Morgunblaðið - 11.09.2004, Page 51

MENNING
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. SEPTEMBER 2004 51
TÍBRÁ, vetrardagskrá Salarins í Kópavogi,
hófst með tónleikum Liene Circene píanó-
leikara á þriðjudagskvöldið. Circene, sem er
frá Lettlandi, vakti verðskuldaða athygli í
fyrra fyrir magnaðan leik og bar hæst
snilldarlega túlkun á h-moll-ballöðu Liszts.
Hún var einstaklega vel upp byggð, alls
konar blæbrigði voru fagurlega mótuð og
hápunktarnir yfirgengilegir. Tilþrifin á tón-
leikunum á þriðjudagskvöldið voru engu
síðri og gekk jafnvel ennþá meira á en síð-
ast.
Á efnisskánni voru tónsmíðar eftir Bach,
Beethoven, Ginastera og Rachmaninoff og
einkenndist leikur Circene af gríðarlegri
styrkleikavídd. Reyndar voru veikustu kafl-
arnir svo fínlegir að það kom örlítið niður á
skýrleikanum hér og þar, en þar sem túlk-
unin var óvenju skáldleg og tilfinn-
ingaþrungin kom það ekki að sök. Til dæm-
is var flutningurinn á sónötu í A-dúr op. 2
nr. 2 eftir Beethoven stórbrotinn; hinar
miklu andstæður sem ávallt takast á í verk-
um tónskáldsins voru fyllilega til staðar.
Fyrsti kaflinn var skemmtilega glannalegur,
hægi kaflinn tignarlegur, scherzóið sannur
gamanþáttur með tregafullri undiröldu og
lokaþátturinn hrífandi einlægur.
Svipaða sögu er að segja um annað á efn-
isskránni; Kaprísa um brottför ástsæls
bróður eftir Bach var heillandi myndræn,
12 amerískar prelúdíur eftir Ginastera voru
í senn innhverfar og ofsafengnar og til-
brigði Rachmaninoffs við stef eftir Corelli,
ásamt nokkrum prelúdíum, voru sérlega fal-
leg. Fáeinar minnisgloppur komu að vísu
fyrir en túlkunin var engu að síður full af
unaðslegri nostalgíu, einmitt eins og
Rachmaninoff á að hljóma. Persónulega
fannst mér Corelli-tilbrigðin áhrifamesta at-
riði tónleikanna; lokahnykkurinn var þvílík
tilfinningasprengja að ekki verður lýst með
orðum.
Circene er gædd ríkulegum hæfileikum,
næmri tilfinningu fyrir hinu óræða í tónlist-
inni auk mikillar tækni. Hún þorir að taka
áhættur og leikur hennar er því ávallt
spennandi; jafnvel þótt verkin sem hún er
að spila séu þekkt þá veit maður aldrei hvað
kemur næst. Og það er sko ekki amalegt.
Veldi
tilfinninganna
TÓNLIST
Píanótónleikar
Liene Circene flutti verk eftir Bach,
Beethoven, Ginastera og Rachmaninoff.
Þriðjudagur 7. september.
SALURINN Í KÓPAVOGI
Jónas Sen
Gunnar Guðbjörnsson tenórsöngvariog Anna Guðný Guðmundsdóttir pí-anóleikari gera víðreist um Vest-urland og Vestfirði næstu daga með
ferna tónleika. Fyrstu tónleikarnir verða í
Stykkishólmskirkju á morgun kl. 16; aðrir í
Ísafjarðarkirkju á mánudag kl. 20.30. Þá verð-
ur haldið til Reykjavíkur og sungið í Tónlistar-
húsinu Ými á miðvikudagskvöld kl. 20, en síð-
ustu tónleikar þeirra verða svo á vegum
Tónlistarfélags Borgarfjarðar, þriðjudags-
kvöldið 21. september kl. 20.30 í Borgarnes-
kirkju.
