Morgunblaðið - 30.09.2004, Blaðsíða 28

28 FIMMTUDAGUR 30. SEPTEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
S
umt í lífinu er reglu-
bundið, annað kemur
eins og þruma úr heið-
skíru lofti. En kenn-
araverkföll hafa síð-
ustu áratugina verið svo tíð að
þau fara að nálgast reglufestu
sjávarfallanna. Ef skoðuð eru
viðbrögð þeirra sem eiga fyrir
hönd okkar skattborgaranna að
semja um kaup og kjör við kenn-
ara skyldi maður þó ætla að þeir
komi alltaf af fjöllum.
Nú segja sveitarstjórnarmenn
okkur, voðalega hissa og fullir
vandlætingar, að ríkið hafi svikið
þá um greiðslur og þess vegna
geti hvorki Reykjavíkurborg né
aðrir staðir greitt kennurum
nógu gott kaup. Það séu ekki til
peningar, menn standi allt í einu
á brókinni einni. En var ekki
samið um
það á sínum
tíma að
sveit-
arfélögin
tækju við
grunnskól-
unum með þeim kostnaði sem því
fylgir? Ef ríkið (þ.e. Sjálfstæð-
isflokkur/Framsóknarflokkur, ef
það skyldi hafa farið framhjá ein-
hverjum) hefur svikist um er það
varla að renna upp fyrir mönnum
fyrst núna þegar skólinn er lam-
aður.
Síðan mætti benda á að
skuldasöfnun sveitarfélaganna
hefur haldið áfram af fullum
krafti síðasta áratuginn á sama
tíma og ríkið hefur greitt niður
umtalsverðan hluta af gömlum
skuldum og lagt tugi milljarða í
sjóð til að redda máli sem ella
hefði sprungið með látum framan
í þjóðina síðar. Ég á við lífeyr-
isskuldbindingar ríkisins vegna
starfsmanna sinna, vanda sem
fyrri ríkisstjórnir hundsuðu í von
um að syndaflóðið kæmi eftir
þeirra dag.
Það er ekki upplífgandi að sjá
menn þannig benda hver á annan
og firra sig ábyrgð á klúðrinu.
En verst er að í öllu þjarkinu er
hætt við að við gleymum hvað
þetta mál snýst um: hvað við vilj-
um gera til að efla skólana í von
um að börnin fái góða kennslu.
Ef við viljum fá góða þjónustu
og úrvalsvöru í verslunum förum
við í dýrar búðir. Þar er fólk sem
fær laun fyrir að sinna okkur og
leggja sig fram um að gera okkur
ánægð. En ef ég fer í Bónus er
ég ekkert að gera slíka kröfu
vegna þess að verðið er þar
miklu lægra og þess vegna
ósanngjarnt að ætlast til þess að
starfsfólkið sé að stjana sér-
staklega við mig. Bensínið er líka
ódýrara þar sem við þurfum sjálf
að dæla.
Þannig virka lögmálin, við
fáum það sem við borgum fyrir.
Best væri að einkavæða allt
grunnskólakerfið til að losna við
miðstýringuna og gefa almenn-
ingi raunverulegt val. En valið
yrði tálsýn í fámennum byggð-
arlögum þar sem ekki er hægt að
reka meira en einn grunnskóla.
Við gætum þó reynt að auka
ábyrgð íbúanna með því að láta
kjósa beint um fjárveitingar til
skólans í hverju sveitarfélagi.
Og hvers vegna þurfum við að
vera með miðstýrt kerfi þar sem
ákveðið er í Reykjavík hvað skuli
kenna? Er eitthvað að því að
setja einfalt lágmarksviðmið, til
dæmis um að allir skuli kunna að
lesa og skrifa en að öðru leyti
ákveði fólk á staðnum nám-
skrána? Við þurfum ekki að
steypa alla grunnskóla í sama
mót. Framhaldsskólar, Iðnskól-
inn og háskólarnir gætu síðan
einfaldega notað inntökupróf til
að tryggja að allir nemendur
þeirra séu með þá lágmarks-
kunnáttu sem þarf til að halda
áfram eftir skyldunámið.
En þetta er ekki bara spurning
um rekstrarform. Kannski er það
rétt sem svartsýnismenn segja
að hvergi sé almennilega pláss
fyrir óútreiknanlega liði eins og
börn í samfélagi framfaranna.
