Morgunblaðið - 30.09.2004, Blaðsíða 30

30 FIMMTUDAGUR 30. SEPTEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÁGÆTU kennarar.
Ég sendi ykkur þetta opna bréf,
þar eð ég á erindi við ykkur alla.
Erindi fyrir hönd fjölskyldu minn-
ar og þó sérstaklega sonar míns,
sem er fatlaður og ólíkt okkur sem
erum heilbrigð, getur ekki varið
sig þegar hann er beittur ofbeldi.
Sonur minn, sem er 7 ára, er
einhverfur. Hann sækir nám í
Mýrarhúsaskóla á Seltjarnarnesi
og þó svo að hann geti aðeins tekið
takmarkaðan þátt í starfi með öðr-
um nemendum, þá þykir honum
mjög vænt um bekkinn sinn og
skólann sinn.
Eins og flest börn sem eiga við
mikla fötlun að stríða þá kemur
það að mestu í hlut stuðningsfull-
trúa og þroskaþjálfara að sinna
syni mínum í skólanum – hann ver
takmörkuðum tíma með bekkjar-
systkinum sínum í skólanum á
degi hverjum og hefur þá alltaf
stuðningsfulltrúa eða þroskaþjálfa
sér við hlið. Það er allt afburðagott
fólk sem vinnur með honum í skól-
anum, kennari, stuðningsfulltrúi
og þroskaþjálfar, enda hefur hann
sýnt framfarir á ýmsum sviðum í
umsjón þessa ágætisfólks.
Allir sem þekkja til einhverfra
og þroskaheftra barna vita að sú
röskun sem verður á lífi þessara
barna í verkfalli kennara er marg-
falt alvarlegri en sú röskun sem
verður á lífi heilbrigðra barna.
Álagið á fjölskyldur fatlaðra er
einnig margfalt meira en álagið á
aðrar barnafjölskyldur í landinu
allan ársins hring og verkfallið
eykur enn á þetta álag. Við for-
eldrar hans og þeir sem með hon-
um starfa töldum því að það yrði
auðsótt mál að fá ósk okkar um
undanþágu fyrir hann í verkfalli
kennara samþykkta, enda kæmi
það fyrst og fremst í hlut stuðn-
ingsfulltrúa hans að vinna með
honum á sama hátt og venjulega.
En annað kom á daginn, eins og
landskunnugt er.
Við höfum mátt lesa í fjölmiðl-
um aumar skýringar talsmanna
ykkar um að fötluð börn og for-
eldrar þeirra geti jafnvel litið á
verkfall kennara sem einhvers
konar jólafrí, sem mér finnst
reyndar ótrúlega ósmekklegt, svo
ekki sé meira sagt. En vel ígrund-
uð svör við þessu ofbeldi gagnvart
fötluðum hafa engin fengist frá
talsmönnum ykkar kennara.
Það er níðingsverk að sam-
þykkja ekki undanþágu til þess að
hægt sé að sinna alvarlega fötluð-
um einstaklingum í verkfalli. Er
málstaðurinn virkilega svo aumur
að það þurfi að beita þá veikustu í
samfélaginu ofbeldi til þess að ná
árangri í kjarabaráttu? Er siðferð-
isvitundin svo veik að tilgangurinn
helgi öll meðöl?
Ég trúi því ekki að óreyndu að
þorri kennara styðji þetta níðings-
verk. Þvert á móti trúi ég því að
flestum kennurum hljóti að þykja
það miður að níðst sé á fötluðum í
nafni kjarabaráttu þeirra. Slíkt
styrkir ekki málstaðinn, heldur
veikir hann.
Við þá í ykkar hópi sem styðja
þessa ofbeldisaðgerð í garð fatl-
aðra vil ég segja: Ég vorkenni ykk-
ur að bera ekki meiri virðingu fyr-
ir ykkur sjálfum, starfi ykkar og
nemendum ykkar.
Erlendur Magnússon
Er hægt að leggjast
lægra en að níðast á
fötluðum börnum?