Gunnar Guðbjörnsson segir að á efnis-
skránni verði meðal annars íslensk lög sem
hann hafi aldrei sungið áður.
„Kvöldsöngurinn hans Markúsar og Sprett-
ur verða þarna, og Þú eina hjartans yndið mitt,
sem ég efast um að ég hafi sungið nema
kannski einu sinni áður á tónleikum; Vorgyðj-
an kemur, og fleiri góð lög. Þá syng ég kippu af
sænskum lögum, en það eru komin að minnsta
kosti átta eða níu ár síðan ég söng þau síðast,
þá ítölsk lög, sem ég hef fæst sungið á tón-
leikum áður – ítalskir standardar eins og
Rondine al nido, Musica prohibita og Non ti
scordate me. Við reynum að hafa létt yfir pró-
gramminu, þótt það sé drama í mörgum lag-
anna.“
Gunnar segir að náttúran leiki stórt hlut-
verk í flestum sönglaganna, og nefnir sem
dæmi lag Hugo Alfvéns, Skogen sover, og
þjóðlagið Ack Värmeland du sköna. Náttúran
og samskipti manns og náttúru er eins konar
þema, eða rauður þráður í efnisskrá tón-
leikanna. „Það verður mikil náttúrustemmning
gegnum allt prógrammið, og það er nokkuð
sem mig langaði til að gera. Ég var fyrst að
hugsa um að tína til veiðimannasöngva, en
svona þróaðist þetta. Ég enda tónleikana á arí-
um og þar fær veiðimaðurinn að njóta sín, eins
og Max í Freischütz – í aríu sem ég hef aldrei
sungið áður, en ég vona að ég fái að syngja úti,
því umboðsmenn mínir hafa verið að ýja að því
við mig að ég ætti að fara að takast á við þetta
hlutverk. Í lokin syng ég svo É la solita storia
úr Stúlkunni frá Arles, þar sem sungið er um
hirðingja, og loks Lenskíj-aríuna sem langt er
síðan ég hef sungið – en ég syng hana á rúss-
nesku. Í aríunum er náttúran líka í stóru hlut-
verki.“
Það er mikill skyldleiki milli íslensku og
sænsku sönglaganna að mati Gunnars, ekki
síst í náttúrulýsingunum. „Þetta er síðróm-
antík, og hvarf til náttúrunnar er dæmigert
viðfangsefni. Síðrómantíkin var seinna á ferð-
inni hér, þannig að sænsku lögin eru eldri en
þau íslensku. Í ítölsku lögunum aftur á móti
sjáum við allt annars konar náttúru. Þar er
sungið um svölurnar, og aðra fugla meðan við
hér á norðurslóðum erum meira að syngja um
fjöllin og skógana. En þó eru þarna sameig-
inlegir strengir að vissu leyti í uppbyggingu
laganna; hvernig risið í þeim er. Ítalska söng-
lagið er þó alltaf meira hugsað þannig að rödd-
in fái að njóta sín; – stóri tónninn þarf að geta
verið glæsilegur, meðan Svíarnir og Íslending-
arnir líka leita meira innávið. Ítalirnir eru
extrovert meðan við norðurhjarabúar erum
introvert.“
Ítalskir íslenskir söngvarar
Gunnar segir að þetta sé innbyggt í söng-
menningu þjóðanna. „Maður sér til dæmis
mikinn mun á söngmenningu Ítala og Frakka.
Franska söngmenningin er miklu, miklu – ja
ég vil ekki endilega segja kúltiveraðri, en hún
er innhverfari en sú ítalska, en ítalskri og
spænskri söngmenningu svipar hins vegar
saman. Í Suður-Ameríku hefur söngmenn-
ingin svo farið alveg í sínar eigin áttir. Þú sérð
ekki mikið auglýst af Schubert-ljóðatónleikum
á Ítalíu, en talsvert af því í Frakklandi. Þannig
eru Frakkar kannski einhvers konar tenging
suðurhluta Evrópu við norðrið, og þetta sést í
óperunum líka.“
Og þessi munur endurspeglast líka í söngv-
urunum sjálfum.
„Það snýst að stórum hluta um
framkomuna. En við Íslendingar
eigum líka söngvara sem eru mjög
ítalskir, eins og Elínu Ósk Ósk-
arsdóttur, sem er púra ítölsk í
söngnum, og Kristján Jóhannsson.
Þetta getur auðvitað verið alveg
eðlilegt, en er ekki dæmigert fyrir
þá sönghefð sem við erum sprottin
uppúr. Hún stendur nær Norð-
urlöndunum og Þýskalandi. Ís-
lenskir söngvarar fyrr á árum, sem
lærðu á Ítalíu, eins og Stefán Ís-
landi og Einar Kristjánsson, voru
þrátt fyrir það miklu meira í nor-
rænu áttina, – enda sungu þeir
báðir mikið á þeim slóðum, Einar í
Þýskalandi og Stefán í Kaup-
mannahöfn. Smekkur þeirra virð-
ist hafa legið í átt að þeirra hefð,
en kannski hefur smekkur söngv-
ara eitthvað breyst síðan. Það er
stór hópur af Íslendingum sem
hefur lært söng á Ítalíu; – en samt,
þeir verða þó ekki endilega týp-
ískir ítalskir söngvarar, þótt þeir
hafi lært söngtæknina þar. Raddir
og tækni eru tveir aðskildir hlutir,
og svo spila menningin og upprun-
inn inn í þetta líka.“
Þau Gunnar og Anna Guðný hafa unnið sam-
an áður, þótt Gunnar hafi oftar en ekki sungið
með Jónasi Ingimundarsyni, sem nú er í leyfi.
„Þegar Jónas hefur verið vant við látinn hef ég
leitað til Önnu Guðnýjar. Anna Guðný er svo
fagmannlegur píanóleikari; – alltaf eins og
klettur og fyrsta flokks tónlistarmaður. Hún
er bara frábær í alla staði og ofboðslega
ánægjulegt að vinna með henni. Annars er það
svo á Íslandi að hér eru upp til hópa frábærir
píanóleikarar – aldrei nein vandræði. Þess
vegna, meðal annars, er mjög gott að vera
söngvari á Íslandi í dag.
Það getur hins vegar verið erfiðara með
hljómsveitarstjórana útí heimi. Stjórnendur
og söngvarar eru tvær prímadonnur. Söngv-
arinn er vanur að hafa visst vald, og stjórnand-
inn er vanur að vera alvaldur, og þar hittast
því oft olían og eldurinn og getur orðið helvíti
mikið bál. Píanistarnir – að minnsta kosti þeir
sem spila með söngvurum, – eru nú yfirleitt
vanir því að láta sig hafa ýmislegt! En við
Anna Guðný getum rætt þetta allt í besta
bróðerni og getum sagt skoðanir okkar á tón-
listinni og hvernig eigi að túlka hana. Öðru vísi
getur samstarf heldur ekki gengið upp.“
Tónlist | Gunnar Guðbjörnsson og Anna Guðný Guðmundsdóttir
Þar er sungið um svölurnar…
Gunnar við Tónlistarhúsið Ými, en þar verða tónleikar
hans og Önnu Guðnýjar í Reykjavík.
begga@mbl.is
Morgunblaðið/Golli
Opið í dag 11-17
MIRALE
Grensásvegi 8
108 Reykjavík
sími: 517 1020
Opið:
mán. - föstud. 11-18
laugard. 11-15
Kjartan Guðjónsson
listmálari opnar sýningu í dag
kl. 15.00 á Veggnum í Mirale
Allir sem skrá sig á póstlista MIRALE í dag fara í
pott og geta unnið gjafabréf að verðmæti 30.000 kr.
Húsgögnum frá Cassina
Gjafavörum frá Alessi
Vínglösum frá Riedel
Vínkynning frá Rolf Johansen
Kynning á: