Morgunblaðið - 22.09.2004, Síða 36

Morgunblaðið/Einar Falur
Guðbergur Bergsson
Guðbergur Bergsson hefurfengið óvenjulega harðyrtandmæli við fyrirlestri sem
hann flutti í Norræna húsinu á af-
mælisdegi Sigurðar Nordals fyrir
skömmu. Lára Magnúsardóttir
sagnfræðingur kallar Guðberg
„skuggalegan íhaldskúk“ í stuttum
bloggpistli á vefritinu Kistunni og
segir að fyrirlesturinn hafi í heild-
ina verið „yfirlýsing gamallar nöld-
urkerlingar um að hún fylgist ekki
með því sem er
að gerast í
heiminum, eins
og það sé eitt-
hvað mark-
vert“ og bætir við: „Kannski var
hún einu sinni klár og skemmtileg,
en það er fölnað og sennilega hefur
hún aldrei vitað að fræðimennska
og vísindi eru líka hluti af hámenn-
ingu. Að minnsta kosti vottaði ekki
fyrir neinum skilningi á því, þótt
ljóst væri að allt sem einhverjir
myndu kannski kalla lágmenningu
er ekki menning at all.“
  
Hermann Stefánsson flutti síðanöllu ýtarlegri og athygl-
isverðari en ekki síður gagnrýninn
pistil um fyrirlestur Guðbergs í
Víðsjá á mánudaginn (einnig birtur
á Kistunni) þar sem hann bendir á
að mikil líkindi séu með málflutn-
ingi Guðbergs og ræðu sem
spænski rithöfundurinn Juan Goyt-
isolo flutti á bókamessu í Madríd í
fyrra. Báðir tala þeir Guðbergur og
Goytisolo um „trénaða og fyr-
irsjáanlega menningu, dekur við
lágkúru og drasl og smjaður við
skuggalistina sjálfa, kvikmynda-
listina“ segir Hermann. Hann rekur
hugmyndir Goytisolos um það sem
hann kallar hamborgarabók-
menntir sem öllu tröllríða nú um
stundir í stað raunverulegra bók-
mennta eftir alvöru höfunda. „Go-
ytisolo telur að ofvöxtur hafi á síð-
ustu árum hlaupið í þær
bókmenntir sem hann kallar aktú-
elar og að sannkallaðar sam-
tímabókmenntir hafi í staðinn borið
skarðan hlut frá borði. Hann segir
aktúel bókmenntir nauðsynlegar
og fordæmir þær ekki en segir þó
að þær séu gjarnan soðnar saman á
bókaforlögum og hugsaðar til
hraðrar neyslu; þær tali til núsins,
ekki framtíðarinnar og ekki fortíð-
arinnar og ekki hugsunar í samtím-
anum sem tengir saman. Flestir
skáldsagnahöfundar í samtímanum
nota skáldsöguna einvörðungu sem
millilendingu eða stökkpall á leið-
inni á hvíta tjaldið og þannig er
skáldsagan ekki raunverulegt sjálf-
stætt listaverk heldur hráefni á leið
í vinnslu, að mati Goytisolo,“ segir
Hermann sem þykir ræða spænska
skáldsins betri en ræða Guðbergs.
Hann játar það enn fremur að hafa
„kvikindislegt gaman af því að Guð-
bergur og Goytisolo bergmáli hvor
annan þó þetta mikið þegar þeir
eru að tala um hvað allt sé skugg-
um slegið“. Hermann segist myndu
ætla að „sjálfsögð krafa til ræðu-
manns sem leggur svo mikla
áherslu á frumleika og verður svo
tíðrætt um skugga væri sú að sam-
bærileg ræða hafi ekki verið haldin
suður í löndum nokkrum mánuðum
fyrr“.
  
En Hermann lætur ekki nægjaað reyna að afhjúpa vinnu-
brögð íslenska skáldmeistarans
heldur mótmælir hann harðlega
hugmyndum hans og Spánverjans
um að allt sé á fallanda fæti. Hvað
með það þótt skáldsögur séu bara
drög að kvikmyndum? spyr Her-
mann. Og honum þykir kenningin
um að við lifum á tímum skugga-
menningar eða eftirlíkinga af því
sem áður var ekki sannfærandi.
Þar hittir Hermann þó kannski
sjálfan sig fyrir því fáir íslenskir
höfundar hafa fjallað jafnrækilega
um samtímann sem menningu eft-
irlíkingarinnar og hann. Og Her-
mann er reyndar að gefa út smá-
sagnasafn í haust sem nefnist Níu
þjófalyklar og inniheldur meðal
annars söguna „Stolið frá höfundi
stolið frá höfundi stafrófsins“. Ef
Hermann er í rauninni (ekki?) höf-
undur þeirrar bókar mætti ætla að
hann hefði nú pissað í skóinn með
þessum ásökunum um ritstuld Guð-
bergs.
