Morgunblaðið - 12.09.2004, Blaðsíða 6

reynir mikið á menn
að reka skóla á þennan
hátt með því að blanda
saman nemendum
saman, en ég held
reyndar að það séu
flestir sammála um að
siðferðilega er skóli án
aðgreiningar sú leið
sem við viljum fara,
þ.e. að allir nemar séu
saman og að öllum sé
leyfilegt að vera frá-
brugðnir á einhvern
hátt. Það á að vera
leyfilegt, því í raun er-
um við öll afar ólík og
höfum okkar sérþarfir ef út í það er
farið. Frávikin eru bara mismun-
andi tegundar.“
Höfum ekki nægan mannskap
Ólafur segir að fram hafi komið í
máli Cor J.W. Meijer og Dianne
Ferguson, sem voru aðalfyrirles-
arar á málþinginu, að ekki mætti
fórna öllum hópnum þegar verið
væri að glíma við fáa erfiða ein-
staklinga. „Þau lögðu áherslu á að
þótt einstaklingur væri hluti af
hópnum þá þyrfti samt að vera
hægt að taka erfiða nemendur eða
nemendur með sérþarfir út úr
bekknum og veita þeim sérkennslu.
En til þess að það sé hægt þurfa að
vera einhver úrræði fyrir hendi.
„SKÓLI án aðgrein-
ingar, þar sem fötl-
uðum er ætluð staða
við hlið ófatlaðra, hef-
ur verið opinber
skólastefna á Íslandi
síðastliðin tíu ár,“ seg-
ir Ólafur Ólafsson,
formaður Félags ís-
lenskra sérkennara, í
samtali við Morgun-
blaðið og bendir á að
samanborið við Norð-
urlöndin standi Íslend-
ingar afar framarlega
í skólum án aðgrein-
ingar. „Þannig kom
fram á ráðstefnu sem haldin var í
Svíþjóð í fyrra að Íslendingar eru
fremstir meðal jafninga í þessum
málefnum, þar sem tiltölulega fæst-
ir nemendur eru einvörðungu í sér-
skólum eða sérdeildum, þ.e. teknir
alveg út úr hinu almenna skóla-
kerfi, hérlendis miðað við hin Norð-
urlöndin.“
Að sögn Ólafs eru afar skiptar
skoðanir á því hvaða úrræði séu
heppilegust fyrir nemendur með
sérþarfir og hvað komi skólakerf-
inu best. „Við vitum að það eru ekki
allir sammála um þessa stefnu og
sumum finnst ófatlaðir nemendur
eða nemendur sem ekki þurfa á sér-
stakri sérkennslu að halda bera
skarðan hlut frá borði. Vissulega
Hins vegar hefur stefnan hérlendis
verið sú að leggja niður allar sér-
deildir og því eru menn í nokkuð
lausu lofti um hvað eigi þá að gera
við þá nemendur sem þurfa sér-
kennslu eða aðstoð í einhverju
formi.“
Ólafur segir vanta úrræði til að
bregðast við breyttum aðstæðum.
„Segja má að nú um stundir sé
einna mest verið að horfa til
tveggja kennara kerfis, þar sem
sérkennari og almennur kennari
starfa saman og geta þá einbeitt sér
að hópnum eða hluta hans eftir
þörfum. Eins og staðan er hins veg-
ar í dag þá erum við einfaldlega
ekki nógu vel mönnuð í skólakerf-
inu til að geta sleppt úrræðunum
sem felast í sérdeildunum. Ef það á
að sleppa þessum úrræðum þá þurf-
um við að gera aðrar ráðstafanir á
borð við þær að hafa færri nem-
endur í hverjum bekk og hugs-
anlega faglegan stuðning við kenn-
ara sem eru að kenna.“ Aðspurður
hvort almennir kennarar séu nægi-
lega vel undirbúnir til að takast á
við skóla án aðgreiningar svarar
Ólafur því neitandi. „Almennir
kennarar kvarta sjálfir undan því
að vera ekki nægilega vel und-
irbúnir. Að mínu mati þyrfti að
lengja kennaranámið og fella
stærri hluta sérkennslunnar inn í
almenna námið.“
FRÉTTIR
6 SUNNUDAGUR 12. SEPTEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Leitaðu svara!
Á Alfa er fjallað
um mikilvægustu
spurningar lífsins
í afslöppuðu
umhverfi.
