Morgunblaðið - 22.09.2004, Side 10

DOKTOR Pétur M. Jónasson,
prófessor í vatnalíffræði við
Kaupmannahafnarháskóla, ritar
nýverið grein í Náttúrufræðing-
inn, tímarit Hins íslenska nátt-
úrufræðifélags, þar sem hann
mótmælir harðlega lagningu
„hraðbrautar um óskert víðerni
Þingvallasvæðisins“ í stað
Kóngsvegarins svonefnda frá
Gjábakka að Laugarvatni. Pét-
ur segir nýjan Gjábakkaveg,
svonefnda leið 7 eða Miðfells-
braut, skapa alvarleg sár og
sjónmengun á Eldborgarhrauni
og aukin niturmengun muni
berast í vatnsból og Þingvalla-
vatn.
„Vill þjóðin blátt og tært
Þingvallavatn eða grænt og
gruggugt? Vill þjóðin hraðbraut
inn í þjóðgarðinn í stað róm-
antískrar útsýnisbrautar þar
sem unnt er að upplifa bláma
Þingvallabirtunnar og litbrigði
hins stórbrotna fjallahrings?“
spyr Pétur í grein sinni, sem
ber yfirskriftina „Á að fórna
Þingvallavatni fyrir niturmeng-
andi hraðbrautir?“
Pétur segir það sæta furðu að
Vegagerðin virðist virða að
vettugi sjónarmið ráðuneyta
sem gæta eigi hagsmuna þjóðarinnar. Vísar hann til
þess að ríkisstjórnin hafi nýverið sett fram vatns-
verndarfrumvarp og Alþingi síðan samþykkt ný þjóð-
garðslög. Segir Pétur að þjóðgarðurinn sé einnig
kominn á heimsminjaskrá UNESCO og þar með í
forgangsröð dýrmætustu þjóðgarða veraldar og fram-
lag Íslendinga til mannkynsins.
Óbætanleg spjöll á lífríkinu
Samkvæmt greininni er náttúrulegt innrennsli af
nitri í Þingvallavatn, einkum norðanvert, um 115 tonn
á ári og 69 tonn af fosfór fara í vatnið. Næringar-
efnin berast því vatninu í hlutfallinu 2:1 en Pétur
segir þörunga þurfa þessi lífsnauðsynlegu efni í hlut-
fallinu 7:1. Nitur sé því takmarkandi fyrir vöxt og
viðgang þörunga.
Einnig segir í greininni að árlega berist um 35
tonn af nitri í vatnið frá bílum, andrúmsloftinu, ferða-
mönnum og sumarhúsum, ræktun og landbúnaði. Pét-
ur segir niturmengunina við Þingvallavatn hafa auk-
ist um 25–30% síðustu áratugi.
Segir hann að verði þjóðgarðurinn á Þingvöllum
hluti af „hraðbrautakerfi“ muni mengun þar aukast
gífurlega og valda óbætanlegum spjöllum á lífríki
Þingvallavatns og einu helsta vatnsforðabúri þjóð-
arinnar.
Líffræðiprófessor mótmælir nýjum Gjábakkavegi
Blátt og tært Þingvallavatn
eða grænt og gruggugt?
Morgunblaðið/Golli
„Vill þjóðin blátt og tært Þingvallavatn eða grænt og gruggugt?“ spyr Pétur
M. Jónasson líffræðiprófessor í grein sinni í Náttúrufræðingnum.
10 MIÐVIKUDAGUR 22. SEPTEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
ÓLAFUR Ragnar Grímsson, forseti
Íslands, sagði í ræðu á þriðja rann-
sóknarþingi norðursins sem fram fór
í Kanada fyrir helgina að eftir að
kalda stríðinu hafi lokið hafi opnast
möguleikar á nýrri samvinnu í norðri,
þ.e. ný tenging á milli Bandaríkjanna,
Kanada, Rússlands og Norðurlanda.
Stofnun Norðurheimskautsráðsins
og rannsóknarþing norðursins séu
stofnanir á þessum vettvangi. Rann-
sóknarþing norðursins, Northern
Research Forum, var haldið í Yell-
owknife í Kanada.
Í ræðu sinni sagði forseti Íslands
einnig að nauðsynlegt hafi verið talið
að rannsóknarþingið yrði vettvangur
þar sem fræðimenn, fulltrúar þjóð-
mála, forystumenn þjóða og héraða-
stjórna, ungt vísindafólk og fleiri
gætu komið saman á opinn hátt til
þess að ræða framtíð norðurslóða og
áherslur í samstarfi og leggja til
grundvallar niðurstöður vísinda-
manna og fræðimanna.
