Morgunblaðið - 25.09.2004, Blaðsíða 52

52 LAUGARDAGUR 25. SEPTEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
hef ég reynt að móta Gróðurhúsið, sem tækni-
lega fullkomna baðstofu.“
Hvernig stendur íslenskur upptökuheimur í
samanburði við þann erlenda?
„Íslenskir upptökumenn eru margir mjög
færir og menn eru mjög tæknilega meðvitaðir
hér á landi. Tækjakostur hér hefur líka stór-
lega batnað síðustu tíu árin eða svo. Þó er eitt
sem vantar hér á landi sem er einfaldlega til-
komið vegna smæðar samfélagsins. Það er lær-
lingakerfi eins og er til að mynda í Bretlandi.
Þetta er þó að breytast. Þegar ég byrjaði þurfti
maður að læra á allt klabbið sjálfur og hafði
takmarkaðan aðgang að tækjum og þekkingu.
Mér fannst nokkurn veginn eins og menn vildu
lúra hver á sínu eins og þeir byggju yfir óút-
skýranlegri vísindakunnáttu eða uppskriftinni
að Kóka kóla. Í Bretlandi byrjar þú á því að
sópa gólfið, hella upp á te og fylgjast með
meisturunum að störfum. Það er engin önnur
leið.“
Áhætta
Medúlla var tekin upp víðsvegar um heim-
inn. Var það hluti af vinnuferlinu?
„Nei, í rauninni ekki. Það bara gerðist. Föstu
punktarnir voru Ísland og New York en svo
fórum við til eyjunnar La Gomera sem er ein
Kanaríeyja, gagngert til að komast í ein-
angrun. Svo fylgdum við Matthew (Barney,
kærasta Bjarkar) til Brasilíu þar sem hann var
með verk á kjötkveðjuhátíðinni í strandbænum
Salvador. Auk þess elti ég Björk nokkrum
sinnum á tónleikaferð hennar síðasta sumar til
að fanga hugmyndir.“
Var lagt upp með raddaplötu strax í upphafi?
„Platan var nokkuð lengi í vinnslu, heil tvö ár
þegar allt er saman tekið, og það er ekki fyrr
en síðasta hálfa árið eða svo sem heildar-
hugmyndin, það er að hafa þetta raddaplötu
eingöngu, festist. Sú hugmynd hafði verið að
skjóta upp kollinum reglulega og reyndar var
lagt upp með það upphaflega að vinna með
raddir á þennan hátt en þær áttu alls ekki að
mynda öll hljóðin á plötunni.“
Hugmyndin er óneitanlega nokkuð djörf …
„Já, í henni fólst nokkur áhætta en við urð-
um ákveðnari eftir því sem gerð hennar vatt
áfram. Þegar þú ferð niður eftir vegi sem ekki
hefur verið farinn áður ertu um leið að ýta frá
þér möguleikum og takmarka þig. En mér
finnst þannig aðkoma alltaf styrkja sjálfa tón-
listina. Það hefði verið auvelt að fletja allt út
með handhægum hljóðversbrögðum sem mað-
ur hefur lært í gegnum tíðina en ramminn sem
við vorum búin að gefa okkur einfaldlega leyfði
það ekki. Þetta var því mikil áskorun fyrir okk-
ur. Þegar þú stekkur stöðugt fram af nýjum
klettum þarftu að koma með ferskar lausnir ef
þú átt að ná góðri lendingu. Það verður að taka
ákveðna afstöðu því að afstöðuleysi almennt er
ávísun á meðalmennsku. En þá ertu líka um
leið að taka áhættuna á því að einhverjum líki
ekki það sem þú ert að gera.“
Rennt blint í sjóinn
Hvernig var að vinna með mönnum eins og
Mike Patton og Rahzel?
„Það var mjög skemmtilegt og hluti af því
VALGEIR Sigurðsson rekur eigið hljóðver,
Gróðurhúsið, í tvílyftu einbýlishúsi í einu af út-
hverfum bæjarins en þar býr hann einnig.
Valgeir kom fyrst fyrir sjónir tónlistar-
áhugamanna sem annar helmingur dúettsins
Birthmark sem hann skipaði ásamt Svani
Kristbergssyni. Hann hefur þá einnig leikið
með og/eða starfað í hljóðveri með listamönn-
um eins og Möggu Stínu, Unun, múm, Agli Sæ-
björnsyni og Slow Blow en alla tíð, eða frá því
hann skreið úr menntaskóla, hefur hann verið
með puttana í upptökuvinnu og -stjórnun.
Samstarf hans og Bjarkar hófst árið 1998, er
vinnan við Selmasongs (’00) byrjaði, plötuna
sem inniheldur lög við mynd Lars von Trier
Myrkradansarann (Dancer in the Dark), þar
sem Björk lék aðalhlutverkið. Á sama tíma
fóru lög fyrir Vespertine (’01) að fæðast, besta
verk Bjarkar fram að þeim tíma, fyrir utan
mögulega Debut sem hefur í dag ekki misst
snefil af fersk- og frumleika sínum.