Höfundur er faðir
einhverfs drengs.
HVAÐ er það sem rekur fólk út í
illa launað, misskilið og vanmetið
starf eins og kennslu? Þessari spurn-
ingu þurfa ungir kennarar oft að
svara í dag. Svarið hjá flestum þeirra
tengist gjarnan áhuga og hugsjón.
Það að vilja sinna komandi kyn-
slóðum og leiða þær til æðri mennta á
líka að vera vegna áhuga og hug-
sjónar. Kennsla er köllun og köllunin
er ekki öllum gefin. Kennslan felur í
sér vandasamt verk við að glæða
áhuga nemenda á námsefninu og
þeim markmiðum sem kennslan mið-
ast við á hverjum tíma. En kennslan
snýst ekki síður um að vekja áhuga
nemendanna á því að halda áfram að
læra og auka þannig þekkingu sína
og færni sjálfum sér og samfélaginu
til góðs. Mikilvægt er að fyrrnefndur
áhugi kennarans og hugsjón end-
urspeglist í kennslu hans og öllum
samskiptum hans við nemendur sína
því annars er ómögulegt að kveikja
áhuga annarra á viðfangsefninu.
Um daginn heyrði ég því fleygt að
kennarar væru einna duglegastir
allra stétta við að sækja sér endur-
menntun. Ekki veit ég hvort þau orð
byggðust á ábyggilegum rann-
sóknum á endurmenntun en sem
nemi í framhaldsdeild KHÍ verð ég
vitni að því að sífellt fleiri kennarar
bæta við sig þekkingu með því að fara
í framhaldsnám. Ekki eru það kaup-
hækkanir sem reka þá áfram því
nokkrir þúsundkallar á mánuði, sem
kaupið hækkar um eftir slíkt viðbót-
arnám, eru lengi að borga upp þann
kostnað sem felst í því að vera í námi.
Því leyfi ég mér að fullyrða að meiri-
hluti þessara kennara er að bæta við
sig menntun vegna áhugans á starfi
sínu og löngunar til að verða færari í
allri vinnu sinni með nemendum.
En þrátt fyrir mikilvægi áhuga og
hugsjónar í kennarastarfinu lifir
kennarinn ekki á slíkum hugtökum í
raunveruleikanum sem bíður hans ut-
an kennslustofunnar. Kennarastarfið,
sem eitt sinn var baðað ljóma þekk-
ingar og visku og mikil virðing var
borin fyrir, var lengi vel launað. En
það er liðin tíð. Ekki bara að launin
hafi dregist aftur úr heldur er greini-
legt að margir þeirra sem tjá sig um
starfið bera ekki þá virðingu fyrir því
sem eitt sinn var gert.
Kennarar eru ásakaðir
um að vinna ekki vinn-
una sína, vilja löng frí og
styttri vinnutíma til að
fá enn meira frí. Kenn-
arastarfið þykir í augum
sumra ekki tiltökumikið
starf. En hvers vegna
flykkist þá ekki fólk í
kennslu fyrst það er svo
ljúft að sinna starfi sem
hefur svo stuttan vinnu-
dag að maður er varla
mættur þegar maður
kemst heim?
Svarið er einfalt.
Vinnutími kennara er eins og blekk-
ing töframannsins. Foreldrar sjá að-
eins störf kennara þá tíma sem
stundaskráin sýnir að börn þeirra eru
í skólanum. Foreldrar sjá ekki þann
tíma sem fer í að undirbúa kennsluna,
meta kennsluna og vinnu nemenda,
sitja fundi með samkennurum, skóla-
sálfræðingum og öllum þeim sem
mögulega koma að skólanum. Þrátt
fyrir að foreldrar viti það innst inni að
það er ómögulegt að ganga inn í
kennslustundir óundirbúinn þá efast
greinilega margir þeirra ennþá um að
kennarar séu að vinna fyrir laun-
unum sínum.