Pissað í skóinn?
’Þar hittir Hermann þókannski sjálfan sig fyrir
því fáir íslenskir höf-
undar hafa fjallað jafn-
rækilega um samtímann
sem menningu eftirlík-
ingarinnar og hann. ‘
AF LISTUM
Eftir Þröst Helgason
throstur@mbl.is
36 MIÐVIKUDAGUR 22. SEPTEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
CHICAGO Á LAUGARDAGINN!
Stóra svið Nýja svið og Litla svið
Opnunartími miðasölu: Mánudaga og þriðjudaga: 10:00-18:00
Mið-, fim- og föstudaga: 10:00-20:00, Laugar- og sunnudaga: 12:00-20:00
Miðasölusími 568 8000 - miðasala á netinu: www.borgarleikhus.is
GEITIN - EÐA HVER ER SYLVÍA?
e. E. Albee
Aðalæfing lau 25/9 kl 13 - Kr 1.000
Frumsýning su 26/9 kl 20 - UPPSELT
Fi 30/9 kl 20, Fö 1/10 kl 20
BELGÍSKA KONGÓ e. Braga Ólafsson
Su 3/10 kl 20, Fi 7/10 kl 20, Su 17/10 kl 20
Fi 21/10 kl 20, Su 31/10 kl 20
PARIS AT NIGHT e. Jacques Prévert
í samstarfi við Á SENUNNI
Fi 23/9 kl 20, Fö 24/9 kl 20,
Síðustu sýningar
LÍNA LANGSOKKUR e. Astrid Lindgren
Su 26/9 kl 14, Su 3/10 kl 14,
Su 10/10 kl 14, Su 17/10 kl 14
CHICAGO e. Kender, Ebb og Fosse
Tvenn Grímuverðlaun: Vinsælasta sýningin
og bestu búningarnir.
Lau 25/9 kl 20, Lau 2/10 kl 20, Lau 9/10 kl 20
Lau 16/10 kl 20, Lau 23/10 kl 20
Aðeins örfáar sýningar í haust
ÁSKRIFTARKORTIN GILDA Á SEX SÝNINGAR:
ÞRJÁR Á STÓRA SVIÐI OG ÞRJÁR AÐ EIGIN VALI - AÐEINS KR. 10.700 (Þú sparar 5.500)
TÍU MIÐA AFSLÁTTARKORT - FRJÁLS NOTKUN - AÐEINS SELT Í SEPTEMBER -
AÐEINS KR. 18.300 (Þú sparar 8.700)
VERTU MEÐ Í VETUR
Miðasalan er opin kl. 14-18 virka daga, kl. 13-18 lau. og sun. og fram að sýningu sýningardaga. Símasala kl. 10-18 virka daga.
Frumsýning fös. 8. okt. kl. 20
Sun. 10. okt. kl. 20 • fös. 15. okt. kl. 20 • sun. 17. okt. kl. 20
ATH. Allar sýningar hefjast kl. 20
Miðasala á Netinu: www.opera.is
Rakarinn morðóði
Óperutryllir eftir Stephen Sondheim
Fös . 1 .10 20 .00 NOKKUR SÆTI
Lau . 2 .10 20 .00 NOKKUR SÆTI
Fös . 8 .10 20 .00 LAUS SÆTI
AKUREYRI
Íþróttahöllin
Fös . 24 .09 20 .00 ÖRFÁ SÆTI
„Hár ið er rosa lega krö f tug og
orkumik i l sýn ing sem sner t i mig“
-K ja r tan Ragnarsson , le iks t jó r i -
MIÐASALAN er opin á fame.is,
á þjónustuborði Smáralindar
og í síma 528 8008
JÓNSI
SVEPPI
ALLRA SÍÐASTA SÝNING
Söngleikurinn FAME þakkar fyrir sig
og kveður Smáralindina
Fim. 23. sept. kl. 19.30 LOKASÝNING
Hollywood Rhapsody – kvikmyndatónlist
HÁSKÓLABÍÓI, FIMMTUDAGINN 23. SEPTEMBER KL. 19.30
FÖSTUDAGINN 24. SEPTEMBER KL. 19.30
Græn áskriftaröð #1
Hljómsveitarstjóri ::: John Wilson
Einsöngvari ::: Gary Williams
Háskólabíó vi› Hagatorg I Sími 545 2500 I sinfonia@sinfonia.is I www.sinfonia.is
Það besta af
hvíta tjaldinu
Sinfóníuhljómsveitin býður nú upp á spennandi efnisskrá: Hollywood
Rhapsody með breska söngvaranum Gary Willams, sem líkt hefur
verið við ekki ómerkari menn en Nat King Cole og Frank Sinatra.