Alfa er 10 vikna námskeið
um kristna trú. Kvöldmatur,
fræðsla og lifandi umræður.
www.alfa.is
GESTUR Guðmundsson, bóndi á
Kornsá í Vatnsdal í A-Húnavatns-
sýslu, hefur áratugum saman átt af-
komu sína tengda við landið og
sauðféð og lengst af hefur hann
heimt fé sitt í Undirfellsrétt að
hausti. Engin breyting varð á þetta
indæla haust og Gestur stóð vakt-
ina og beindi fénu sem kom úr Víði-
dalsfjalli leiðina til réttar. Gestur er
gróinn Vatnsdælingur, þekkir
hjartslátt fjallanna og hjarð-
arinnar. Bending með smalastaf
skilja kindurnar þó svo Kornsár-
kindurnar hefðu kosið að halda
beint af augum því þær þekkja leið-
ina heim en Gestur veit að áfangi í
Undirfellsrétt er áfangi fjárins á
leiðinni heim. Í réttum er dregið í
dilka þótt sumum falli það þungt,
en þungir dilkar eru auðlegð
bændanna flokkist þeir vel. Gestur
á Kornsá er glaður því heimtur eru
góðar og hann veit að menn upp-
skera eins og þeir sá. Ljósmynd/Jón Sig.
Gamli
maðurinn
og landið
Blönduósi. Morgunblaðið.
FJÖLDI íslenskra tollvarða og tveir
færeyskir starfsbræður þeirra munu í
lok mánaðarins sitja námskeið hjá
þremur bandarískum tollvörðum þar
sem m.a. verður fjallað um viðbúnað
við hryðjuverkum og öryggismál í
höfnum. Hugmyndin að námskeiðinu
kviknaði í kjölfar aukinna öryggis-
krafna vegna hryðjuverkanna í
Bandaríkjunum 11. september 2001.
Sigurður Skúli Bergsson, forstöðu-
maður tollgæslusviðs Tollstjórans í
Reykjavík, segir að lengi hafi staðið
til að halda slíkt námskeið. Banda-
ríkjamennirnir hafi m.a. verið fengnir
til tollyfirvalda á Norðurlöndunum.
Með aðstoð utanríkisráðuneytisins og
bandaríska sendiherrans hafi loks
tekist að fá þá til landsins.
Á námskeiðinu verður fjallað al-
mennt um tollaeftirlit og einn þáttur
þess er helgaður hryðjuverkavörn-
um. Einnig verður fjallað um leitar-
hunda, leit í flugvélum, spillingu inn-
an tollgæslu o.fl.
Námskeið
um hryðju-
verk og
öryggismál
AF ÞEIM tuttugu og tveimur löndum
sem aðild eiga að Evrópustofnun um
þróun sérkennslu eru fæstir nemend-
ur á Íslandi í sérskólum eða sérdeild-
um. Þetta var meðal þess sem fram
kom í máli Cor J.W. Meijer, sérfræð-
ings á vegum Evrópustofnunar um
þróun sérkennslu, á málþingi um
skóla án aðgreiningar sem Félag ís-
lenskra sérkennara stóð fyrir í húsa-
kynnum Kennaraháskólans í gær og
fyrradag. Auk Meijers var Dianne
Ferguson, prófessor við háskólana í
Oregon og Missory St. Luis og ráð-
gjafi um sérkennslu barna, sérlegur
gestafyrirlesari á málþinginu.
„Tölur sýna okkur að hér á landi er
innan við 1% nemenda í sérskólum, en
til samanburðar get ég nefnt að í
heimalandi mínu, Hollandi, eru 5%
nemenda í sérskólum. Þau lönd þar
sem fáir nemendur eru í sérskólum
eiga það öll sameiginlegt að þar er op-
inber stefna þess efnis að stefnt skuli
að skólum án aðgreiningar. Það sem
einkennir þessi lönd einnig er að fjár-
mögnunarkerfi skólanna er sveigjan-
legra og hvetur jafnvel til blöndunar
nemenda og er það af hinu góða.“
Að sögn Meijers er þróunin í Evr-
ópu að fella sérskólana inn í almenna
skólakerfið, þar sem sérkennsla er
notuð á sveigjanlegri hátt þannig að
ef nemendur þurfi á slíkum stuðningi
eða hjálp að halda að þá sé mun auð-
veldara að nálgast hana. „Í mörgum
löndum er því miður aðeins um tvo
möguleika að ræða, þ.e. annaðhvort
geta nemendur einvörðungu sótt sér-
skóla eða almennan skóla og engar
leiðir eru til að sameina hvort tveggja.
