Morgunblaðið - 25.09.2004, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 25. SEPTEMBER 2004 33
UMRÆÐAN
Í samvinnu við Reykjavíkurborg og KB banka
bjóðum við vaxtalaus lán til
allt að 36 mánaða vegna listaverkakaupa.
Í tilefni af þessu verður
opið laugardag 11.00-17.00 og sunnudag 14.00-17.00.
Komdu og kynntu þér málið
Listahelgi
vaxtalaus lán!
Gallerí Fold, Rauðarárstíg 14-16 • Sími 551 0400
Gallerí Fold • Kringlunni • Sími 568 0400
SAMKVÆMT núgildandi fyr-
irkomulagi 4. gr. dómstólalaga skip-
ar forseti lýðveldisins hæstarétt-
ardómara ótímabundið samkvæmt
tillögu dómsmálaráðherra. Áður en
skipað verður í emb-
ættið skal hins vegar
dómsmálaráðherra
leita umsagnar Hæsta-
réttar um hæfi og
hæfni umsækjenda.
Hingað til hefur verið
litið svo á að ráðherra
sé almennt ekki skylt
að fara eftir umsögnum
af þessu tagi þótt hon-
um sé skylt að afla
þeirra. Þvert á móti
hefur verið talið að
stjórnvöld eigi að taka
sjálfstæða og mál-
efnalega afstöðu í málum sem undir
þau heyra.
Nú hafa hins vegar heyrst þær
raddir að ráðherra sé skylt að fara
eftir þeirri umsögn sem Hæstiréttur
veitir samkvæmt 4. gr. dómstólalaga.
Í umræðunni hafa tilmæli ráðherra-
nefndar Evrópuráðsins nr. Rec(94)
12 um sjálfstæði, hlutverk og skil-
virkni dómara verið nefnd því til
stuðnings. Ekkert í þeim tilmælum
bendir til slíkrar skyldu ráðherra.
Þvert á móti gera tilmælin ráð fyrir
að sums staðar skipi stjórnvöld dóm-
ara.
Þegar stjórnvöld skipa dómara
mælist ráðherranefndin til þess að
ákvörðun stjórnvalda ráðist af hlut-
lægu mati á hæfni með hliðsjón af
hæfi, heilindum, getu og iðjusemi
umsækjenda. Ráðherranefndin nefn-
ir í dæmaskyni þrjár leiðir sem geta
tryggt þetta:
i. að sérstök óháð og hæf nefnd
veiti stjórnvöldum ráð
sem stjórnvöld fylgi að
meginstefnu (e. in
practice), eða
ii. að einstaklingar
geti borið ákvörðun
stjórnvalda undir óháð-
an aðila, eða
iii. að aðilinn sem taki
ákvörðunina verji sig
gegn óeðlilegum eða
óviðeigandi áhrifum.
Þeir sem telja ráð-
herra bundinn af röðun
Hæstaréttar horfa
væntanlega til fyrstu
leiðarinnar af þessum þremur. Þeir
horfa hins vegar fram hjá því:
að hvergi er mælst til að viðkom-
andi dómstóll veiti umsögn um um-
sækjendur og enn síður að stjórn-
völdum sé skylt að fylgja slíkri
umsögn,
að leiðirnar þrjár eru settar fram
í dæmaskyni og ríkjum er í sjálfsvald
sett að fara aðrar leiðir að settu
marki og
að velji ríki einhverja þessara
leiða geta þau valið hverja þá sem
þeim sýnist.
Telja verður að þótt ráðherra fylgi
ekki röðun Hæstaréttar sé engu að
síður farið að þessum tilmælum. Skal
það nú skýrt:
Umsækjendur nytu t.d. þess
réttar sem þriðja leiðin gerir ráð fyr-
ir. Ráðherra væri nefnilega vita-
skuld, hvað sem líður umsögninni,
skyldur á grundvelli almennra laga
að velja þann umsækjanda sem hann
teldi hæfastan og mætti ekki láta
óeðlileg og óviðeigandi sjónarmið
ráða niðurstöðu. Hann yrði að meta
sjálfstætt hæfi, heilindi, getu og iðju-
semi umsækjendanna og færa mál-
efnaleg rök fyrir vali sínu.