Kennarastarfið hefur breyst hratt
síðan ég útskrifaðist sem kennari árið
1997. Það er vissulega ekki langur
tími, aðeins sjö ár, en það hefur orðið
stökkbreyting á þeim tíma sem fer í
undirbúning, samvinnu kennara og
samskipti við heimilin. Þó aðeins séu
áætlaðar 40 mínútur á viku í viðtals-
tíma kennara þá get ég nefnt sem
dæmi að ég hef aldrei eytt minna en 5
klukkustundum á viku í samskipti við
heimilin. Það er klukkutími á dag,
bæði skriflega, símleiðis og með fund-
um með foreldrum. Fagstjórn, eða
teymisvinna, sem ég sinnti áður og
fékk greitt aukalega
fyrir, er nú komin inn
9,14 tíma skilgreiningu
á vinnu minni og ef ég
er svo heppin að fá yf-
irvinnu þá er hún að-
eins greidd yfir vetr-
artímann en ekki allt
árið eins og svo margir
á hinum almenna
vinnumarkaði geta
samið um.
Áður en ég gerðist
kennari var mér sífellt
hrósað fyrir góð störf
og ég hækkaði reglu-
lega í launum fyrir að
skila góðri vinnu og mæta vel. Ef ég
fór á námskeið gat ég hækkað mig í
launum. Eftir að ég fór að kenna gat
ég fyrst hækkað mig í launum með
því að fara á námskeið en í síðustu
samningum var það allt fellt út. Enn-
fremur var samið um að reynsla í
starfi skipti ekki lengur máli en aldur
væri sá staðall sem laun skyldu mið-
ast við. Launahækkun mín, sem ungs
kennara, hvarf því eins og dögg fyrir
sólu. Til að reyna að hækka mig í
launum, þó ekki nema um einhverjar
krónur, ákvað ég að sækja fram-
haldsmenntun. Nú þegar ég horfi
fram á launahækkun vegna þess
áfanga kemur hins vegar rektor KHÍ
með yfirlýsingar um að áætlanir séu
uppi um að lengja nám kennara í 5 ár
og breyta því þannig í mastersnám.
Það er allt gott um það að segja nema
hvað ég sé fram á að vera endalaust í
námi ef ég vil geta verið samkeppn-
isfær um stöðuhækkanir og hærri
laun meðal annarra kennara.
En fyrir utan að verja fyrir fólki að
ég sé sannlega að vinna vinnuna mína
er það eina sem yfirmaður minn get-
ur gert að klappa mér á bakið fyrir
vel unnin störf. Hann hefur takmark-
að fjármagn úr umdeildum skóla-
stjórapottum til að hækka við mig
launin og af því að fjármagnið er tak-
markað og hann vill gera vel við fleiri
en mig þarf ég á hverju ári að setjast
niður með honum og prútta um
launaflokka úr skólastjórapottinum.
Ég get átt það á hættu að lækka í
launum milli ára þrátt fyrir að hann
sé ánægður með mig af því að nú er
komin röðin að einhverjum öðrum að
fá aukaflokka úr skólastjórapott-
inum. Hvernig haldiði að honum
gangi að sannfæra mig um að þrátt
fyrir að hann verði að lækka mig í
launum sé hann samt mjög ánægður
með mig? Ég er ekki viss um að fólk
væri almennt til í að sætta sig við
þessa meðferð.
Ég held líka að það sé komið nóg af
þessari vitleysu sem felst í launa-
kjörum kennara. Ef fólk trúir því
ekki að ég sé að vinna vinnuna mína
væri tilvalið fyrir sveitarfélögin að
senda eftirlitsmenn út í skólana til að
fylgjast með mér. Ég væri líka alveg
til í að taka upp stimpilklukku og fá
greitt eftir henni því oftar en ekki
dugar mér ekki dagvinnutíminn til að
ljúka störfum mínum og ég fer heim
með verkefni sem ég þarf að vinna af
einskærum ógreiddum áhuga. Ég
held þó að sveitarfélögin færu fyrst á
hausinn ef þau samþykktu að borga
mér samkvæmt stimpilklukkunni. En
stimpilklukkan myndi þó færa öllum
sanninn um hver raunverulegur
vinnutími minn er.