Nýjasta plata Bjarkar, Medúlla, er sérstök
að því leytinu til að allt sem þar heyrist er
byggt á mannsröddum (píanó og málmgjöll
koma reyndar lítið eitt við sögu). Listamenn,
erlendir sem innlendir, aðstoða Björk á plöt-
unni, m.a. Robert Wyatt, Mike Patton (Fant-
ômas, Faith No More) og Rahzel (The Roots).
Valgeir viðurkennir að á tímabili hafi sest að
honum uggur varðandi plötuna. Var formið
mögulega að yfirkeyra innihaldið? Frábærlega
frumleg hugmynd en slæleg úrvinnsla? Dómar
um Medúllu eru nærfellt allir á þann veg að svo
sé ekki. Enn eina ferðina stendur Björk því, og
þarafleiðandi Valgeir, með pálmann í hönd-
unum. Þetta tókst, og gott betur en það.
Um hvippinn og hvappinn
Hvað ert þú búinn að reka þetta hljóðver
lengi?
„Síðan 1997. Ég byrjaði á Smiðjuveginum og
færði mig hingað árið 2000. Ég lít meira á þetta
sem vinnustofu, Gróðurhúsið er ekki rekið á
sama hátt og almennt hljóðver. Það er und-
antekning ef eitthvað er unnið hér sem tengist
mér ekki. Tilvera þessa hljóðvers hefur farið
leynt frekar en hitt (hlær). Hér var myndlist-
arstofa áður og því hentaði þetta opna rými
mjög vel mínum hugmyndum.“
Var þetta dýrt?
„Ég hef byggt þetta upp í áföngum. En þetta
er vissulega kostnaðarsamt. Ég hef passað mig
á því að taka mið af því sem ég þarf og að-
stæðum hverju sinni. Þessu fylgir líka að gera
miklar kröfur til sjálfs sín og þeirra verkfæra
sem maður notar.“
Þarf mikið að uppfæra tækjakost?
„Þróunin er býsna hröð í þessum geira en
þar sem ég er ekki beint að gera út á það að
leigja þetta út í samkeppni við aðra hér á landi
get ég leyft mér að sníða uppfærslur og við-
bætur að mínum þörfum. Medúlla var t.d. unn-
in mikið til með færanlegri Pro Tools-
uppetningu sem við gátum flengst með um
hvippinn og hvappinn. Maður kemst ótrúlega
langt á því. Þetta er það skemmtilegasta við
þróunina í upptökutækni síðustu ára að það er
hægt að gera mjög mikið án þess að vera bund-
inn við eitthvert pláss. Til að mynda keyrðum
við frá London, eftir að fyrri áfanga hljóð-
blöndunarinnar lauk þar, til að taka upp með
Robert Wyatt norður í Lincolnshire. Hann er
bundinn við hjólastól og kann vel við sig heima
í stofunni sinni þannig að ég tók með mér vel
valinn búnað sem ég setti upp í tónlistar-
herberginu hans og útkoman var hreinir töfrar
sem ekki er gefið að hefði náðst að fanga í öðru
rými. Auðvitað gengum við að því nokkuð vísu
hvað þurfti til, en stundum þarf fullbúið hljóð-
ver til að sveigjanleikinn sé fyrir hendi. Þannig
sem gerir mitt starf spennandi er einmitt að
fást við svona listamenn. Það var ekki fyrr en í
janúar á þessu ári sem endanlega ákvörðun um
raddirnar lá fyrir og það var ekki fyrr en þá
sem öðrum var hleypt í plötuna og gerðist það
mun síðar en með annað sem við höfum unnið
að saman. Fram að því hafði þetta bara verið
við tvö. Björk var mjög ákveðin í því að finna
leiðina fyrst og koma svo með fólkið inn. Og þá
fóru hlutirnir að þróast mjög hratt. Við höfðum
ákveðið að vinna með söngvurum en hvort það
yrði í formi dúetta eða hvað vissum við ekki. En
menn voru alveg tilbúnir að henda sér blint í
þetta. Patton hlóð inn upptökum og treysti
okkur svo til að vinna úr því [þess má geta að
Patton gaf út sólóplötu, Adult Themes for
Voice, árið 1996 þar sem hann styðst einungis
við eigin rödd]. Það er til rosalega mikið af efni
sem var ekki notað. Á bakvið hvert lag eru
örugglega 30–40 tökur af ónotuðu efni. Mikill
hluti af vinnunni fór í að grisja út efni og velja
saman. Það var oft ekki hægt að sjá hvað virk-
aði saman fyrr en allt var komið.“
Hvernig kom Rahzel til sögunnar?
„Patton kom okkur í kynni við Rahzel þar
sem þeir voru að túra saman um Bandaríkin
[Rahzel fæst við svonefnda „beatbox“-list, þar
sem taktar eru búnir til með röddinni. Hér-
lendis var haldin keppni í „beatbox“ síðasta
haust undir yfirskriftinni Taktkjaftur].