Hagspekingar geta vafalaust
reiknað út að heppilegra sé fyrir
okkur að útvega vinnuafl með því
að flytja inn fleiri erlenda starfs-
menn sem auk þess er hægt að
reka úr landi áður en þeir kom-
ast á eftirlaunaaldurinn. Ef þetta
er spurning um EBITDA-
hlutfallið af framleiðslunni á Ís-
lendingum, hagnað eftir skatta
og afskriftir, eru börn vafalaust
óþarfa munaður.
Við erum nú ekki svona langt
leidd, við viljum börn. En það
kostar okkur peninga að mennta
þau og, ekki síst, geyma þau ein-
hvers staðar á tryggum stað
meðan við erum að vinna. Fólkið
sem annast þessa þjónustu fyrir
okkur hin vill góð laun og vill að
starfið njóti þeirrar virðingar
sem oft fer saman við há laun.
Þeir sem hafa kennt í grunnskóla
vita ofur vel að fjöldinn allur af
foreldrum virðist alltaf staðráð-
inn í að nota grunnskólann og
kennarana sem afsökun fyrir eig-
in vanrækslu. Ef eitthvað er að
hjá barninu er strax gripið til
þess ráðs að skamma kennarann.
Þetta er oft vanþakklátt starf og
ekki fyrir alla.
Sennilega hefur þessi ósann-
girni ásamt lélegum launakjörum
haft þau áhrif að brjóta margan
kennarann niður og gera hann
beiskan í lund – og hræddan. Oft
veltir maður því fyrir sér hvað
valdi því að nýjar hugmyndir um
rekstur grunnskóla skuli svo
sjaldan koma frá kennarastétt-
inni sjálfri. Getur verið að hún sé
með stanslausum kveinstöfum á
kennarastofunni yfir skilnings-
leysi heimsins búin að telja sjálfri
sér trú um að hún gæti ekki stað-
ið sig ef ríkisforsjáin hyrfi? Ef
sjálfsmynd kennara er hrunin
verðum við að grípa til róttækra
ráða. Við getum orðið að hækka
laun grunnskólakennara svo mik-
ið að enginn efist um það að sá
eða sú sem stendur við töfluna sé
frammámaður í samfélaginu.
Tekið sé mark á kennurum. Þeir
séu ekki láglaunafólk sem uppi-
vöðslusamir nemendur og enn
verri foreldrar noti stundum fyr-
ir fótaþurrku.
Stéttin gæti fengið svo mikið
sjálfstraust og nýtt blóð að kenn-
arar yrðu tilbúnir að ræða nýjar
hugmyndir, fengju ekki óttablik í
augun þegar orðið einkaskóli
væri nefnt. En ef við hefjum
kennara þannig upp í há-
launaklassann verða þeir að
sætta sig við að við gerum miklar
kröfur til þeirra. Vonandi vilja
þeir það.
Börn og
munaður
Er eitthvað að því að setja einfalt lág-
marksviðmið, til dæmis um að allir
skuli kunna að lesa og skrifa en að öðru
leyti ákveði fólk á staðnum námskrána?
VIÐHORF
eftir Kristján
Jónsson
kjon@mbl.is
SKAMMTAÐU einhverjum of lítinn
mat og hann sveltur. Sveitarfélögin í
landinu svelta. Það er staðreynd. Rík-
ið skammtar of naumt og sveit-
arfélögin berjast í bökkum við að
halda úti þjónustu sem þeim er skylt
samkvæmt lögum. Kennarar krefjast
hærri launa en ekki síður breytinga á
starfinu. Holræsakerfið skal komið í
ákveðið horf innan skamms. Margt
annað mætti til nefna en ég geri það
ekki hér. Málið er einfaldlega það að
sveitarfélögin hafa mörgum skyldum
að gegna en ekki nóg fé til að sinna
þeim.
Á sama tíma og mörg sveitarfélög
geta ekki sinnt skyldum sínum setur
ríkisstjórnin fram áætlanir um að
lækka skatta. Það væri nú gott og
blessað ef það væru forsendur fyrir
þvi. En þær skortir. Það eru engar
forsendur fyrir skattalækkunum.
Heilbrigðiskerfið er í uppnámi vegna
fjárskorts. Sveitarfélögin ramba
mörg hver á barmi gjaldþrots. Ekki
eru til fjármunir til að gera vegakerf-
ið eins og það þyrfti að vera. Og svo
mætti lengi telja.