Umsækjendur nytu einnig þess
réttar sem önnur leiðin gerir ráð fyr-
ir. Teldu umsækjendur skipan ráð-
herra brjóta á sér gætu þeir nefni-
lega leitað réttar síns fyrir
dómstólum.
Þótt ráðherra tæki ákvörðun á
sjálfstæðum grundvelli væru því
engu að síður uppfylltar töluvert
meira en lágmarkskröfur tilmæl-
anna.
Ákvörðun ráðherra um
skipun hæstaréttardómara
Reimar Pétursson fjallar um
skipan hæstaréttardómara ’Hingað til hefur veriðlitið svo á að ráðherra sé
almennt ekki skylt að
fara eftir umsögnum af
þessu tagi þótt honum
sé skylt að afla þeirra. ‘
Reimar Pétursson
Höfundur er hæstaréttarlögmaður,
LL.M.
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Kringlunni 1 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
MÖRGUM Íslendingum kom ekki á
óvart að Jón Steinar Gunnlaugsson,
prófessor við Háskólann í Reykja-
vík og fyrrverandi hæstarétt-
arlögmaður, skyldi sækja um lausa
stöðu hæstaréttardómara. Sjálfsagt
efast enginn um þekkingu hans og
reynslu á hinum fjölbreyttu sviðum
lögspekinnar.
Jón Steinar hefur á undanförnum
áratugum verið einn ötulasti lög-
fræðingur landsins. Hann hefur
haft skoðanir á nánast öllum op-
inberum deilumálum sem upp hafa
komið í landinu. Rökfærsla Jóns er
oft á tíðum mjög traust og fróðleg
þótt oft vilji brenna við að málstað-
urinn þyki afar hæpinn og Jón eigi
til að þræða slóðir sem fáir mæla
með að fara. Jón Steinar hefur auð-
vitað lögvarinn persónulegan rétt til
að setja fram skoðanir sínar á þess-
um margvíslegu deilumálum rétt
eins og hver annar þegn landsins.
Mér finnst að Jóni Steinari hafi
yfirsést mjög mikilsvert atriði með
því að sækja um hið vandasama
embætti.
Eðlilegt er, að í landi þar sem lög
og réttur byggjast á þjóðskipulagi
grundvölluðu á lýðræði verði að
gera þær augljósu og sjálfsögðu
kröfur til dómara, að viðkomandi
láti aldrei upp af minnsta tilefni fyr-
irfram hvaða skoðun eða álit hann
hafi á einhverju tilteknu máli,
hvorki smáu né stóru. Með því er
hann að skapa tortryggni gagnvart
þeim sem kunna að hafa andstæðar
skoðanir eða sjónarmið og grafa
undan trausti til dómstólanna sem
eiga að sjálfsögðu að vera hafnir yf-
ir allt dægurþras.
Ef Jón Steinar verður skipaður
hæstaréttardómari er hætt við, að
hann hafi með sér ýms deilumál inn
í Hæstarétt. Þau fylgja honum
hvert sem hann fer og ekki skiptir
máli þótt hann skrýðist dóm-
araskikkjunni. Enginn nær að verða
óvilhallur dómari eftir að hafa verið
aðili að deilum og þrefi í áraraðir.
Má reikna með, að ýmsir máls-
aðiljar krefjist þess að hann víki
sæti í málum sem tengjast deiluefn-
um þar sem hann kann að hafa tjáð
skoðanir sínar? Því kunna að fylgja
vandkvæði og vera dýrt fyrir þjóð-
félagið.
Við vonum að val á dómara við
Hæstarétt landsins verði vel
ígrundað og rökstutt af þeim ráð-
herra sem málið varðar.
GUÐJÓN JENSSON,
Arnartanga 43, Mosfellsbæ.