Við vorum að vinna í New York og fórum að
sjá Mike á tónleikum með Rahzel sem hvorugt
okkar þekkti til þá. Patton og Björk höfðu ein-
hvern tíma rætt saman um samstarf. Það var
algerlega magnað að sjá þá saman á sviði og
þegar við heyrðum í Rahzel var ákveðið á
staðnum að fá hann á plötuna.“
Skýrt
Hversu náið vinnur þú tónlistina með Björk?
„Það er mjög misjafnt. Stundum er vinnan
meira á tæknilegum nótum og þá held ég mig
til hlés í öllum ákvarðanatökum. En svo finnur
maður það á sér ef maður þarf að færa sig nær
sköpunarlega. Það gerist ósjálfrátt í raun og
það er kannski vegna þessa sem við vinnum
svona vel saman.
Stefnan er alltaf mjög skýr hjá Björk þótt
leiðin að niðurstöðu geti verið kræklótt. Hún
hefur mjög sterkar hugmyndir um hvernig hún
vill hafa hlutina og oft hvílir tæknileg úrvinnsla
á mér. Hún er líka alltaf að verða færari í hljóð-
verinu og oft skiptumst við á að vinna lögin þar.
Þá getur líka aðilinn sem er ekki að vinna
handavinnuna við lagið lagt mat á það með
„ferskum eyrum“ hvort þetta gengur upp eða
ekki.“
Vespertine er mikið afrek að mínu mati.
Hvað finnst þér sjálfum?
„Ég er nokkuð sáttur við hana (brosir). Ég
er venjulega tvö ár að fjarlægja mig frá verk-
unum. Þá fyrst get ég heyrt plötuna eins og
aðrir heyra hana þótt ég hlusti ekki á þær plöt-
ur sem ég hef komið að mér til afþreyingar
heldur nær eingöngu til að reyna að sjá hvað ég
gæti gert betur.“
Er ástæða fyrir þessu langa – og farsæla –
samstarfi ykkar? Björk gæti t.d. léttilega feng-
ið einhvern „risa“ til að vinna með sér …
„Kannski treystir hún mér til þess að skilja
hvað það er sem hún vill koma til skila. Ef hún
myndi ráða einhvern eins og til að mynda
Timbaland til sín (sem ég ber annars mikla
virðingu fyrir) yrði lagið hugsanlega hans frek-
ar en hennar og slíkt er engan veginn að fara
að gerast. Sem upptökustjóri reyni ég yfirleitt
að vinna þannig með fólki að það sjálft sem
listamenn sé í forgrunni [téður Timbaland hef-
ur unnið með Missy Elliott, Jay-Z og Justin
Timberlake t.d. Hann á það sammerkt með
frægum upptökustjórnendum eins og Phil
Spector að lög þeirra listamanna sem hann
vinnur með verða einatt hans fremur en þeirra,
svo sterkur er einkennishljómurinn].
En hvernig er að vinna með Björk? Ertu
meðvitaður um að hér er heimsfrægur lista-
maður á ferðinni?
„Ég sé þetta ekki í neinum sápukúludýrð-
arljóma. Fyrst og fremst finnst mér gaman að
fara í vinnuna og vinna með skemmtilegu og
skapandi fólki. Maður verður helst var við
frægð hennar þegar einhver labbar upp að
okkur úti á götu eða fær svimakast þar sem
hún fer hjá. Annars er þetta bara fólk að vinna
saman, og það er frábært að vinna með færum
tónlistarmanni sem er listamaður af hug og
hjarta og neitar að festast í þægilegum bómull-
arhnoðra.
Björk er mjög náttúrulegur tónlistarmaður
og er oft búin að hugsa tónlistina mjög langt
áður en hún sest niður og kemur henni í form.
Hún hefur skemmtilegan vinkil á hlutina, dríf-
ur mann áfram og hvetur mann um leið til að
gefa vel af sjálfum sér.“
Tónlist | Valgeir Sigurðsson er samstarfsmaður Bjarkar
Á ferðalagi um merg og bein
Morgunblaðið/Jim Smart
Valgeir Sigurðsson í hljóðveri sínu Gróður-
húsinu þar sem hann hefur unnið með Björk.
Valgeir Sigurðsson hóf að vinna tónlist með Björk
fyrir sex árum og hefur verið nánasti samstarfs-
maður hennar síðan á því sviðinu. Arnar Eggert
Thoroddsen ræddi við Valgeir, m.a. vegna nýjustu
plötu Bjarkar, Medúllu.
arnart@mbl.is
www.bjork.com
www.greenhouse.is
’Maður verður helst var viðfrægð hennar þegar einhver
labbar upp að okkur úti á götu
eða fær svimakast þar sem
hún fer hjá. ‘
...rétt milljónum barna lykilinn að betri framtíð
Skráðu þig sem HEIMSFORELDRI í síma 575 1520 eða á www.unicef.is
fiÚ GETUR...
Tryggjum hverjum barni
heilsuvernd, menntun, jafnrétti, umhyggju
EFLUM MANNÚÐ
c
o
n
c
e
p
t