Það er ótrúlegt að vita til þess að
sú ríkisstjórn sem nú situr skuli hafa
náð kjöri með innantómum loforðum
um skattalækkanir. Það átti að lækka
tekjuskattinn, eignaskattinn og hinn
skattinn og þennan skattinn. En eng-
inn af þessum skattalækkunarfor-
kólfum minntist einu orði á erfiðleika
sjúkrahúsanna. Enginn minntist á
það að sveitarfélögin í landinu ættu í
erfiðleikum með að halda uppi lög-
bundinni þjónustu. Nú, þegar sér fyr-
ir endann á kjörtímabilinu og þegar
Halldór er orðinn valtur í sessi, því
það var hann raunar áður en hann
varð forsætisráðherra, eru skatta-
lækkunarloforðin tekin upp og rykið
burstað af þeim.
Ég veit ekki alveg hvernig ég á að
taka þessu öllu. Ríkisstjórnin segir
sveitarfélögunum að þau eigi að sjá
um hitt og þetta en um leið passar
hún að það komi nú örugglega ekki of
miklir fjármunir frá ríkinu til starf-
ans. Og svo lofar hún skattalækk-
unum. Ætli ríkisstjórnin sé búin að
lofa skattalækkunum fyrir sveit-
arfélögin líka?
Ég held að menn ættu að athuga
sinn gang í þessum efnum og líta
raunsætt á málin áður en þeir lofa
skattalækkun. Ég held líka að menn
ættu að líta raunsætt á málin og ætl-
ast til þess að grunnskólakennarar
séu á góðum launum. Ég held líka að
það ætti að hætta að gefa und-
anþágur fyrir leiðbeinendur, vegna
þess að það væri mesta kjarabót fyrir
kennara sem hægt væri að hugsa sér.
En þetta er nú bara það sem ég held.
VALDIMAR MÁSSON,
Hamarsgötu 1,
750 Fáskrúðsfirði.
Það er gott að ráða
Frá Valdimar Mássyni:
NÚ ÞYKIR Erninum tíra! Ekk-
ert gerist hjá stjórnvöldum við-
víkjandi kennaraverkfallinu sem
er yfirvofandi. Það er af sem áður
var; allir kvótakóngarnir ætluðu
(ætla) vitlausir að verða þegar
sjómenn vildu leiðréttingu á sín-
um (ó)kjörum. Reis ekki rík-
isstjórnin upp og setti lög, þannig
að sjómenn færu ekki í verkfall.
Það er barasta ekki málið að setja
lög margoft á sjómennina, og ekki
tekur betra við að þessir sem að
vilja afnema sjómannaafsláttinn,
þá ættu þessir háttvirtu þing-
menn að upplýsa alþjóð um hvað
sjómannaafsláttur snýst!
Lög á kennara og það strax
þannig að allir njóti sanngirni,
ekki barasta kvótabraskararnir
og kóngarnir ekki eru þeir búnir
að vera samningslausir und-
anfarna mánuði, ár, með sínar
múltimilljónir á ári. Sá sem vinn-
ur fyrir þá eru sjómennirnir, og
ekki hika við að setja (ó)lög á
kennara líka.
Örninn
ÖRN INGÓLFSSON,
Granaskjól 34,
107 Reykjavík
Kennara-
verkfall!
Frá Erni Ingólfssyni:
ÉG HEITI Svandís A. Leósdótt-
ir og er kennari. Ég vil koma fram
með sjónarmið yngri kennara í
þessari baráttu. Það
er verið að tala um að
meðallaun kennara
séu 215–250 þús. á
mánuði. Ég er 26 ára
nýútskrifaður kennari
sem búin er að kenna
í rúm 2 ár. Út úr
mínu launaumslagi
koma 113.362 krónur
á mánuði. Þá er ég að
tala um þau laun sem
leggjast inn á minn
bankareikning um
hver mánaðamót eftir
að lögbundin gjöld
eru tekin af þeim. Ég er að borga
leikskólagjöld fyrir 2 ára son minn
sem er um 25 þús. krónur á mán-
uði. Þá er 88.363 krónur eftir sem
arður fyrir mína vinnu. Ég er í
fullri vinnu. Ég vinn frá kl. 8 til 16
alla daga þó að viðvera mín sé ekki
það löng. Ég er þreytt á að rétt-
læta þessa baráttu fyrir mínum
nánustu og fólkinu í kring um mig.
Að vera kennari er frábært starf.
Við fáum að sjá nemendur okkar
þroskast og taka þátt í því. Við
fáum þau forréttindi að umgangast
þá og kenna þeim.
