Morgunblaðið - 12.09.2004, Blaðsíða 26
Halla Gunnarsdóttir útskrifaðist fráKennaraháskóla Íslands vorið 2003.Lokaverkefni hennar fjallaði umhvernig kennarar gætu frætt nem-
endur sína um kynferðislegt ofbeldi. Hún segir
að sú hugmynd hafi síðan kviknað í sumar að
kynna efnið fyrir kennurum í skólum um allt
land, og viðtökurnar hafi í langflestum tilfell-
um verið góðar.
Spurð hver hafi verið kveikjan að verkefninu
svarar Halla að hún hafi verið ákveðin í að
fjalla um eitthvað sem tengdist jafnrétti í loka-
verkefni sínu við Kennaraháskólann. „Það hef-
ur verið mikil vitundarvakning á undanförnum
árum varðandi klámvæðinguna og þau kyn-
mótandi skilaboð sem endalaust dynja á börn-
um og unglingum, og þá er gjarnan bent á
skólana til að leysa vandamálin. Ég fór að
skoða það námsefni sem til er um jafnrétti,
kynmótun, hefðbundin kynhlutverk, og svo
klám, vændi og kynferðislegt ofbeldi, og komst
að raun um að það var mjög takmarkað. Það
sló mig sérstaklega að það var nánast ekkert
námsefni til um kynferðislegt ofbeldi, og það
litla sem var til var fléttað inn í kynfræðslu.
Það skýtur skökku við að fjalla um þetta grófa
ofbeldi í tengslum við fræðslu um eitthvað sem
á að vera fallegt og gott eins og kynlíf. Þá er
hætta á að þetta verði allt á gráu svæði. Í ljósi
barnvæðingar klámsins getur verið erfitt fyrir
börn að skilja muninn á ofbeldi og kynlífi.“
Ræturnar liggja
í menningunni
Halla kveðst fljótt hafa áttað sig á því að það
skipti miklu máli hvernig fræðslan væri lögð
upp. „Ég fór því að skoða umfang og rætur
þessa ofbeldis. Allar rannsóknir benda til þess
að kynferðisofbeldi sé svo miklu algengara en
okkur flest grunar. Samkvæmt nýlegri ís-
lenskri rannsókn má ætla að 23% íslenskra
stelpna og 8% drengja hafi verið misnotuð
kynferðislega á einn eða annan hátt fyrir 18
ára aldur. Það þýðir að í 30 barna bekk með
jöfnu kynjahlutfalli má gera ráð fyrir því að
þrjár til fjórar stúlkur og einn drengur séu
fórnarlömb kynferðislegs ofbeldis.
Á bak við öll þessi tilfelli eru gerendur, og ég
gerði mér smám saman grein fyrir því að þetta
eru ekki bara einhverjir örfáir veruleikafirrtir
menn, þeir eru of margir til þess. Þetta eru
venjulegir menn, í þeim skilningi að þú sérð
ekki utan á þeim að þeir séu ofbeldismenn. Og
fyrst þetta er svona algengt hlýtur það að eiga
einhverjar rætur í menningunni. Ég vil meina
að kynferðisofbeldi sé grófasta birtingarmynd
kynjamisréttis í samfélaginu og að það verði að
skoða í því ljósi.
Ég tel því að það væri rétt að byrja á því að
fræða nemendur um jafnréttisbaráttuna og þá
þætti sem mótað hafa hin hefðbundnu kynhlut-
verk. Í kennslubókum í sögu er jafnréttisbar-
áttunni sjaldnast gert hátt undir höfði. Það er
kannski fjallað um kvennasögu í átjánda kafla
og síðan er haldið áfram með mannkynssög-
una. Ég byrjaði því lokaverkefni mitt á um-
fjöllun um sögu jafnréttisbaráttunnar.
