboði
bankanna einu sé húsnæðiskerfi
okkar komið „á það stig sem ná-
grannaþjóðir okkar hafa lengi bú-
ið við“. Þar fylgja lánin gjarnan
húsinu en ekki íbúunum og sá sem
býr í húsinu hverju
sinni borgar af því.
Útborganir eru fátíð-
ar, en þær hafa verið
ein helsta plágan hér.
Þá vantar hér enn
þann leigumarkað sem
alls staðar þykir sjálf-
sagður valkostur. Í
borgum eru um 40%–
70% allra íbúða leigu-
íbúðir. Skuldasöfnun
eins og hér hefur ver-
ið nær óþekkt. Sums
staðar er bannað að
veðsetja hús nema
fyrir húsnæðislán-
unum sjálfum. Ekki
get ég tekið undir hól
bréfritara um hús-
bréfakerfið eða gjörð-
ir fyrrv. ráðherra
Framsóknar sem lagði
félagslega kerfið niður
án þess nokkuð kæmi
í staðinn nema hærri
lán og hærri vextir. Það er rétt að
enginn veit hver þróunin verður,
en eitt af því ánægjulega er að
bankarnir gera nú greinarmun á
þéttbýli og dreifbýli. Kaupmanna-
höfn var ekki reist á sömu stefnu
og þorpin á Jótlandsskaga eða
London á sömu stefnu og þorpin í
Skotlandi. Það þarf aðra stefnu
fyrir Reykjavíkursvæðið, Akureyri
og annað helsta þéttbýli. Dreifbýl-
ið lýtur öðrum lögmálum. Undir
lokin ræðir bréfritari aðra velferð-
arþætti svosem kjör aldraðra og
öryrkja almennt sem einnig þarfn-
ast umbóta og segir réttilega:
„Sennilega ræður aðstaða í hús-
næðismálum úrslitum.“ Ég vil að
lokum þakka þetta málefnalega
Reykjavíkurbréf sem er Morg-
unblaðinu til sóma.
Húsnæði
og lífeyrir
Jón frá Pálmholti
fjallar um húsnæðismál
Jón frá Pálmholti
’Þá vantar hérenn þann leigu-
markað sem alls
staðar þykir
sjálfsagður val-
kostur. ‘
Höfundur er gjaldkeri
Leigjendasamtakanna.
VIÐ grunnskólakennarar höfum
verið samningslausir síðan 1. apríl sl.
Lítið hefur miðað í viðræðum okkar
við sveitarfélögin, sem
kannski er von, á meðan
ekki semst er kenn-
urum greitt eftir gömlu
samningunum. Við eig-
um undir högg að sækja
því forystumönnum
okkar í síðustu samn-
ingum var svo mikið í
mun að sá samningur
yrði ekki felldur í at-
kvæðagreiðslu að þeir
gylltu samninginn fyrir
kennurum og létu hafa
eftir sér í fjölmiðlum að
hækkanir launa væru
miklar en létu þess lítt getið að vinnu-
tími jókst stórlega. Fellst nokkur
önnur stétt á að lengdur vinnutími
teljist til kjarabóta?
Nú þurfum við að berjast við þenn-
an draug og ósvífni formanns Launa-
nefndar sveitarfélaganna sem kemur
fram í fjölmiðlum og gerir sitt til að
gera sem minnst úr starfi kennarans
og er ófeiminn að halla réttu máli.
Undanfarin ár hafa kennarar borið
minna úr býtum en viðmiðunarstétt-
irnar, eru þær þó ekki ofhaldnar.
Undanfarin ár hefur
starf kennara orðið sí-
fellt vandasamara og
auknar kröfur gerðar
til stéttarinnar. Vax-
andi fjöldi foreldra og
nemenda hefur réttindi
sín á hraðbergi en hef-
ur oft gleymt að rétt-
indum fylgja skyldur.
Kannski ekki nema
von. Var ekki þingmað-
ur úthrópaður fyrir að
vilja nefna skyldur
barna í frumvarpi um
réttindi þeirra?
Undanfarin ár hefur tími sem fer í
foreldrasamstarf stóraukist, t.d.
vegna tilkomu Netsins og samskipta í
gegnum það. Kennarar verja sífellt
meiri tíma til skýrslugerða og skrán-
inga sem nauðsynlegar eru til þess að
yfirmenn hafi sem auðveldastan að-
gang að upplýsingum um einstaka
nemendur.
Undanfarin ár hefur nemendum,
sem eiga við margs konar erfiðleika
að stríða, fjölgað mjög í almennum
bekkjum og sífellt stærri hluti af tíma
kennarans fer í að halda mörgum
þeirra á mottunni svo hægt sé að hafa
frið til kennslu.
Ég hef oft undrast að foreldrar
annarra barna í þessum bekkjum,
sem vita af slíku ástandi, skulu ekki
krefjast úrbóta, því þetta verður til
þess að þeirra börn fá alls ekki þá
kennslu sem þau eiga rétt á.
Hvers vegna eru
kennarar óánægðir?
Sveinn S. Ingólfsson fjallar
um kjaradeilu kennara ’Undanfarin ár hefurtími sem fer í foreldra-
samstarf stóraukist, t.d.
vegna tilkomu Netsins
og samskipta í gegnum
það.‘
Sveinn S. Ingólfsson
Höfundur er kennari í
Austurbæjarskóla.