Kennarastarfið er þess eðlis að það
verður aldrei skilgreint til hlítar.
Vinnudagur kennara er óútreikn-
anlegur og sveigjanleiki er nauðsyn-
legur til að hægt sé að mæta öllu því
sem getur komið fyrir í mannlegum
samskiptum í skólakerfinu. Í hinu
hraða og tæknivædda samfélagi þarf
líka að gera sér grein fyrir því að það
er ekki nóg að henda tækjum, tólum
og kennsluaðferðum inn í skólana,
heldur þarf að gefa kennurum tíma
innan vinnutímans til að læra og
fylgjast með nýjungum og tileinka
sér þær. Eitthvað þarf að víkja úr
hinni gömlu skilgreiningu á vinnu
kennarans og kennsluskyldan er sá
þáttur sem verður að lækka í hlutfalli
við þann aukna undirbúning sem felst
í síbreytilegu starfi kennarans.
Ef við viljum góða menntun þarf
kennarinn að geta undirbúið sig og
finna að starf hans er mikilvægt. For-
eldrar þurfa líka að gæta þess að við
erum öll fyrirmyndir barna okkar.
Með því að tala illa um heila vinnu-
stétt í hita kjarabaráttu innrætum við
börnunum okkar, nemendunum,
ákveðin viðhorf sem eru síst til þess
fengin að auka virðingu fyrir störfum
kennaranna og gildi menntunar.
Menntun er líka fyrirbæri sem á sér
líf utan við hita kjarabaráttunnar.
Oftar en ekki hreykjum við okkur af
menntun á ákveðnum tímamótum en
erum jafnframt á næsta augnabliki
tilbúin að gera lítið úr því sem liggur
að baki áfanganum. Munum eftir því
að á bak við alla menntun standa þeir
sem síðastir fá heiðurinn af framlagi
sínu, nefnilega kennararnir. Er kom-
inn tími til að þeir geti lifað á fleiru en
áhuganum einum saman?
Áhuginn og óarðbæra námið
Guðlaug Björgvinsdóttir
fjallar um kjaradeilu kennara
’Um daginn heyrði égþví fleygt að kennarar
væru einna duglegastir
allra stétta við að sækja
sér endurmenntun. ‘
Guðlaug
Björgvinsdóttir
Höfundur er kennari í framhaldi á
óarðbæru en áhugaverðu námi.
HALLDÓR Ásgrímsson, nýr
forsætisráðherra, gerði að mínu
mati sín fyrstu mistök í embætti
þegar hann sagði það
ekki koma til greina
að ríkið gripi inn í
kjaradeilu grunn-
skólakennara og
sveitarfélaganna. Þau
mistök verða fyr-
irgefin þegar leiðrétt
verða, enda nauðsyn-
legt að skoða patt-
stöðu kennarasamn-
inga í víðara ljósi en
því sem kemur fram í
ýmsum makalausum
ummælum nafna
minna „Reykása“ um
kennarastéttina í ljós-
vakamiðlunum.
Sveitarfélögin fóru
vel af stað þegar þau
tóku á móti grunn-
skólanum og finna
mátti fyrir miklum
metnaði til að gera
vel. Glæsilegar skóla-
byggingar hafa risið,
einsetningin í höfn og
flest sveitarfélög hafa
bætt við gæsluþætt-
inum í skólastarfið.
Nú einbeita menn sér að skóla-
máltíðum fyrir grunnskólabörnin.
Því er spurt: Hvers vegna er það
ekki sjálfsagt mál að búa svo í hag-
inn að til skólanna veljist örugg-
lega vel menntað fólk sem vill verja
starfsævinni til að gera íslenska
skóla að þeim gæðaskólum sem alla
dreymir um?
