Morgunblaðið - 11.09.2004, Page 31

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. SEPTEMBER 2004 31
fa Mannafls að ekki væri
sagna.
kvað ráðherra að leggja
narmið til grundvallar við
ndum:
og til viðbótar menntun á
.
sem nýtist ráðuneytis-
sem nýtist ráðuneytis-
un.
eikar, stjórnunarhæfni
legum samskiptum.
í sérhæfðu starfsviðtali.
ælum.
af framangreindu ákvað
la þá þrjá umsækjendur,
óttu í embættið á grund-
ndi gagna og frammi-
m, til annars viðtals. Við-
n voru auk ráðherra
uneytisstjóra félagsmála-
g fulltrúi Mannafls. Þessi
að morgni fimmtudags-
4 og strax í kjölfar þeirra
ðurstöður, meðal annars
af samtölum fulltrúa
meðmælendur umsækj-
omist að efnislegri nið-
t á umsækjendum. Einn
ðar svaraði skilaboðum
fls síðdegis sama dag og
tjáð að upplýsingaöflun
ðurstaða í málinu fengin.
r svo kynnt öllum um-
rétt fyrir starfsmanna-
ins, sem haldinn var kl.
IV.
ti til alls framangreinds
ráðherra að Ragnhildur
æri best til þess fallin að
tinu af fyrrgreindum
þremur hæfustu umsækjendum og
ákvað því að skipa hana til að gegna emb-
ætti ráðuneytisstjóra. Réðu sérstaklega
eftirfarandi sjónarmið úrslitum við
ákvörðun um skipun hennar:
Fjölþætt fagleg þekking og yfirsýn á
málaflokkum ráðuneytisins og ýmsum
verkefnum sem standa yfir og mun verða
framhaldið á næstunni. Má þar sérstak-
lega nefna húsnæðismál og vinnumark-
aðsmál, sem verið hafa meðal fyrirferð-
armestu málaflokka ráðuneytisins á
undanförnum misserum og munu verða
áfram á næstu árum. Þá má nefna hags-
munagæslu fyrir sveitarfélögin á Evr-
ópuvettvangi og ýmis félagsmál, þ.á m.
málefni fatlaðra. Hefur sú yfirsýn ekki
síst skapast við störf hennar í sendiráði
Íslands í Brussel undanfarin tvö ár.
Einnig hefur hún mikla þekkingu á ýms-
um málaflokkum er tengjast verksviði
félagsmálaráðuneytisins, svo sem varð-
andi málefni öryrkja og lífeyristrygging-
ar, vegna starfa sinna hjá heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytinu. Hún hefur
einnig reynslu af löggjafarstarfi frá
starfi sínu á nefndasviði Alþingis og hef-
ur starfað að barnaverndarmálum.
Nefndarseta hennar og símenntun und-
anfarin ár tengist í flestum tilvikum
beint verkefnasviði ráðuneytisins.
Reynsla hennar á alþjóðlegum vettvangi
í starfi hennar í heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðuneytinu tengist einnig
beint starfssviði félagsmálaráðuneytis-
ins, hvort heldur er úr Norðurlandasam-
starfi, samstarfi á sviði Evrópuráðsins
eða innan stofnana SÞ.
Fjölþætt starfsreynsla, meðal annars
á sviði stjórnunar og samskipta, sem
mun nýtast henni vel í starfi ráðuneyt-
isstjóra. Hefur hún tileinkað sér stjórn-
unaraðferðir sem falla vel að núverandi
skipulagi ráðuneytisins og byggjast á
víðtæku samráði innan skrifstofa og milli
þeirra og trausti á sérfræðingum til að
ljúka úrlausn mála. Þá á hún auðvelt með
að fela öðrum úrlausn verkefna, er úr-
ræðagóð, iðin og með mikið jafnaðargeð.
Hún var formaður Lögfræðingafélags
Íslands um árabil og hefur þannig verið
treyst til forystustarfa af stéttarsystk-
inum sínum.
Traust stjórnunarreynsla sem skrif-
stofustjóri í heilbrigðis- og trygginga-
málaráðuneytinu, sem er með stærri
ráðuneytum Stjórnarráðsins. Þar var
Ragnhildur hægri hönd ráðuneytisstjóra
og leysti hann meðal annars stundum af í
fjarveru hans. Á verksviði hennar var
meðal annars yfirumsjón rekstrar,
starfsmannamála og fjármála, en ráðu-
neytið fer með nærri helming ríkisút-
gjalda. Hún hafði því mannaforráð og
kom m.a. að stórum verkefnum varðandi
breytingar á skipulagi undirstofnana.