Dómaraembættið
við Hæstarétt
Frá Guðjóni Jenssyni:
ÞORGERÐUR Katrín Gunn-
arsdóttir hver er þín ábyrgð á
grunnskólamálum á Íslandi? Hve-
nær kemur þinn tími til að axla þá
ábyrgð að gegna æðsta embætti
menntamála í landinu? Þú fullyrðir
að sveitarfélögin hafi fengið nægt
fé með grunnskólunum. Ertu þá
að meina að allir sveitarstjórn-
armenn séu óhæfir til að ráðstafa
því sem þeir hafa því af umtali
þeirra að dæma eru þeir ekki sam-
mála þér. Í Morgunblaðinu í dag,
23. september, birtist á sömu opnu
sú skoðun sveitarstjórnarmanna
að full ástæða sé til að taka upp
viðræður við ríkið og þú fullyrðir
að nægt fé hafi fylgt fyrir átta ár-
um. Þú segir einnig að ótímabært
sé að ræða aðkomu ríkisins af
verkfallinu. Hvenær er tímabært
að þú sýnir áhyggjur þínar í
verki? Hver er ekki í tengslum við
raunveruleikann, þú eða sveit-
arstjórarnir? Grunnskólarnir eru
eina skólastigið þar sem er skóla-
skylda. Hver ber ábyrgð á henni?
AUÐUR ÖGMUNDSDÓTTIR,
kennari,
GUÐRÚN SNORRADÓTTIR,
námsráðgjafi.
Hvers er ábyrgðin?
Frá Auði Ögmundsdóttur,
kennara og Guðrúnu Snorradóttur
námsráðgjafa:
ÉG ER kennari í verkfalli. Því
fylgir ýmislegt, m.a. gefst tóm til að
lesa dagblöð. Þar hefur margur
frægur maðurinn stigið fram og tjáð
sig.
Mörgum ef ekki flestum þeirra
virðist vera sérlega uppsigað við for-
ystu kennara – enda hún sem stend-
ur í eldlínunni. Þessi forysta hefur
dregið kennara á asnaeyrunum í
verkfall og verið með
æðibunugang í aðdrag-
anda þess og kjölfar.
Úrslit atkvæðagreiðsl-
unnar í vor um verkfall
meðal kennara voru þó
ótvíræð, yfirgnæfandi
meirihluti kennara var
til í að láta sverfa til
stáls nú í haust. Ekki af
því að Eiríkur og Finn-
bogi hefðu tak á asna-
eyrum okkar heldur
vegna þess að okkur
fannst og finnst vera
nóg komið.
Ég virði starf mitt mikils og ég
virði verk mín sömuleiðis mikils og
ég veit að margur gerir hið sama.
Engu að síður er margt sagt miður
um þá meintu eyrnastóru stétt sem
ríður um héruð með vopnaskaki og
ófriði og níðist á þeim sem síst skyldi,
foreldrum og börnum þessa lands –
vinnandi fólki sem ekkert vill frekar
en stunda sín störf í friði. Kannski
svona svolítið eins og ég sjálf. Mig
langar að vinna mín verk í friði – og
síðast en ekki síst hafa tíma til þess.
Ég kenni núna 4. bekk og hef því
lokið minni kennslu á daginn kl.
12:30. Ég sit á fundum til rúmlega
þrjú fjóra daga vikunnar og get því
hafið undirbúning næsta dags um
15:30. Ég kenni 26 börnum, 6 kest á
dag fjóra daga vikunnar en 4 kest
þann fimmta. Ég hef 2 klst. til þess
að undirbúa næsta dag og fara yfir
verkefni dagsins og síðan bætist við
frágangur í stofunni, símtöl heim,
bréfaskrif og annað sem fellur til. Á
föstudögum get ég strax eftir
kennslu hafist handa við að undirbúa
næstu viku og farið yfir heimanám
sem tekur um 4 klst (sem samsvarar
undirbúningi fyrir tvo heila kennslu-
daga). Við þennan vinnutíma minn
bætist að 20 mín. undirbúningstími
dugar mér ekki og því er vinnutími
minn langtum lengri en til 17:30 dag
hvern og helgarnar eru oftast nýttar
til undirbúnings sömuleiðis. Og þetta
er starfið sem ég elska og vil engu
öðru sinna og fyrir það fæ ég 197.000
kr. eftir 10 ár í kennslu.
Ég er tilbúin til þess að vera í
verkfalli þangað til ríkisstjórn þessa
lands viðurkennir að greiðslur til
sveitarstjórna voru allt-
of rýrar á sínum tíma.
