Morgunblaðið - 22.10.2004, Qupperneq 32

32 FÖSTUDAGUR 22. OKTÓBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
S
yngurðu?“ spurði Þór-
hallur Guðmundsson
miðill konuna sem
stödd var í þætti
hans, Lífsauganu á
Stöð 2, í síðustu viku. Konan
kvaðst ekki gera það. Miðillinn
hafði skilaboð í samræmi við
svarið á reiðum höndum, enda
tengdur við handanheima. Best
færi á því að hún héldi sig við
raulið.
Hlátrasköll
gullu við
meðal áhorf-
enda. Fyrir
þá sem ekki
hafa séð
þætti Þórhalls, er uppskriftin
að svonefndum skyggnilýs-
ingum hans einhvern veginn
svona: Þórhallur kemst í sam-
band við látið fólk, sem á ým-
islegt sameiginlegt. Flest er
fólkið gamalt og ber algeng
nöfn eins og Jón, Guðrún eða
Anna. Við svo búið auglýsir
Þórhallur eftir áhorfanda í saln-
um sem kannast við Jón eða
Gunnu. Það bregst sjaldnast að
einhver gefur sig fram og segist
þekkja viðkomandi. Þá streyma
þokukenndar upplýsingar frá
miðlinum, gjarnan um gömul
hús, brakandi stiga, mynstraða
gólfdúka, bollastell og pönnu-
kökur. Að lokum sendir hinn
framliðni kveðjur og ráðleggur
áhorfandanum í salnum að fara
vel með bakið á sér og hætta að
hafa áhyggjur og taka hlutina
inn á sig. Þess ber að geta að
þættirnir eru teknir upp fyr-
irfram og efni þeirra greinilega
klippt til fyrir útsendingu.
Eflaust er ég ekki ein um að
eiga bágt með að skilja hvers
vegna sjónvarpsáhorfendum
(eða að minnsta kosti áskrif-
endum Stöðvar 2) er boðið upp
á slíkt fyrir áskriftargjald sitt. Í
þáttum Þórhalls er beitt brögð-
um sem þekkt eru meðal miðla
og eru gjarnan kölluð „cold
reading“ á ensku. Þórhallur
gætir þess vel að láta áhorf-
endum ekki í té miklar upplýs-
ingar. Hann setur fram ágisk-
anir og tilgátur og spyr
spurninga. Fólkið í salnum sér
svo um að fylla í eyðurnar. Og
það er ótrúlegt að fylgjast með
trúgirni áhorfendanna. Fólk
virðist reiðubúið að gera ýmsar
málamiðlanir svo því megi tak-
ast að laga orð Þórhalls að
veruleika sem það man eftir,
eða rámar að minnsta kosti í.
Var stiginn í gamla húsinu í
sveitinni teppa- eða dúklagður?
Það eru spurningar á borð við
þessar sem Þórhallur fær fólk
til þess að velta fyrir sér. Meiri-
hluti gesta í þáttum Þórhalls er
fólk sem komið er á miðjan ald-
ur. Flest fólkið í salnum hefur
því misst föður, móður eða aðra
nákomna ættingja.
En ætli fólk að taka Þórhall
eða aðra miðla trúanlega hlýtur
það fyrr eða síðar að velta fyrir
sér þeim boðskap sem þeir
flytja. Látna fólkið sem kemur
að máli við Þórhall hefur merki-
lega lítið að segja. Það væri
fengur að því að fá að heyra frá
fólki sem gæti veitt upplýsingar
um mikilvæg mál, til dæmis
óleystar morðgátur. Hvar er
Geirfinnur þegar við þurfum á
honum að halda? Þá væri gam-
an að fá sýn Bríetar Bjarnhéð-
insdóttur á jafnréttismál nú-
tímans. Átti hún von á því að
kynbundinn launamunur yrði
enn til staðar árið 2004? Og
hvað með John Lennon, er hann
að semja ný lög sem fáum að
heyra á himnum? Og svo mætti
áfram lengi telja. En nei, þetta
fólk mætir víst ekki í þáttinn
hans Þórhalls.
Og fyrst jafnréttismál ber á
góma. Af hverju eru þættir Þór-
halls kenndir við konur með því
að sýna þá á degi sem Stöðin
kýs að kalla stelpuztöð? Er með
þessu verið að ýja að því að
konur séu gjarnari en karlar að
trúa á vitleysu?