Það kynjamisrétti sem enn er við lýði í dag
byggist í rauninni á óskráðum reglum sem við-
haldið er með markvissri kynmótun. Annar
kaflinn í verkefninu fjallar því um kynmótun
og staðalmyndir. Kynmótun merkir í rauninni
öll skilaboð sem við sendum börnum um að þau
eigi að hegða sér á einhvern ákveðinn hátt eftir
því af hvoru kyninu þau eru. Þetta geta verið
einfaldir hlutir, eins og það að við notum allt
öðruvísi orð eftir því hvort við tölum við stráka
eða stelpur. Kynin fá ólíkt viðmót í skólastof-
unni og fjölmargar rannsóknir sýna að
strákum er hampað fyrir allt annað en stelpum
og öfugt. Fólk verður til dæmis óöruggt ef það
veit ekki af hvaða kyni lítið barn er, því það
velur lýsingarorð í samræmi við kynið. Strákar
fá að heyra hvað þeir séu sterkir og manna-
legir, á meðan stelpur eru sagðar sætar og al-
gjörar prinsessur. Og öll þessi skilaboð taka
börnin til sín. Smám saman búum við til tvö
kyn sem sitja ekki við sama borð.“
Halla undirstrikar að kynmótun varði okkur
öll, því langflest eigum við einhver samskipti
við börn. „Það eru ekki bara foreldrar og kenn-
arar sem hafa mótandi áhrif á börnin, heldur
allir sem þau eiga samskipti við. Þess vegna
þurfum við öll að skoða þetta hjá okkur sjálf-
um. Það er mjög mikilvægt að vinna gegn þeim
hugmyndum að stelpur hafi ákveðna eiginleika
og strákar aðra, því þá erum við um leið að
halda öðru kyninu frá ákveðnum eiginleikum.
Við gefum strákum ekki færi á að þroska með
sér viðkvæmni og umhyggju, að vera rólegir
og dunda sér, og stelpum ekki færi á að þroska
kraft, þor og frumkvæði. Í gegnum alla þessa
kynmótun viðhöldum við hinum hefðbundnu
kynhlutverkum og því valdaójafnvægi sem rík-
ir milli karla og kvenna. Þetta valdaójafnvægi
kemur í sinni ljótustu mynd út sem kynferð-
islegt ofbeldi.“
Má ekki forðast að fjalla um efnið
Kynferðislegt ofbeldi er viðkvæmt og vand-
meðfarið umfjöllunarefni, en Halla leggur
Morgunblaðið/Ómar
Halla Gunnarsdóttir segir að leiða megi líkur að því að aukin fræðsla minnki tíðni kynferðislegs of-
beldis og auðveldi þolendum að leita sér hjálpar.
Grófasta birtingarmynd kynjamisréttis
Halla Gunnarsdóttir leggur senn í ferð um landið til að kynna kennurum hvernig fræða megi nemendur um kynferðislegt ofbeldi. Hún sagði
Aðalheiði Ingu Þorsteinsdóttur að í þrjátíu barna bekk séu að jafnaði þrjár til fjórar stúlkur og einn drengur þolendur.
26 SUNNUDAGUR 12. SEPTEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Glæsileg hönnun, vandaður frágangur og frábær staðsetning.
Öllum íbúðum fylgir merkt stæði í bílageymslu og lyftur ganga
milli allra hæða. Íbúðirnar eru afhentar fullinnréttaðar með
innréttingum frá Brúnás og án gólfefna. Nokkrar íbúðir eru enn
fáanlegar á þessum frábæra stað. Verð frá 19,8 millj.
Teikningar og nánari upplýsingar á www.eykt.is • Arkitektar: T.ark, Brautarholti 6
F
í
t
o
n
/
S
Í
A
F
I
0
1
0
6
0
1
Umboðssala og nánari upplýsingar: Kjöreign Sími 533 4040
SKÓGARSEL – ALASKAREITUR
TIL SÖLU ÍBÚÐIR Í FJÖLBÝLI 105m2 – 145m2
Íbúð 307 – 3ja herb – 137,5m2
Björt og falleg íbúð með sérinngangi af
svölum. Mjög stórar svalir, rúmgóð herbergi
og opið eldhús. Þvottahús inn af baði.
Íbúð 201 – 3ja herb – 142m2
Gríðarlega stór stofa með útgang á suður-
svalir, stórt og fallegt eldhús, sérinngangur
af svölum. Þvottahús inn af baði.