Ég er tilbúin að vera í
verkfalli þar til nýi for-
sætisráðherrann okkar
áttar sig á því að vand-
inn snýr vissulega að
honum. Ég er tilbúin til
þess að vera í verkfalli
þar til sveitarfélögin sjá
að við svona lagað er
ekki hægt að una leng-
ur. Kennarar bera of
þungar byrðar í sinni
vinnu og fá ekki greitt
samkvæmt vinnu-
framlagi.
Ég veit – eftir að hafa búið í litlu en
þó ríku sveitarfélagi – að skólinn er
þungur baggi að bera, en það þýðir
samt ekki að mér finnist eðlilegt og
sjálfsagt að vinna 12 tíma vinnudag
án þess að tekið sé tillit til þess í laun-
um. Ég vil geta sinnt minni vinnu í
dagvinnu og vera sátt við dagsverkið
þegar haldið er heim.
Halldór Ásgrímsson byrjaði valda-
tíma sinn vel, hann sat brosandi í
Kastljósstólnum í næstum hálftíma
og sagði svo næsta dag að kenn-
aradeilan kæmi hvorki sér né ríkinu
við, því hún sneri að sveitarstjórnum.
Þær hefðu eytt einum milljarði meira
í skólamál ár hvert en ríkið gerði á
sínum tíma.
Víst er að búast mátti við að kostn-
aður við skólann ykist þegar metn-
aðarfullir heimamenn tækju að sér
að sjá um rekstur hans. En það var
ekki bara metnaður heimamanna
sem hafði áhrif á útgjöldin. Við flutn-
ing grunnskólans yfir til sveitarfélag-
anna urði skil í greiningu og meðferð
barna með hegðunar- og geðrask-
anir. Ríkið á að sjá um meðferð-
arhlutann en sveitarfélögin um
greininguna. Það vantar ekkert upp
á greiningarþáttinn hjá þeim sveit-
arfélögum þar sem ég hef starfað en
úrræðin meðferðarmegin eru lítil
sem engin og komi þau einhvern tím-
ann er það oftast of seint. BUGL er
nánast lamað batterí og á Greining-
arstöðina komast grunnskólabörn
eftir margra ára bið. Þetta eru þær
einu stofnanir sem eiga og mega
skila skýrslum til Jöfnunarsjóðs sem
svo aftur greiðir til sveitarfélaganna.
Sveitarfélögin hafa því staðið uppi
úrræðalaus, hvorki heilbrigðis- né fé-
lagsgeirinn kemur að málum að
neinu ráði og fé úr Jöfnunarsjóði fer
ár hvert minnkandi. Vandinn hefur
verið leystur með meiri mannafla inn
í skólastofurnar, sérkennurum og
stuðningsfulltrúum. Allt kostar þetta
vísast stærstan hluta þess milljarðs
sem Halldór karlinn minntist á – að
viðbættum gríðarlegum kostnaði við
einsetningu skólanna, tæknivæðingu
og mötuneyti, en það er nú ekki neitt
sem Halldóri kemur við.
Þeim pistlahöfundum sem ég hef
lesið greinar eftir nú undanfarið
verður tíðrætt um vinsældir kennara
og telja þær fara ört minnkandi –
vont er ef satt er en við með meint
asnaeyru vissum og vitum að verkfall
er ekki leið til þess að komast á topp
vinsældalistans.
Ég er vel og sí-menntaður ein-
staklingur sem býr yfir dýrmætri
reynslu og þekkingu. Ég er sérfræð-
ingur á mínu sviði og ég er stolt af
því. Vinsældir eru eins og dæg-
urfluga, hverfular og léttvægar, en
störf mín eiga vonandi eftir að standa
lengur en eitt dægur. Þess vegna er
ég kennari – og er stolt af því.
Kennari í verkfalli
Ingveldur Eiríksdóttir fjallar
um kennaradeiluna ’Vinsældir eru eins ogdægurfluga, hverfular
og léttvægar, en störf
mín eiga vonandi eftir
að standa lengur en eitt
dægur.‘
Ingveldur Eiríksdóttir
Höfundur er kennari.
Vöggusæn
gur
vöggusett
PÓSTSENDUM
Skólavörðustíg 21
sími 551 4050
Reykjavík