Fyrsta þingið var haldið á Ak-
ureyri árið 2000. Ólafur Ragnar
Grímsson segir ánægjulegt hvað
þetta samstarf á norðurslóðum sé að
festa sig í sessi á afgerandi hátt og
hvað Íslendingar hafi þarna mikil
tækifæri. ,,Ég tel að það sé ekkert
annað svið alþjóðamála þar sem við
höfum jafn ríkuleg tækifæri til þess
að láta til okkar taka á fjölbreyttan
hátt. Lega okkar og saga tengist
norðurslóðum með afgerandi hætti.
Við höfum margt fram að færa í til
dæmis orkumálum og í lífi og aðbún-
aði fólks á norðlægum slóðum. Við
höfum líka sýnt mikinn árangur í
harðri lífsbaráttu fólks á norð-
urslóðum og höfum á þessum vett-
vangi tækifæri til þess að styrkja
tengslin við Bandaríkin, Kanada og
Rússland á algerlega nýjan hátt. Við
höfum aldrei fyrr haft þau tækifæri
til þess að efna til samvinnu við til
dæmis Bandaríkjamenn og Rússa án
þess að aðrar öflugar þjóðir væru þar
með í för. Allt þetta gerir það að verk-
um að málefni norðurslóða er kjörinn
vettvangur fyrir Íslendinga á nýrri
öld að láta mjög að sér kveða á efn-
isríkan hátt í alþjóðamálum. Við
fundum það mjög á þessu rannsókn-
arþingi hvernig framlag Íslands er
metið.“
Morgunblaðið/Steinþór
Gordn Reykdal, ræðismaður Íslands í Edmonton, bauð til veislu í tilefni
þess að Ólafur Ragnar Grímsson, forseti Íslands, hafði skamma viðdvöl í
borginni. Á milli þeirra er Lois Hole, fylkisstjóri í Alberta.
Nýir möguleikar í sam-
vinnu á norðurslóðum
Edmonton. Morgunblaðið.
DANIEL Hannan er íhaldsmaður, situr á
þingi Evrópusambandsins og er harður gagn-
rýnandi aukins samruna og hugmyndanna um
að Evrópa verði sambandsríki með eigin
stjórnarskrá. Hann er fæddur 1971 og hefur
frá 1996 verið einn af leiðarahöfundum dag-
blaðsins The Daily Telegraph. Hannan skrifar
reglulega pistla í dagblöð um reynslu sína af
Evrópusamstarfinu og hefur m.a. lýst vand-
lega þeim hlunnindum sem fylgja þingmanns-
starfinu og rakið hvernig liðsmenn fram-
kvæmdastjórnarinnar láta stjana við sig. En
hvað finnst Hannan svona slæmt við stjórn-
arskrárdrögin?
„Það sem ég vil nefna fyrst er að menn eiga
að vera heiðarlegir. Ég tel að nú sé komið að
því að Evrópusambandið hætti að vera sam-
band þjóðríkja og verði eitt ríki.
Til er fólk í Brussel sem notar þetta sem rök
fyrir stjórnarskránni og það er mjög heiðarleg
afstaða. Mér finnst hins vegar ómerkilegt að
láta eins og skráin hafi ekki þessi áhrif og
menn séu bara að hreinsa svolítið til í kerfinu.
Tekið er skýrt fram í drögunum að stjórn-
arskráin hafi forgang gagnvart lögum aðild-
arríkis. Ríki skuli aðeins beita valdi sínu á svið-
um sem valdsvið ESB nær ekki til.“
Bretar úr ESB?
– Finnst þér að Bretar ættu að ganga úr
ESB? Hvað tæki við?
„Ef stjórnarskráin verður að veruleika tel
ég ekki að okkur sé vært þar. Við gætum ef til
vill komið á svipuðu sambandi og þið Íslend-
ingar [á Evrópska efnahagssvæðinu, EES],
það gæti orðið líkara tengslunum sem Sviss-
lendingar eiga nú við ESB eða enn eitt fyr-
irkomulagið. En við myndum þá losna við að
taka þátt í sameiginlegu landbúnaðarstefnunni
og sameiginlegu fiskveiðistefnunni.“
– Menn hafa bent á að með EES tökum við
upp þorrann af lögum og reglum ESB en höf-
um engin áhrif á samningu þeirra. Er það nógu
gott?
„Að sjálfsögðu vil ég ekkert segja ykkur fyr-
ir verkum. En ég bendi á eitt: Öll þessi ríki, Ís-
land, Noregur, Sviss og Liechtenstein, eru
mun auðugri en ESB-ríkin, þjóðarframleiðsla
á hvert nef er mun meiri en meðaltalið þar. Það
er greinilega ekki neitt skelfilegt við það að
vera með tengsl af þessu tagi við sambandið.“
Hannan er tortrygginn á skrifræðið í fjöl-
þjóðlegum stofnunum og segir ESB gott dæmi
um það hvernig fólk verði samdauna ólýðræð-
islegu valdi. „Brussel-valdið laðar ekki til sín
slæmt fólk en þar er gert margt slæmt vegna
þess að menn þurfa ekki að svara kjósendum
milliliðalaust,“ segir hann og telur að þetta sé
ástæðan fyrir því hve mikil spilling þrífist í
sambandinu og erfitt sé að komast fyrir hana.