Ef til vill er ástæða þess að
Stöð 2 kennir þáttinn við
stelpuztöðina sú að menn vilja
gefa til kynna að fyrst og
fremst sé þar skemmtiefni á
ferð. Eflaust finnst einhverjum
í góðu lagi að sjónvarpa þætti
sem þessum, vegna þess að um
glens og grín sé að ræða. Sjálf-
ur segir Þórhallur um þátt sinn
á vefsíðu Stöðvar 2 að gefin
verði „létt og skemmtileg“ inn-
sýn í hluti á borð við skyggni-
lýsingar og fleira. Þá sagði í
dagskrárkynningu á þættinum í
Morgunblaðinu í vikunni að
hvort sem fólk leggi trúnað á
náðargáfu Þórhalls eður ei dylj-
ist engum að hér sé frábært af-
þreyingarefni á ferð! Mér þykir
leitt að spilla gamninu. En ég
fæ ekki séð að það geti talist
siðferðilega rétt að gera látnu
fólki upp hugsanir og orð og
gamna sér svo yfir því frammi
fyrir alþjóð. Í lok þáttarins birt-
ast gjarnan myndir af fólkinu
sem komst í samband við Þór-
hall og ættingjarnir eru stund-
um klökkir yfir endurfundunum
og skilaboðunum.
Eitt er víst. Ekki vil ég láta
gráðugan miðil nota mig með
þessum hætti, eftir að ég verð
„farin“, svo ég nýti mér orð úr
safni miðla. Reyndar grunar
mig að nafnið vinni með mér.
Þótt Elva Björk hafi vissulega
verið dálítið í tísku síðustu ára-
tugi telst það varla nógu al-
gengt til þess að gagnast miðl-
um. En eflaust kemur að því að
Aron, Alexander og Birta
spjalla við afkomendur sína eða
fjarskylda ættingja um leð-
ursófa, parket, kartöfluflögur
og fleira ámóta spennandi hjá
miðlum framtíðarinnar.
Stuðkveðj-
ur frá fram-
liðnum
Látna fólkið sem kemur að máli við
Þórhall hefur merkilega lítið að segja.
Það væri fengur að því að fá að heyra
frá fólki sem gæti veitt upplýsingar um
mikilvæg mál, til dæmis óleystar morð-
gátur. Hvar er Geirfinnur þegar við
þurfum á honum að halda?
VIÐHORF
Eftir Elvu Björk
Sverrisdóttur
elva@mbl.is
DAGUR Sameinuðu þjóðanna er
haldinn hátíðlegur víða um heim
til að minnast stofndags Samein-
uðu þjóðanna (SÞ) 24. október
1945. Íslendingar hafa tekið þátt í
starfsemi SÞ á margvíslegan hátt,
bæði á hinum pólitíska vettvangi
Allsherjarþingsins og
innan hinna ýmsu sér-
stofnana samtakanna.
Umfangsmesta starf-
semin á Íslandi í nafni
SÞ hefur verið rekstur
Jarðhitaskóla Háskóla
Sameinuðu þjóðanna
(HSÞ) frá 1979 og
Sjávarútvegsskóla
HSÞ frá 1998.
Undanfarin ár hafa
um og yfir 40 háskóla-
menntaðir starfsmenn
frá þróunarlöndunum
útskrifast árlega eftir
6 mánaða sér-
fræðiþjálfun á Íslandi við rann-
sóknir og vinnslu jarðhita og sjáv-
arafla.
Alls hafa 422 nemendur frá 51
landi útskrifast úr skólunum
tveimur.
Í mörgum löndum í öllum
heimsálfum eru nemendur útskrif-
aðir á Íslandi í forystusveit við
sjálfbæra nýtingu jarðhita og
fiskistofna viðkomandi landa.
Jarðhitaskólinn og Sjávarútvegs-
skólinn hafa fengið mikinn stuðn-
ing stjórnvalda og almennings á
Íslandi og er starfsemi skólanna
orðin snar þáttur í þróunaraðstoð
Íslands.
Í tilefni dags SÞ er saga starf-
semi HSÞ á Íslandi rakin hér í
stuttu máli.
Háskóli Sameinuðu þjóðanna
var stofnaður 1975 til að efla
rannsóknir, þekkingu og skilning
á vandamálum sem SÞ fjalla um.