NÚ NÁLGAST 20. september óð-
um, en þá hefst verkfall grunnskóla-
kennara verði samningar ekki und-
irritaðir áður. Ég ætla
að upplýsa lesendur
um hver laun grunn-
skólakennara eru og
hvernig vinnutíma
þeirra er háttað.
Eins og hjá mörgum
öðrum stéttum er árleg
vinnuskylda grunn-
skólakennara 1.800
stundir. Sú goðsögn um
stuttan vinnutíma
kennara á því ekki við
rök að styðjast. Grunn-
skólakennarar vinna
42,86 klukkustundir á
viku en fá greitt fyrir 40 klukkustunda
vinnuviku. Þessar „ógreiddu“ 2,86
aukastundir safnast svo saman og
mynda það „frí“ sem margir öfunda
grunnskólakennara af. Ekki hef ég
orðið var við öfund í garð annarra
stétta sem með mikilli vinnu, eins og
grunnskólakennarar, geta unnið sér
inn frídaga einhvern tíma á árinu og
ráða því oft hvenær það „frí“ er tekið.
Athugið það að kennarar hafa ekkert
um sitt „frí“ að segja þ.e. hvort eða
hvenær árs það er tekið.
Grunnskólakennarar eru
skikkaðir í „frí“ og hafa
því t.d. ekki þann sveigj-
anleika að tímasetja „frí“
frá 15. ágúst–15. júní.
Einnig er til önnur goð-
sögn um grunnskóla-
kennarann sem alltaf er
kominn heim kl. 15.00 á
hverjum degi í sólbað
eða sjónvarpsgláp. Þetta
er líka rangt. Grunn-
skólakennarar í fullu
starfi sinna 28 kennslu-
stunda vinnuviku og
þurfa auk þess að undirbúa kennsluna
og sinna öðrum störfum undir verk-
stjórn skólastjóra. Sumir virðast ein-
blína á þessar 28 kennslustundir en
gera sér ekki grein fyrir þeirri gríð-
arlegu vinnu sem felst í undirbúningi
kennslunnar þar sem 20–30 nem-
endur eru í hverjum bekk. Þessi nem-
endahópur er verulega ólíkur inn-
byrðis, t.d. hvað varðar námsgetu,
hegðun og félagsfærni. Kennarinn
þarf að taka tillit til allra þessara
þátta við undirbúning kennslunnar,
hann á að sinna öllum og gera það vel.
Hefur almenningur íhugað hvernig
það er að sinna svona hópi í u.þ.b. 6
kennslustundir á dag og undirbúa svo
næsta dag eftir þá törn? Allir virðast
skilja að fréttamaðurinn á skjánum er
ekki bara í vinnunni þann tíma sem
áhorfendur sjá hann, leikarinn í leik-
húsinu þarf að æfa verkið áður en
hann flytur það og slökkviliðsmenn fá
ekki bara greitt fyrir þann tíma sem
þeir eru að slökkva eld.
Hvað launin varðar tek ég dæmi
um laun þriggja grunnskólakennara í
fullu starfi. 60 ára grunnskólakennari
er nú með u.þ.b. 211.000 kr. á mánuði,
43 ára grunnskólakennari er nú með
u.þ.b. 190.000 kr. á mánuði og kennari
undir þrítugu er með u.þ.b. 160.000
kr. á mánuði. Krafa grunnskólakenn-
ara er sú að 30 ára grunnskólakennari
verði með 220.000 kr.–230.000 kr. á
mánuði í lok samningstímans árið
2007. Það eina sem bætist við þessi
laun er annaruppbót tvisvar á ári að
upphæð 46.000 kr. Þetta þýðir 30%–
35% hækkun. Málið er að prósentu-
talan virðist há vegna þess hve launin
eru lág, mun nær væri að skoða kröf-
una um 230.000 kr. á mánuði árið
2007. Grunnskólakennarar eru ekki
með neinar aukagreiðslur eða óunna
yfirvinnu eins og tíðkast víða í op-
inbera geiranum og möguleikar til yf-
irvinnu fara hverfandi og engir í
mörgum skólum. Einnig má líka geta
þess að Hagfræðistofnun Háskóla Ís-
lands reiknaði út arðsemi kenn-
aramenntunar og komst að því að hún
er engin. Þriggja ára háskólanám er í
raun einskis virði launalega. Hér er
greinilega pottur brotinn.
Grunnskólakennarar eru orðnir
þreyttir á stöðugum dylgjum þess
efnis að þeir vinni ekki vinnuna sína
og þeir eru líka þreyttir á því að
samninganefnd sveitarfélaganna
reyni ítrekað að tortryggja þá í aug-
um almennings. Ánægðir starfsmenn
sem metnir eru að verðleikum eru
góðir starfsmenn enda augljós tengsl
á milli starfsánægju og afkasta.
Vissir þú þetta?
Jón Pétur Zimsen skrifar
um kjaramál kennara ’Grunnskólakennarareru orðnir þreyttir á
stöðugum dylgjum þess
efnis að þeir vinni ekki
vinnuna sína …‘
Jón Pétur Zimsen
Höfundur er grunnskólakennari.