Flutt verður m.a. tónlist úr Gone With The Wind, Star Wars,
Uppreisninni á Bounty, Singing in the rain, More than you know og
They can't take that away from me, svo fátt eitt sé talið. Komdu í
magnað ferðalag um hvíta tjaldið!
STÓRSVEIT Reykjavíkur heldur
sína fyrstu tónleika á þessu starfsári í
Ráðhúsi Reykjavíkur í kvöld. Að
þessu sinni verður efnisskráin helguð
Count Basie, einum merkasta og
áhrifamesta stórsveitarstjóra djass-
sögunnar, en hann hefði orðið 100 ára
21. ágúst sl. Sænski hljómsveit-
arstjórinn Daniel Nolgard stýrir
sveitinni á tónleikunum og er aðgang-
ur að þeim ókeypis.
Þroski í Harlem, sígandi lukka
Djasspíanósnillingurinn og tón-
skáldið William Allen Basie, betur
þekktur sem Count Basie, fæddist 21.
ágúst árið 1904 í bænum Red Bank í
New Jersey. Móðir hans kenndi hon-
um á píanó, en síðar nam hann listir
orgelsins hjá Thomas „Fats“ Waller,
sem Basie sagði síðar að hefði verið
meðal helstu áhrifavalda sinna í tón-
listinni.
Á þriðja áratug
síðustu aldar
fluttist Basie, eins
og svo margir
ungir djassistar,
til Harlem þar
sem hann brýndi
hæfileika sína
með fjölda ólíkra
tónlistarmanna.
Þar á meðal Bennie Moten, sem
stýrði sveit sem Basie lék með.
Þegar Moten lést árið 1935 flutti
Basie til Kansas City, þar sem segja
má að stórsveit Count Basie hafi
byrjað að myndast, þegar Basie hóf
að leika með mörgum af fyrrverandi
kollegum úr hljómsveit Bennie Mot-
ens. Einum tónleikum var útvarpað
og kallaði kynnirinn Basie „greif-
ann“, til að vega á móti „hertoganum“
Ellington. Plötuútgefandinn John
Hammond heyrði til sveitarinnar og
tók hana upp á sína arma. Eftir það
fóru hjólin hægt að snúast hjá Count
Basie og varð hann fljótt víðfrægur
þótt peningarnir rökuðust ekki bein-
línis saman hjá honum. Þannig gerð-
ust kaupin á eyrinni í djassgeiranum
á þeim tímum. Basie fékk aldrei stef-
gjöld fyrir marga sígilda smelli sína.
Í dag telja margir tónlistarmenn
stórsveit Count Basie vera fyrirmynd
hrynskynjunar og jafnvægis í tónum
hjá hljómsveitum, en nákvæmni og
léttleiki sveitarinnar sló tóninn fyrir
stíl fjórða áratugarins.
Stíll Basie í píanóleik, með sér-
stæðu hrynfalli og mikilli nákvæmni í
hljómum hafði einnig mikil áhrif á
leik píanista í marga áratugi. Þá var
sveit Basie mikil uppeldisstöð fyrir
vaxandi snillinga á sviði djassins. Þar
má nefna tenórsaxófónleikarann Les-
ter Young, trompetleikarana Buck
Clayton og Thad Jones, bassaleik-
arann Walter Page, trommarann Jo
Jones og marga fleiri.
Basie lést í Hollywood í Flórída 26.
apríl 1984, tæplega áttræður að aldri,
en þá hafði hann nýlega leikið í gam-
anmynd Mel Brooks, Blazing sadd-
les, þar sem hann kom fram í stuttu
atriði sem hyllti gullöld stór-
sveitadjassins.
Hrífandi og aðgengileg tónlist
Sigurður Flosason, einn af með-
limum Stórsveitarinnar, segir áhrifa
Basie gæta í öllu starfi stórsveita
heimsins. „Hin áreynslulausa sveifla
sem einkennir leik hljómsveitar hans
og áhrifarík notkun á öfgakenndum
styrkleikamun á stundum er meðal
atriða sem eru auðþekkjanleg fyrir
flesta tónlistarunnendur. Þá má segja
að hrynsveit Basie-bandsins á ár-
unum 1938–39 hafi haft mjög mótandi
áhrif á hrynsveitaleik almennt, ekki
bara í stórsveitum heldur einnig í
litlum sveitum í næstu stílum sem
komu á eftir. Einnig má segja að viss-
ir einleikarar sveitarinnar hafi haft
afar sterk áhrif á næstu kynslóðir.“
Bendir Sigurður þar sérstaklega á
Lester Young.
Sigurður bætir við að lokum að
tónlist „Basie-bandsins“ sé afar hríf-
andi og aðgengilega tónlist, en um
leið full af metnaði og spennandi hug-
myndum.
Tónlist | Count Basie
Frumkvöðli
fagnað