Eitt aðalmarkmiðið var að bæta
hag þróunarlandanna með því að
veita þeim aðild að alþjóðlegum
rannsóknarsetrum og starfs-
þjálfun fyrir sérfræðinga á ýmsum
sviðum.
Stjórnstöð háskólans var opnuð
í Tókýó, en í stað þess að byggja
skólahús og rannsóknarstofur úti
um allan heim voru aðildarlönd SÞ
hvött til að opna dyr háskóla sinna
og rannsóknarstofnana og taka
þannig þátt í starfsemi HSÞ.
Ísland var eitt af fyrstu aðild-
arlöndum SÞ til að sinna kalli
HSÞ og bauðst til að reka ann-
aðhvort jarðhitaskóla eða sjáv-
arútvegsskóla á vegum HSÞ hér-
lendis.
Matsnefnd á veg-
um SÞ taldi að-
stæður til skólahalds
hér betri á sviði jarð-
hitafræða og að mikil
þörf væri á uppbygg-
ingu þekkingar í nýt-
ingu endurnýj-
anlegra orkulinda í
þróunarlöndunum.
Þetta var í miðri ol-
íukreppunni sem
hófst 1973. Eftir al-
þjóðlega ráðstefnu á
Íslandi og mikla und-
irbúningsvinnu var
komist að samkomulagi í árslok
1978 um stofnun Jarðhitaskóla
HSÞ á Íslandi.
Ríkisstjórnin fól Orkustofnun að
sjá um rekstur Jarðhitaskólans og
semja við HSÞ þar um. Orku-
stofnun varð með þessu ein af
tengdastofnunum (associated in-
stitution) HSÞ. Háskóli Íslands
hefur tekið virkan þátt í starfsemi
Jarðhitaskólans frá upphafi, svo
og orkufyrirtæki og verk-
fræðistofur.
Á fundi í utanríkisráðuneytinu
1994 vakti fulltrúi HSÞ máls á því
hvort Ísland gæti ekki einnig
komið á fót sjávarútvegsskóla á
Íslandi eins og rætt var 1976.
Árið 1997, eftir ítarlega úttekt á
þörfum fyrir slíkan skóla al-
þjóðlega og hvernig skólanum
væri best komið fyrir á Íslandi, fól
ríkisstjórnin Hafrannsóknastofnun
að sjá um rekstur sjávarútvegs-
skóla og semja við HSÞ þar um.
Sjávarútvegsskólinn hóf starfsemi
1998 og hefur dafnað mjög vel í
náinni samvinnu við Rann-
sóknastofnun fiskiðnaðarins, Há-
skólann á Akureyri og Háskóla Ís-
lands.
Námið er byggt upp á svipaðan
hátt og í Jarðhitaskólanum og er
gott samráð milli skólanna.
Skólarnir hafa báðir skapað sér
sess sem alþjóðleg fræðslusetur á
sviðum sem eru mikilvæg fyrir ís-
lenska þjóð. Aðsókn að skólunum
er mjög mikil frá öllum heims-
hornum.
Háskólaráð HSÞ hefur í sam-
þykktum sínum farið mjög lofsam-
legum orðum um skólana og mikið
framlag Íslands til þróun-
araðstoðar í sjálfbærri nýtingu
auðlinda hafsins og jarðskorp-
unnar.
Til tals hefur komið að Ísland
taki að sér þriðja skólann, í land-
græðslu, og e.t.v. fleiri skóla.
Einnig hefur verið rætt um að yf-
irstjórn skólanna á Íslandi verði
sameinuð undir einum hatti í UNU
Institute for Sustainable Use of
Natural Resources (Auðlindastofn-
un Háskóla Sameinuðu þjóðanna),
en að Jarðhitaskólinn verði áfram í
Orkugarði í sambýli við Orkustofn-
un og Íslenskar orkurannsóknir
(ÍSOR) og Sjávarútvegsskólinn í
Sjávarútvegshúsinu.
Á þennan hátt væri hægt að
nýta áfram sérfræðiþekkingu og
rannsóknaraðstöðu hjá rannsókn-
arstofnununum en jafnframt tefla
fram í nafni Íslands og HSÞ einni
alþjóðlegri öndvegisstofnun í
kennslu á sjálfbærri nýtingu nátt-
úruauðlinda.
Við upphaf nýrrar aldar horfir
alþjóðasamfélagið í auknum mæli
til þess árangurs sem Íslendingar
hafa náð í að nytja fiskistofna sína
og endurnýjanlegar orkulindir.
Samstarfið við HSÞ er kjörinn
vettvangur fyrir Íslendinga til að
miðla af reynslu sinni til þurfandi
þjóða um víða veröld.
Dagur Sameinuðu
þjóðanna: Starfsemi
Háskóla Sameinuðu
þjóðanna á Íslandi
Ingvar Birgir Friðleifsson
fjallar um Dag Sameinuðu
þjóðanna ’Alls hafa 422 nem-endur frá 51 landi út-
skrifast úr skólunum
tveimur. ‘
Ingvar Birgir
Friðleifsson
Höfundur er forstöðumaður
Jarðhitaskóla Háskóla Sameinuðu
þjóðanna.
Eftirfarandi greinar eru á mbl.is:
Jón Steinsson: „Það er engin til-
viljun að hlutabréfamarkaðurinn í
Bandaríkjunum er öflugri en
hlutabréfamarkaðir annarra
landa.“
Regína Ásvaldsdóttir: „Eitt af
markmiðum með stofnun þjón-
ustumiðstöðva er bætt aðgengi í
þjónustu borgaranna.“
Jónas Gunnar Einarsson:
„Áhrifalaus og mikill meirihluti
jarðarbúa, svokallaður almenn-
ingur þjóðanna, unir jafnan mis-
jafnlega þolinmóður við sitt.“
Jakob Björnsson: „Mörg rök
hníga að því að raforka úr vatns-
orku til álframleiðslu verði í fram-
tíðinni fyrst og fremst unnin í til-
tölulega fámennum, en
vatnsorkuauðugum, löndum...“
Tryggvi Felixson: „Mikil ábyrgð
hvílir því á þeim sem taka ákvörð-
un um að spilla þessum mikilvægu
verðmætum fyrir meinta hagsæld
vegna frekari álbræðslu.“
Stefán Örn Stefánsson: „Ég
hvet alla Seltirninga til kynna sér
ítarlega fyrirliggjandi skipulagstil-
lögu bæjaryfirvalda ...“
Gunnar Finnsson: „Hins vegar er
ljóst að núverandi kerfi hefur runnið
sitt skeið og grundvallarbreytinga er
þörf...“
Eyjólfur Sæmundsson og Hanna
Kristín Stefánsdóttir: „Öryggis-
mál í landbúnaði falla undir vinnu-
verndarlög og þar með verksvið
Vinnueftirlitsins.“
Jakob Björnsson: „Með þvílíkum
vinnubrögðum er auðvitað lítil von
um sættir.“
Guðmundur Hafsteinsson: „Því
eru gráður LHÍ að inntaki engu
fremur háskólagráður en þær sem
TR útskrifaði nemendur með, nema
síður sé.“
María Th. Jónsdóttir: „Á landinu
okkar eru starfandi mjög góðar
hjúkrunardeildir fyrir heilabilaða en
þær eru bara allt of fáar og fjölgar
hægt.“
Hafsteinn Hjaltason: „Landa-
kröfumenn hafa engar heimildir fyr-
ir því, að Kjölur sé þeirra eignarland,
eða eignarland Biskupstungna- og
Svínavatnshreppa.“
Sveinn Aðalsteinsson: „Nýjasta
útspil Landsvirkjunar og Alcoa, er
að lýsa því yfir að Kárahnjúka-
virkjun, álbræðslan í Reyðarfirði
og línulagnir þar á milli flokkist
undir að verða „sjálfbærar“!“
Bergþór Gunnlaugsson: „Ég
hvet alla sjómenn og útgerðar-
menn til að lesa sjómannalöginn,
vinnulöggjöfina og kjarasamn-
ingana.“
Ásthildur Lóa Þórsdóttir: „Vilj-
um við að áherslan sé á „gömlu og
góðu“ kennsluaðferðirnar? Eða
viljum við að námið reyni á og þjálfi
sjálfstæð vinnubrögð og sjálfstæða
hugsun?“
Ólafur F. Magnússon: „Sigurinn í
Eyjabakkamálinu sýnir að um-
hverfisverndarsinnar á Íslandi
geta náð miklum árangri með hug-
rekki og þverpólitískri samstöðu.“
Gunnlaugur Jónsson: „Sú stað-
reynd að stúlkan á um sárt að binda
má ekki valda því að rangar fullyrð-
ingar hennar verði að viðteknum
sannindum.“
Á mbl.is
Aðsendar greinar