Morgunblaðið - 26.10.2004, Page 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 26. OKTÓBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Um 16 þúsund tölublöð afMorgunblaðinu fráárinu 1913 til 1964,samtals um 165 þúsund
síður, hafa nú verið mynduð og
gefinn aðgangur að þeim í gagna-
safni Morgunblaðsins og á vefnum
www.hvar.is. Hægt er að fram-
kvæma orðaleit í þessum blöðum,
og voru flettingar í þeim um 5.000
á dag í septembermánuði sl.
Þessi aðgangur að gömlum ein-
tökum af Morgunblaðinu er hluti
af svokölluðum landsaðgangi að
gagnasöfnum og rafrænum tíma-
ritum sem má fá í gegnum vefinn
hvar.is. Sveinn Ólafsson, umsjón-
armaður landsaðgangs að gagna-
söfnum og rafrænum tímaritum,
segir að með þessum aðgangi geti
landsmenn allir nýtt sér uppfletti-
möguleika í 10.000 rafrænum
tímaritum og fjölda gagnasafna,
þar á meðal gagnasafni Morgun-
blaðsins.
Allir sem tengjast Netinu hér á
landi hafa aðgang að efni þessara
tímarita og gagnasafna, t.d. Brit-
annica, GROVE art, GROVE
music&opera, greinasafni Morg-
unblaðsins eldri en þriggja ára,
ProQuest LION, ProQuest
Learning Litarature, ProQuest
5000 og Web of Science.
„Hugsunin var sú í upphafi að
fé hjá hverju einasta bókasafni
sem þau hafa til rafrænna
áskrifta er takmarkað, og talið að
slíkt fé nýtist miklu betur með því
að leggja það í púkk,“ segir
Sveinn. Hann segir að oft kosti
ekki svo mikið meira að kaupa að-
gang fyrir alla landsmenn heldur
en ef einhver fjöldi bókasafna eða
stofnana keypti aðgang fyrir sína
viðskiptavini, og því nýtist fé bet-
ur með því að kaupa aðgang að
söfnum sem ekki eru of sérhæfð.
„Það má líta á þennan aðgang
sem viðbót við safnkostinn í
hverju safni,“ segir Sveinn.
Bókasöfn, ríki og fyrirtæki
greiða kostnað
Hópur sex einstaklinga frá mis-
munandi tegundum bókasafna
mynda innkaupanefnd, sem
ákveður að hvaða gagnasöfnum
og tímaritum á að veita ókeypis
aðgang, og þarf nefndin að hafa í
huga að gagnasöfnin og tímaritin
séu nægilega almenn til að þau
nýtist breiðum hópi einstaklinga,
ekki sérhæfð á afmörkuðu sviði
sem nýtist bara litlum hópi fræði-
manna.
Sveinn segir að það að opna að-
ganginn að þessum gagnasöfnum
og tímaritum sé gert að einhverj-
um hluta með jafnræðissjónarmið
í huga. „Það var talað um það á tí-
unda áratugnum að hættan í upp-
lýsingasamfélaginu væri sú að
þjóðin gæti greinst í tvo hópa.
Annars vegar þá sem hafa aðgang
að upplýsingum, eru leiknir að
brúa það bil að einhverju
að sjálfsögðu alls ekki að
Það eru aðallega bóka
landinu sem greiða fyrir
vinna úr þeim og geta sett þær
fram. Svo eru það hinir sem ekki
hafa þennan aðgang, eru upplýs-
ingafátækir. Þetta er leið til að
10 þúsund tímarit og fjöldi gagnasafna aðg
Opnað fyrir orða
blaðinu frá á
Mikið átak hefur verið
unnið í því að gera
gömul eintök af
Morgunblaðinu að-
gengileg almenningi á
Netinu og er hver síða
úr gömlum blöðum ljós-
mynduð. Þetta er hluti
af ókeypis aðgangi allra
landsmanna að gagna-
söfnum og rafrænum
tímaritum í gegnum
vefinn hvar.is.
Sveinn Ólafsson, umsjónar
rænum tímaritum, segir u
Jónas Leifsson, starfsmaður myndastofu Þjóðarbókhlöðunnar, m
ÞEGAR gömul eintök af Morgun-
blaðinu eru lesin inn í tölvu verður
til gífurlegt magn af tölvuskrám,
sem eru ýmist geymdar á hörðum
diskum eða á geymsluspólum. Ef
allar þær upplýsingar sem þegar
hafa verið skráðar í tengslum við
blöð frá árunum 1913–1964 væru
settar á venjulega geisladiska
myndu þær fylla um 14 þúsund
diska. Ef þeim væri staflað hverj-
um ofan á annan í venjulegum
hulstrum yrði turninn um 140
metra hár.
Þetta óhemju mikla gagnamagn
skýrist af því hvað liggur á bak við
hverja einstaka síðu sem hefur
verið gerð aðgengileg á Netinu.
Nú þegar hafa um 165 þúsund síð-
ur verið myndaðar í miklum gæð-
um, og eru þær myndir notaðar
sem grunnur fyrir
þjappaðar útgáfur
af myndunum sem
notendur hlaða nið-
ur. Auk þessara
mynda þarf að gera
svart-hvíta útgáfu af
hverri síðu, sem
verður grunnurinn
að textaskjali með
öllum textanum á
síðunni, sem svo er
settur í gagnagrunn
til að hægt sé að
leita að ákveðnum
orðum.
Frumgögnin,
myndirnar af síðum
blaðsins, eru geymd
á sérstökum
geymsluböndum, en
afurðirnar sem not-
endur hlaða niður
eru á hörðum disk-
um sem vefþjónn
hefur aðgang að.
Myndi fylla
14 þúsund
geisladiska
FRYST EÐA KÆLT?
Kaup SÍF hf. á franska mat-vælafyrirtækinu LabeyrieGroup, fyrir 29 milljarða
króna, sæta tíðindum af ýmsum
ástæðum. Í fyrsta lagi eru þetta ein
stærstu fyrirtækjakaup íslenzkrar
viðskiptasögu, eins og forsvarsmenn
fyrirtækisins hafa bent á, og enn ein
staðfesting þess hversu öflug og al-
þjóðleg mörg íslenzk fyrirtæki eru
orðin.
Í öðru lagi er sú stefnubreyting
SÍF, sem í kaupunum felst, athygl-
isverð. Fyrirtækið selur dótturfyrir-
tæki sitt í Bandaríkjunum, Iceland
Seafood Corporation, til Sjóvíkur hf.
og dregur sig þar með út úr sölu
frystra sjávarafurða á Ameríku-
markaði. Sjónum er nú beint að Evr-
ópu og að markaðnum fyrir kældar
matvörur, ekki endilega bara sjávar-
afurðir, enda framleiðir Labeyrie
margar aðrar tegundir matvæla.
„Við höfum ákveðið að fara inn á
kælda markaðinn sem borgar mun
hærra verð fyrir vörurnar. Það er
kannski hluti af því sem við Íslend-
ingar þurfum að velta fyrir okkur
hvort við séum samkeppnishæfir í
þessari lágvörufjöldaframleiðslu eða
á hinum endanum. Við erum að færa
okkur á þann enda,“ segir Ólafur
Ólafsson, stjórnarformaður SÍF, í
Morgunblaðinu í gær.
Þar er jafnframt haft eftir Jakobi
Sigurðssyni, forstjóra SÍF, að fyrir-
tækið hyggist nú verða „leiðandi
matvælafyrirtæki í Evrópu með sjáv-
arfang sem bakgrunn.“ SÍF virðist
því vera á svipaðri leið og Bakkavör
Group, sem hefur haslað sér völl í
framleiðslu á kældum matvælum og
tilbúnum réttum.
Velta má fyrir sér hvort í sjávar-
útveginum sé nú að verða meirihátt-
ar breyting að þessu leytinu, eins og
þegar frysti fiskurinn leysti saltfisk
af hólmi sem meginútflutningsvara
greinarinnar um miðja síðustu öld
þegar ný tækni kom til sögu. Ýmsir
þættir ýta vafalaust undir þessa
breytingu. Krafa neytenda um fersk-
leika, bættar samgöngur í flugi og
með skipum, ný kælitækni og mögu-
leikinn á að ná hærri framlegð með
því að vinna vöruna meira spila þar
inn í.
Í þriðja lagi virðist nú ljóst að
áform um sameiningu stóru fisksölu-
fyrirtækjanna hafi a.m.k. verið kæld,
ef ekki fryst til langframa, því að til
að fjármagna kaup sín á Labeyrie
hefur SÍF m.a. selt aftur nærri fjórð-
ungshlut sinn í keppinautnum, Sölu-
miðstöð hraðfrystihúsanna, sem
keyptur var í marz síðastliðnum.
Þegar kaupin fóru fram sagði Ólafur
Ólafsson að ástæða þeirra væri að
horft væri til samstarfs félaganna er-
lendis, ekki sízt í Bandaríkjunum og
Evrópu, þar sem samlegðaráhrif
væru hvað mest. Samstarf hefur hins
vegar ekki gengið eftir og Ólafur
sagði í Morgunblaðinu í gær, að-
spurður hvort sameining væri nú úr
sögunni, að SÍF hefði lýst yfir áhuga
en ekki fengið undirtektir. „Þannig
að við höfum ákveðið að fara okkar
eigin leiðir.“
Sölumiðstöðin hefur tímabundið
keypt sjálf hlut SÍF í félaginu en
verður að selja hann öðrum. Hjá SH
hljóta menn að velta því fyrir sér
hvernig eigi að spila úr þessari stöðu,
sem virðist hafa komið fremur óvænt
upp. Eins og þróunin í útflutningi
sjávarafurða hefur verið, má sjálf-
sagt spyrja hvort Sölumiðstöð hrað-
frystihúsanna verði réttnefni til
langframa.
SÁTTMÁLI UM RÉTTINDI FATLAÐRA
Víða í heiminum eiga fatlaðir erf-iðara með að sækja rétt sinn en
aðrir. Um helgina sótti Diane Richl-
er, forseti Inclusion International,
alþjóðlegra samtaka um málefni
fólks með þroskahömlun og aðstand-
enda þeirra, fund norræna sam-
vinnuráðsins um málefni fólks með
þroskahömlun (NSR) á Hótel Valhöll
og í gær flutti hún erindi á ráðstefnu
um þróunaraðstoð við fatlaða og fjöl-
skyldur þeirra á vegum Landssam-
takanna Þroskahjálpar og NSR.
Eins og fram kom í viðtali við
Richler í Morgunblaðinu í gær hefur
hún einkum látið sig varða aðbúnað
og þjónustu við fatlaða í þróunarríkj-
unum og ríkjum sem stutt eru á veg
komin í þeim efnum frá því að hún
varð forseti samtakanna fyrir tveim-
ur árum.
„Sameinuðu þjóðirnar vinna nú að
sáttmála um málefni fatlaðra og
Inclusion International leggur
áherslu á, að við gerð hans verði
réttindi þroskahamlaðra efld, en
ekki takmörkuð með einhverjum
hætti,“ sagði hún í samtalinu. Hún
benti á að alþjóðlegir sáttmálar á
borð við Mannréttindasáttmála
Sameinuðu þjóðanna, Barnasáttmála
SÞ og Jafnréttissáttmála eigi að
tryggja rétt einstaklinga með
þroskahömlun: „En reynslan hefur
ekki verið sú, því túlkun þessara
sáttmála hefur ekki náð til fatlaðra.
Mannréttindasáttmálinn á að
tryggja frelsi en margir úr hópi
þroskahamlaðra búa enn á stofnun-
um víða um heim, svo dæmi sé tekið.
Við teljum að sáttmáli um réttindi
fatlaðra muni tryggja að réttindi,
sem mælt er fyrir um í öðrum sátt-
málum, verði þeirra líka.“
Við þekkjum af reynslu að það
kostar átak að tryggja jafnfrétti fatl-
aðra í þjóðfélagi á borð við Ísland
þótt hér ríki allsnægtir og enn er
langt í land. Víða er ástandið hins
vegar þannig að fatlaðir mæta hrein-
lega afgangi. Samtökin hafa lagt sitt
af mörkum með ýmsum hætti og eru
meðal annars með sérstök verkefni á
Indlandi, í Kenýa, Rúmeníu og Suð-
ur-Afríku.
Í máli Richler kom fram að sam-
kvæmt útreikningum Alþjóðabank-
ans eru 90% barna í þróunarlöndum,
sem ekki stunda nám, börn með ým-
iss konar fötlun. Eitt af markmiðum
samtaka hennar er að öll börn í
heiminum hafi aðgang að grunn-
menntun. Sérstakur sáttmáli um
réttindi fatlaðra er verðugt baráttu-
mál í þágu þeirra, sem síst geta sótt
rétt sinn af eigin rammleik.