Hann hefur sagt að bændur og sjómenn í Bret-
landi hafi tjáð sér að þeir skammist sín fyrir að
brjóta og misnota reglur frá Brussel en þetta
ópersónulega kerfi bjóði ávallt slíkum vinnu-
brögðum heim.
Kjörsókn í kosningum til Evrópuþingsins
hefur minnkað alveg frá því fyrst var kosið
1979 er hún var að meðaltali 56% og var hún
síðast aðeins um 25%. Hannan segir að skýr-
ingin sé ekki að þingið hafi of lítil völd, þau hafi
stöðugt verið aukin allan þennan tíma. En
venjulegt fólk samsami sig ekki jafnóskil-
greindu fyrirbæri og Evrópu á sama hátt og
eigin ríki og þjóð. Enginn vaki fram á nótt við
að fylgjast með tölum úr Evrópuþingskosn-
ingum.
Gallar fiskveiðistefnunnar dæmigerðir
„Auðvitað er það í þágu hagsmuna allra
þjóðanna að vinna saman að vandamálum eins
og til dæmis loftmengun. Ég er hins vegar ekki
viss um að ESB sé heppilegasti vettvangurinn
til þess og hinn kosturinn er ekki einhvers kon-
ar stjórnleysi þar sem engir tveir vilja tala
saman.
Lítum nú á reynsluna af stjórn fiskveiða á
Íslandi og Nýja-Sjálandi annars vegar og
ástandið í Norðursjónum hins vegar þar sem
ESB hefur stýrt málunum. Sameiginlega fisk-
veiðistefnan er dæmigerð, hún sýnir vel hvað
er að í sambandinu. Sömu gallarnir og þar
koma fram stinga upp kollinum á öðrum svið-
um vegna þess að enginn ber persónulega
ábyrgð. Tengslin milli þeirra sem stjórna og
hinna sem er stjórnað eru ekki til staðar.
Það er munur á annars vegar sjálfviljugu,
einlægu samstarfi milli lýðræðisríkja í þágu al-
mennings í löndunum og þessum hugmyndum
um samruna sem eru byggðar á hefðum gam-
alla tíma þegar löggjafar þurftu hvergi að
svara fyrir gerðir sínar. Þannig er þetta orðið í
ESB, öflin sem móta stefnuna þar eru gersam-
lega einangruð frá fólkinu.“
Hannan fullyrðir að feður Evrópusamstarfs-
ins, ekki síst Jean Monnet, hafi á sínum tíma
ákveðið að ekki mætti láta almenning í hverju
ríki ráða ferðinni með reglubundnum atkvæða-
greiðslum vegna þess að hann myndi aldrei
samþykkja ríkjasamruna, hið endanlega tak-
mark. Samruna sé nú smám saman komið á,
stig af stigi, hvort sem þjóðirnar vilji hann eða
kjósi laustengdara samstarf. Og þótt hvergi sé
búið að efna til þjóðaratkvæðis um stjórn-
arskrá ESB sé þegar byrjað að hrinda í fram-
kvæmd atriðum í henni sem hart hafi verið tek-
ist á um eins og sameiginlegri
utanríkisþjónustu. Menn gefi sér niðurstöðu
kosninganna fyrirfram.
„Ég tel að hugsjónir evrópskrar siðmenn-
ingar, einkum þingræði, einstaklingsfrelsi og
réttarríki, hafi aukið með einstökum hætti
hamingju manna í heiminum. Í þeim skilningi
er ég Evrópusinni. En merkir það að ég styðji
ESB eins og það hefur þróast? Nei, og það er
vegna þess að mér finnst að sambandið sé
núna í andstöðu við evrópsk gildi. Sambandið
er að verða ólýðræðislegt og þarf ekki að
standa neinum reikningsskap gerða sinna, það
hunsar lög. Það er að leggja til hliðar bestu
gjafirnar sem Evrópa færði mannkyninu,“
segir Daniel Hannan.
Í andstöðu við evrópsk gildi
Morgunblaðið/Sverrir
Evrópuþingmaðurinn Daniel Hannan er liðs-
maður Íhaldsflokksins.
Breskur fulltrúi á Evrópuþinginu segir að verði stjórn-
arskrárdrög ESB að veruleika sé búið að koma á ríkja-
samruna sem þjóðirnar hafi alls ekki beðið um.
kjon@mbl.is