Skyldi það vera svo að sá hluti
þjóðarinnar sem getur gert eigin
kjarasamninga með skattframtal-
inu einu saman sé að stækka svo
mikið að sveitarfélögin afli ekki
þeirra tekna sem til þarf? Hafa eld-
klárir endurskoðendur, fyrrver-
andi grunnskólanemendur okkar,
kennt of mörgum
hvernig eigi að koma
sér frá því að gjalda
það sem þarf til að
halda uppi nauðsyn-
legri samfélagsþjón-
ustu?
Mér virðist að það
þurfi að gefa upp á
nýtt í samfélagi okkar.
Sá hluti þjóðarinnar
sem ekur um á met-
sölu-lúxusjeppunum
sem eignarhaldsfélagið
keypti fyrir hann,
skráir heimilisútgjöld
á ehf-ið og greiðir
„kennaraútsvar“ er
líklega orðinn of stór.
Sveitarfélögin afla
ekki nauðsynlegra
tekna. Það er ein
ástæða fyrir þeim
átökum sem eiga sér
stað um launamál
kennara.
Ráðamenn þjóð-
arinnar ættu nú að
hvíla sig á tildri, heimi
glanstímaritanna og
óþörfu heimshornaflakki. Þeir
þurfa að setjast niður og greina
stöðu sveitarfélaganna með sann-
girni að leiðarljósi. Ég tel að sá
metnaður sem sveitarstjórn-
armenn fóru af stað með sé enn til
staðar. Ég vona að hann sé einnig á
meðal æðstu ráðamanna ríkisins.
Að gera kjara-
samning með
skattframtali
Ragnar Gíslason fjallar um
kjarasamninga og skattaálögur
Ragnar Gíslason
’Sveitarfélöginfóru vel af stað
þegar þau tóku
á móti grunn-
skólanum og
finna mátti fyrir
miklum metnaði
til að gera vel. ‘
Höfundur er skólastjóri
Garðaskóla í Garðabæ.
Eftirfarandi greinar eru á mbl.is:
Jón Steinsson: „Það er engin
tilviljun að hlutabréfamarkaður-
inn í Bandaríkjunum er öflugri
en hlutabréfamarkaðir annarra
landa.“
Regína Ásvaldsdóttir: „Eitt af
markmiðum með stofnun þjón-
ustumiðstöðva er bætt aðgengi í
þjónustu borgaranna.“
Jónas Gunnar Einarsson:
„Áhrifalaus og mikill meirihluti
jarðarbúa, svokallaður almenn-
ingur þjóðanna, unir jafnan mis-
jafnlega þolinmóður við sitt.“
Jakob Björnsson: „Mörg rök
hníga að því að raforka úr vatns-
orku til álframleiðslu verði í
framtíðinni fyrst og fremst unnin
í tiltölulega fámennum, en vatns-
orkuauðugum, löndum ...“
Tryggvi Felixson: „Mikil ábyrgð
hvílir því á þeim sem taka
ákvörðun um að spilla þessum
mikilvægu verðmætum fyrir
meinta hagsæld vegna frekari ál-
bræðslu.“
Stefán Örn Stefánsson: „Ég
hvet alla Seltirninga til að kynna
sér ítarlega fyrirliggjandi skipu-
lagstillögu bæjaryfirvalda ...“
Gunnar Finnsson: „Hins vegar
er ljóst að núverandi kerfi hefur
runnið sitt skeið og grundvallar-
breytinga er þörf ...“
Eyjólfur Sæmundsson og
Hanna Kristín Stefánsdóttir:
„Öryggismál í landbúnaði falla
undir vinnuverndarlög og þar
með verksvið Vinnueftirlitsins.“
Jakob Björnsson: „Með þvílík-
um vinnubrögðum er auðvitað
lítil von um sættir.“
Guðmundur Hafsteinsson:
„Því eru gráður LHÍ að inntaki
engu fremur háskólagráður en
þær sem TR útskrifaði nemend-
ur með, nema síður sé.“
María Th. Jónsdóttir: „Á land-
inu okkar eru starfandi mjög
góðar hjúkrunardeildir fyrir
heilabilaða en þær eru bara allt
of fáar og fjölgar hægt.“
Á mbl.is
Aðsendar greinar