Þessi lönd munu hins vegar þurfa að
aðlaga sig breyttum stefnum í
kennslumálum og bjóða upp á fleiri
valkosti, því það að skipta nemendum
í hópa eftir því hvort þeir eru með eða
án sérþarfa er afar einfeldningslegt
viðhorf,“ segir Meijer.
Öll úrræði innan
sama kerfis
Meijer segist oft hafa velt því fyrir
sér hvort ekki megi líkja sérþörfum
til náms við t.d. sjúkdóm eða beinbrot.
„Ef við veltum fyrir okkur hvaða
kröfur eða væntingar við gerum til
þeirrar aðstoðar sem við fáum ef við
erum veik má í fyrsta lagi nefna að við
ætlumst til að fá aðstoðina eins fljótt
og auðið er. Í annan stað gerum við
kröfu um að meðferðin taki eins stutt-
an tíma og unnt er, í þriðja lagi viljum
við geta notið þjónustunnar eins ná-
lægt heimili okkar og hægt er, í fjórða
lagi að úrræðin séu sveigjanleg og í
fimmta og síðasta lagi að meðferðin
feli í sér eins lítið inngrip og mögulegt
er. Þetta eru þau fimm atriði sem við
horfum til þegar meðhöndla þarf
sjúkdóm. Þegar við hins vegar lítum
til sérskólanna með þetta í huga þá
sýnir reynslan okkur að þeir eru and-
stæða alls þessa. Skólakerfi sem
treystir á sérskóla er ekki sveigjan-
legt, oft líður of langur tími þar til við-
unandi aðstoð fæst, yfirleitt er um
langtímaúrræði að ræða, þjónustan
er oftast mun fjær heimilum fólks en
almennir skólar og sérskólar eru í
raun mesta inngrip í námsferli nem-
enda sem hugsast getur,“ segir Meij-
er.
„Á sama tíma er sérskólakerfið það
kerfi sem erfiðast er að komast út úr.
Þess vegna er svo mikilvægt að hafa
öll úrræðin innan almenna skólakerf-
isins og reyna að hafa aðstæður eins
eðlilegar og hugsast getur,“ segir
Ferguson og bendir á að aðaláskor-
unin sem t.d. bandaríska skólakerfið
standi frammi fyrir um þessar mund-
ir felist í því að betrumbæta almenna
skólakerfið og kennsluna á þann hátt
að nemendur geti feng-
ið alla þá þjónustu sem
þeir þurfa innan al-
menna skólakerfisins.
„Við höfum rekið
okkur á að sumir nem-
endur eru ranglega
settir í aðgreindan hóp
sökum þess hvernig
þeir eru skilgreindir út
frá sérþörfum sínum
eða fötlun og þeir hafa
aldrei möguleika á að
taka þátt í almenna
náminu. Ég held að
það sem við sjáum í
hinu almenna skóla-
kerfi í dag sé að kennarar vinna með
nemendum á mun sveigjanlegri hátt
en áður og reyna að sníða námið að
þörfum, áhugasviði og getu hvers og
eins. Meðal þess sem boðið er upp á er
að nemendur geta unnið saman í
smærri hópum eða pörum. Ef fyrir-
komulagið er á þessum sveigjanleg-
um nótum í kennslustofunni þá er lítið
mál að bæta nemanda með sérþarfir í
hópinn, vegna þess að öll hin ólíku úr-
ræði eru þegar fyrir hendi,“ segir
Ferguson.
Sveigjanleiki er lykilatriði
Leyfilegt að vera frábrugðinn
Á málþingi sem Félag íslenskra sérkennara stóð fyrir nú rétt undir
helgi var skóli án aðgreiningar til umfjöllunar, en að mati fræðinga
er heppilegast að hafa öll úrræði innan almenna skólakerfisins.
Ólafur Ólafsson
Íslendingar eru fremstir meðal jafningja í málefnum skóla án aðgreiningar
Cor J.W. Meijer Dianne Ferguson