Hún þekkir því vel til verklags í sam-
skiptum ráðuneytis við undirstofnanir.
Góð meðmæli og umsagnir sem styðja
ofangreint og kom þar jafnframt fram að
Ragnhildur hafi góða leiðtogahæfileika,
sýni almennt mikinn dugnað og kraft og
efli starfsanda með jákvæðu viðmóti og
hvatningu. Stjórnunarstíll hennar er tal-
inn jákvæður og uppbyggilegur og þess
getið að henni væri lagið að leiðbeina
fólki með jákvæðum hætti, þrátt fyrir að
hún hafi líka sýnt getu til að taka af skar-
ið í erfiðum málum.
Góð frammistaða í starfsviðtali þar
sem yfirsýn á öllum málaflokkum ráðu-
neytisins kom skýrt fram, framtíðarsýn
og hugmyndir að endurbótum á innra
skipulagi. Hún sýndi eldmóð og skýra
löngun til að takast starfið á hendur og
rökstuddi vel að hún væri tilbúin og hæf
til að axla þá ábyrgð sem embættinu
fylgir.
Góður skilningur á þeirri stjórnsýslu-
legu ábyrgð og hlutverki sem ráðuneyt-
isstjóri hefur með höndum.
Þessu til viðbótar skal það nefnt að
Ragnhildur treysti sér til að taka við
embætti frá því tímamarki sem greint
var í auglýsingu og mat ráðherra var að
hún myndi verða fljót að tileinka sér það
hlutverk sem ráðuneytisstjóri hefur með
höndum ekki síst vegna reynslu sinnar af
störfum fyrir ráðuneytið. Þannig yrði
fljótt tryggð nauðsynleg festa í starfsemi
ráðuneytisins.
V.
Að öllu framanröktu virtu og að teknu
tilliti til frammistöðu umsækjenda í við-
tali og umsagna meðmælenda var það
sem fyrr segir niðurstaða ráðherra að
Ragnhildur Arnljótsdóttir væri hæfust
þriggja mjög hæfra umsækjenda til að
gegna embætti ráðuneytisstjóra félags-
málaráðuneytisins. Sérsvið Ragnhildar í
laganámi og áherslur hennar í símennt-
un eru á sviðum sem falla mjög vel að
starfssviðum ráðuneytisins. Ragnhildur
hefur víðtæka starfsreynslu og trausta
stjórnunarreynslu, m.a. sem hægri hönd
ráðuneytisstjóra í einu stærsta ráðuneyti
Stjórnarráðsins. Ráðherra telur tíma-
lengd stjórnunarreynslu ekki skipta höf-
uðmáli þegar fyrir liggur víðtæk og far-
sæl stjórnunarreynsla Ragnhildar í mjög
stóru og viðamiklu ráðuneyti, auk
reynslu af stjórnun á öðrum vettvangi.
Stjórnunarstíll hennar hentar að áliti
ráðherra afar vel í félagsmálaráðu-
neytinu og fellur vel að því starfsum-
hverfi sem þar hefur verið skapað. Ragn-
hildur hefur mikilvæga reynslu af
störfum á Evrópuvettvangi á fagsviði
ráðuneytisins og sú þekking sem hún
hefur aflað sér í þeim störfum hefur
beina tilvísun til málaflokka ráðuneytis-
ins og nýtist beint í mikilvægustu verk-
efnum þess í nánustu framtíð. Ragnhild-
ur hefur að auki reynslu af faglegri
yfirstjórn málaflokks í stóru ráðuneyti.
Frammistaða hennar í áðurgreindum
viðtölum og þær hugmyndir sem hún
setti þar fram um starf ráðuneytisstjóra
og skipulag ráðuneytisins höfðu einnig
mikið að segja. Þar kom fram brennandi
áhugi á starfinu, metnaðarfullar hug-
myndir um framtíðarþróun ráðuneytis-
ins ásamt ríkum skilningi á því hvað í
starfinu fælist. Því var það niðurstaða
ráðherra að Ragnhildur væri best til
þess fallin að takast á hendur embætti
ráðuneytisstjóra á þessum tímapunkti.“
arreynslu skiptir ekki
n er víðtæk og farsæl
Ragnhildur
Arnljótsdóttir
Helga
Jónsdóttir
sem sendiráð Íslands í Brussel er til húsa. Í rökstuðningi félags-
egir að Ragnhildur Arnljótsdóttir hafi þar öðlast yfirsýn og þekk-
aflokkum, sem heyra undir ráðuneytið.
E
f þetta eru loftslagsbreyt-
ingar, þá vil ég meira
svona!“ sagði vinur minn
glaðhlakkalegur þegar
hvert hitametið af öðru féll
í ágústmánuði og Íslendingar nutu sum-
arblíðunnar fram í fingurgóma. Hvort
gróðurhúsaáhrif ollu hitabylgjunni ís-
lensku skal ósagt látið. Hins vegar liggja
órækar vísindalegar sannanir fyrir um
hlýnun lofthjúpsins og nýjustu rann-
sóknir gefa ekki tilefni til þess að láta
loftslagsbreytingar af mannavöldum sér
í léttu rúmi liggja.
Niðurstöður nýrra rannsókna um áhrif
loftslagsbreytinga á norðurheimskauti
jarðar sýna, svo ekki verður um villst, að
hlýnun lofthjúpsins yfir norðurskautinu
er bæði meiri og hraðari en annars stað-
ar á jörðinni. Enn fremur gefa loftslags-
breytingar á norðurskautssvæðinu vís-
bendingu um það sem getur gerst annars
staðar á næstu árhundruðum. Þetta
kemur fram í skýrslu sem unnin hefur
verið að tilhlutan Norðurskautsráðsins
en hún verður gefin út í haust. Stór hóp-
ur vísindamanna, undir forystu dr. Ro-
berts Corell, hefur sl. 4 ár unnið að efnis-
öflun og rannsóknum um allt
norðurskautssvæðið en skýrslan er sú
fyrsta sinnar tegundar.
Mest hlýnun við
norðurheimskautið
Helstu niðurstöður Corells og félaga
voru kynntar á fundi Norðurskautsráðs-
ins í Nuuk á Grænlandi nýverið. Í ljósi
þeirra hefði fundarstaðurinn varla getað
hæft efninu betur. Rannsóknirnar sýna
að hlýnun á norðurskautinu er bæði
hraðari og meiri en áður hefur verið sýnt
fram á. Að meðaltali er hlýnunin á norð-
urskautinu tvisvar til þrisvar sinnum
hraðari en annars staðar á jörðinni. En
meðaltöl geta blekkt. Það vekur sérstaka
athygli vísindamannanna að sums staðar
á norðurskautinu valda gróðurhúsaáhrif-
in fimm til tíu sinnum meiri hlýnun en
annars staðar sem þýðir að ákveðin
svæði verða mjög illa úti.
Ef spár ganga eftir mun það hafa geig-
vænleg áhrif, ekki aðeins á veðurfar,
mannlíf og dýralíf á norðurheimskauts-
svæðinu, heldur um allan heim. Bráðnun
jökla mun hækka yfirborð sjávar með til-
heyrandi eyðileggingu mannvirkja og
byggðar. Spurningin er bara hversu mik-
ið. Hlýnunin kippir grundvellinum undan
lífsviðurværi frumbyggja, Inúíta og
Sama, en búast má við að selveiði á ís
verði æ erfiðari, auk þess sem búsvæði
hreindýra og hvítabjarna eru í hættu.
Hækkun sjávarborðs og bráðnun íssins
getur valdið jarðvegseyðingu á strand-
lengjum þar sem áður var ís og sífreri í
jörðu. Eftir því sem sífrerinn hopar verð-
ur erfiðara að ferðast um landsvæði þar
sem samgöngur og aðrir innviðir byggj-
ast bókstaflega á freðinni jörð.
Hækkun yfirborðs sjávar
Hér er ekki svigrúm til þess að fara ít-
arlega yfir spár vísindamannanna. Þó
skulu nefnd áhrif loftslagsbreytinga á
sjávarstrauma sem gætu breyst og þar
með kippt grundvellinum undan fiskveið-
um víða um heim. Það á líka við á Íslandi.
Á jákvæðari nótum má nefna að nýjar
siglingaleiðir gætu opnast um Norður-
íshaf, þ.e.a.s. leiðir sem væru færar án ís-
brjóta. Það gefur óneitanlega möguleika
á nýjum skipaflutningaleiðum á milli
heimsálfa, sem eru mun styttri en að
sigla um Súez- eða Panamaskurðinn, en
um leið þarf að útkljá margvíslegar deil-
ur um réttindi á og í hafinu á þessum
slóðum og sjá til þess að siglingar spilli
ekki viðkvæmu umhverfi.
Robert Corell greindi m.a. frá því að
við upphaf rannsóknarinnar hefðu menn
ekki gert ráð fyrir mikilli bráðnun Græn-
landsjökuls. Nýjustu rannsóknarniður-
stöðurnar benda hins vegar til þess að
hlýnunin geti orðið svo mikil að Græn-
landsjökull bráðnaði á 250 til 400 árum.
Ef svo færi að jökullinn hyrfi þá myndi
yfirborð sjávar hækka samtals um sjö
metra! Eða u.þ.b. einn metra á hverjum
50 árum. Í stuttu máli sagt yrði jörðin þá
ekki eins og við þekkjum hana í dag.
Vitnisburður frumbyggja
Inúítar á Grænlandi, í Kanada, Alaska
og Rússlandi, og Samar á Norðurlönd-
unum hafa tekið þátt í upplýsingaöflun
vegna skýrslunnar um loftslagsbreyting-
ar á norðurslóðum. Frumbyggjarnir eru
ómyrkir í máli um áhrif hlýnunarinnar á
samfélög þeirra og veiðilend-
ur. Árþúsundum saman hafa
um 30 frumbyggjaþjóðir á
þessu slóðum lifað á og við ís-
inn og nýtt auðlindir norð-
ursins án þess að ganga á
þær. Vitnisburður þeirra um
breytingarnar sem orðið
hafa í veðurfari, á landslagi
og í dýralífi, er sláandi. Einn og sér segir
hann sögu af gífurlegum breytingum á
síðastliðnum 10–20 árum og nú renna
niðurstöður vísindarannsóknanna stoð-
um undir frásagnir og reynslu frum-
byggjanna.
Robert Corell vitnaði í gamlan mann í
Rússlandi sem sagði við vísindamennina:
„Nú til dags tekur snjóinn upp snemma á
vorin. Vötn, ár og mýrar leggur mun
seinna á haustin. Það er erfiðara að reka
hreindýrahjarðirnar vegna þess að ísinn
er þunnur og getur gefið sig ... Nú rignir
að vetri til. Það hefur aldrei gerst áður.
Árstíðirnar eru breyttar og áhrifin eru
neikvæð fyrir menn og dýr.“
Engin ástæða til uppgjafar
Einhver gæti haldið að við þessari ógn-
vænlegu framtíðarsýn væri lítið að gera
annað en að bíða þess sem verða vill. Svo
er þó alls ekki. Áhrif losunar gróðurhúsa-
lofttegunda af mannavöldum á loftslags-
breytingar hafa verið sönnuð af færustu
vísindamönnum sem uppi eru. Fyrst er
að nefna starf Sameinuðu þjóðanna innan
ramma loftslagssamningsins svokallaða
(UN Framework Convention on Climate
Change, UNFCCC) frá Ríó og Kyoto-
bókun hans. Og nú er heimsbyggðin að fá
í hendur glænýjar niðurstöður rann-
sókna um loftslagsbreytingar á norður-
slóðum.
Lausnirnar eru margþættar og ólíkar
eftir aðstæðum í hverju landi. Fyrsta
skrefið er þó án nokkurs vafa að endur-
lífga Kyoto-ferlið en það veltur á því að
Rússar staðfesti bókunina svo að hún
geti tekið gildi. Í annan stað er um allan
heim unnið að þróun orkunýtingar og
nýrra orkugjafa sem gefa von um að
jarðefnaeldsneyti þurfi ekki að vera
grundvöllur hagvaxtar um ókomna fram-
tíð. Í þriðja lagi hafa stjórnvöld verk að
vinna heima fyrir. Þróun endurnýjan-
legra orkugjafa, sparnaður og betri nýt-
ing eru lykilatriði fyrir allar þjóðir, bæði
ríkar og fátækar. Það er í raun aðeins
eitt sem ekki má gerast: Að gefast upp
fyrir viðfangsefninu.
Ef Grænlands-
jökull bráðnar …
Eftir Þórunni
Sveinbjarnardóttur
’ Hlýnun lofthjúpsins yfir norð-urskautinu er bæði meiri og hrað-
ari en annars staðar á jörðinni og
gefur vísbendingar um loftslags-
breytingar næstu alda. ‘
AP Photo/ National Geographic Society
Þverskurðarmynd af Norður-Íshafinu.
Örvarnar tákna hafstrauma.
Höfundur er þingmaður Samfylkingar og
fulltrúi á þingmannaráðstefnu Norð-
urskautsráðsins.