Kennarastarfið er fjöl-
breytt og skemmti-
legt. Ég eyddi ómæld-
um tíma og peningum
í það að mennta mig
sem best til þess að
ég yrði hæfur kennari.
Ég hef enn ekki hitt
þann kennara sem er
með hálfum hug í
þessu starfi. Er það
réttlætanlegt að við
þurfum að vera í
þessu af hugsjón? Ég
þarf að borga reikn-
inga og lifa nákvæmlega eins og
aðrir. Ég hef haft þann draum frá
því að ég var lítil að verða kennari.
Eyða lífi mínu í það að koma að
gagni og vera nytsamlegur þegn í
þessu samfélagi. Ekki gleyma því
að við borgum skatta og leggjum
okkar til þjóðfélagsins. Þetta er
eina stéttin sem þarf að réttlæta
það að vera til og fá hærri laun.
Er ég annars flokks þegn í þessu
þjóðfélagi? Á ég ekki rétt til þess
að fá sómasamleg laun fyrir vinnu
mína? Mér þykir leitt að okkar
kjarabarátta skuli bitna á börn-
unum okkar. Laun mín bitna á
minni fjölskyldu. Mínum börnum.
Mínu heimili.
Ég kenni 20 3. bekkingum, þau
eru í hjarta mínu og huga mínum
hvern einasta dag. Ég óska þess
að kennaraverkfallinu ljúki svo að
við getum haldið áfram því góða
starfi sem er í skólum landsins.
Um baráttu ungra kennara
Svandís A. Leósdóttir skrifar
um málefni kennara ’Ég óska þess aðkennaraverkfallinu
ljúki svo að við getum
haldið áfram því góða
starfi sem er í skólum
landsins.‘
Svandís A. Leósdóttir
Höfundur er kennari.
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Kringlunni 1 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
NÚ Á dögum er birt á hverjum degi
margfalt meira magn texta en áður
fyrr tíðkaðist í blöðum og tímarit-
um. Sem betur fer hafa flestir þeir
sem skrifa texta einhverja tilfinn-
ingu fyrir málinu og má greinilega
finna töluverðan mun á talmáli og
rituðu máli.
Eitt er það sem mér finnst miður,
það er hve margir ofnota sum orð,
oft á tíðum vita óþörf. Í fast-
eignaauglýsingum er t.d. sífellt klif-
að á að hús og íbúðir séu vel „stað-
sett“ hvað svo sem átt er við með
því. Í raun á að nota þetta orð að-
eins þegar um er að ræða einhvern
tiltekinn hlut sem ekki er alltaf á
sama stað og auðvelt er að hreyfa.
Rétt er að tala t.d. um að skip eða
flugvél sé staðsett á vissum stað og
bifreið við t.d. tiltekna götu. Varla
er unnt að staðsetja heilt hús með
sömu rökum nema unnt sé að flytja
það úr stað. Mér hefur stundum
verið hugsað til þess hvort fast-
eignasalarnir flytji húsin heim til
kaupenda, n.k. ókeypis heimsend-
ingarþjónusta þegar þeir segja frá
þessum afkáralegu staðsetningum í
auglýsingum sínum.
Þá er bæði seint og snemma verið
að klifa á „toppum“ bifreiða þegar
átt er við þak þeirra. Sömuleiðis er
stöðugt verið að keyra þessa sömu
bíla, einnig forrit og tölvur, svo eitt-
hvað sé nefnt. Svo virðist að ekki sé
lengur unnt að aka bifreiðunum.
Gott og gilt sagnorð, að aka, virðist
vera mörgum gleymt. Ekki ætti
lengd þessa stutta sagnorðs að vera
löndum mínum fjötur um fót þó svo
að beyging þess sé óregluleg.
Íslensk tunga er ein mikilvægasta
eign íslensku þjóðarinnar rétt eins
og náttúra landsins sem því miður
allt of margir bera fremur litla virð-
ingu fyrir. Við þurfum að hlúa að
tungunni, vanda betur það sem við
látum fara frá okkur og þá ekki síst
þegar prentað mál á í hlut. Íslensk-
an er eitt elsta lifandi tungumálið
sem talað er í Evrópu og við þurfum
að leggja áherslu á að varðveita
tungu okkar sem best.
GUÐJÓN JENSSON,
Arnartanga 43,
Mosfellsbæ.
Breytingar á orðnotkun
í íslenskri tungu
Frá Guðjóni Jenssyni bókasafns-
fræðingi, leiðsögumanni og áhuga-
manni um varðveislu íslenskrar
tungu og náttúru: