Sunnudagsblaðið - 07.04.1963, Blaðsíða 7

hafði orðið fyrir sterkum trúarlegum á-
hrifum, og varð það til þess, að hann
hætti allri vínsölu. Hann seldi því allar
vínbirgðir sínar og hætti svo. Breiðfjörð
sigldi allt af með miðsvetrarferðinni eins
og það var kallað. f>á fór hann með Láru
til Kaupmannahafnar. Þá keypti hann
vörur til verzlunar sinnar og var í förinni
alllangan tíma. Einu sinni keypti hann
skútu og gerðist útgerðarmaður. En út-
gerðin gekk ekki vel hjá honum og varð
hann að hætta. Skútuna kallaði hann
Önnu Breiðfjörð, í höfuðið á konu sinni.
Þá rak Breiðfjörð búskap og ræktaði mik-
ið tún. Þar er nú Hagi, eða réttara sagt
verksmiðjan Coca Cola. Hann lagði upp á
sinn eigin kostnað veg frá Kirkjugarðin-
um og að eigninni og þótti það á þeim
tíma allmikið mannvirki. Hann byggði
Þarna mikinn skála og var hann kallaður
Breiðfjörðsskáli. Síðar var þetta hús, sem
a hluta sögu Indriða Guð-
ranglega var sagt til um föð-
s í Barnaskóla Reykjavíkur.
Ur Ólafsson frá Ólafsbakka.
íki með Soffíu Wetley.
var bæði stórt og vel vandað, rifið að
grunni og þótti mörgum það furðulegt
tiltæki. Fyrir neðan túnið, við Skerja-
tjörð, lét Breiðfjörð búa til stakkstæði og
t>ar lét hann verka og þurka af Onnu
Breiðfjörð. Stundum bar það við á þurk-
dögum, að vinnufólk og starfsfólk í búð-
inni var kvatt til þess að breiða fiskinn og
taka hann saman og þetta átti sér líka
stað þegar þurka þurfti heyið á túninu.
Ég man, að þetta þóttu okkur hin mesta
upplyfting. Það var oft, sem við Halldóra
vorum valin í þetta starf og gladdi það
okkur bæði. Við vorum ung og þótti held-
ur leitt að þurfa að hírast fyrir innan disk
á góðviðrisdögum. Þetta var því ágæt til-
breyting.
Breiðfjörð var duglegur og harðger
maður, en þó góður húsbóndi enda beitti
hann hörkudugnaði sínum fyrst og
fremst við sjálfan sig.. Oft sagði hann þá
sögu, að þegar hann kom ungur til Reykja
víkur átti hann aðeins nokkra aura — og
svaf fyrstu nóttina í kirkjugarðinum, enda
Þekkti hann engan í höfuðstaðnum. Hann
> lærði síðan trésmíði og giftist efnaðri
Stúlku, en sjálfur var hann duglegur fram-
faramaður. Hann var, held ég, fyrstur
æanna til þess að fara á reiðhjóli um
Beykjavík, og man ég hve fallega og tígu-
lega hann sat hjólhest sinn, sem þótti
Jberkilegt farartæki í þann tíð. Hann sat
hann þráðbeinn í baki og háleitur, en
gætti þó vel vegarins, en vegirnir voru þá
ekki aldeilis eins og þeir eru nú hér í höf-
Uðstaðnum, þó að við séum ekki allt af
ánægðir með þá. Þegar Breiðfjörð kom úr
siglingunni, er hann varð fyrir trúarleg-
um áhrifum gerðist hann mjög áhugasam-
ur um kirkjuleg málefni. Það mun honum
manna mest að þakka, að lagður var niður
ljótur siður, sem lengi hafði loðað við í
kirkjunni hér, — og jafnvel víðar um land,
en sá siður var í því fólginn, að fólk rudd
ist út úr kirkjunni um leið og presturinn
hafði lokið predikun sinni. Breiðfjörð
skrifaði um þetta og andmælti ósiðnum,
en hann lét ekki þar við sitja. Hann sett-
ist yzt við dyr og sat þar svipþungur og
starði á fólk, sem stóð upp og ruddist til
dyra áður en guðsþjónustunni var lokið.
Og smátt og smátt hjaðnaði þessi ósiður
— og þekkist nú varla, sem betur fer.
Breiðfjörð gaf út blaðið Reykvíking og
ritstýrði því sjálfur. Hann ræddi þar
fjöldamargt, sem betur mátti fara í bæj-
arlífinu, réðst gegn margskonar ósóma
og ósið- og beindi mönnum af djörfung
til bættra lifnaðarhátta, meira hreinlætis
og umgengnismenningar. Hann lét sér
fátt óviðkomandi og átti drjúgan þátt í
margvíslegum framförum. Mér hefur allt
af fundist, að Breiðfjörð lægi óbættur hjá
garði. Hann lauk ævi sinni á þann hátt,
að hann var í siglingu, og á heimleið í
Leith, veiktist hann snögglega af lungna-
bólgu. Honum var ráðlagt að vera um
kyrrt í borginni og halda ekki heim með
Láru, en það var ekki við það komandi.
Hann vildi heim. Honum þyngdi æ á leið-
inni, og þegar skipið var komið upp undir
Vestmannaeyjar, létzt hann og var þá 56
ára að aidri. Eg á W. O. Breiðfjörð margt
að þakka, ég vann hjá honum á viðkvæm-
an og áhrifanæmum aldri — og ég leit
upp til hans.
ÉG FER AÐ LÆRA TRÉSMÍÐI
EFTIR að dvölinni hjá Breiðfjörð lauk —
og ég var þá kominn á átjánda ár, fór ég
að hugsa um það, að ég yrði að fara að
búa mig betur undir lífið. Þegar ég hafði
hugsað mig dálítið um og leitað fyrir mér,
fannst mér, að líkast til væri viturlegast
að læra trésmíði. Það þótti fínt að vera
útlærður „snikkari“, enda höfðu trésmiðir
þá mikið að gera. Það var nefnilega margt
sem benti til þess að þjóðin væri að
byrja að rétta úr kútnum. Þetta var
1903. Þá stóðu timburbyggingarnar sem
hæst og þóttust allir byggja vel, sem
byggðu út timbri og bárujárni. Eg leitaði
til eins af beztu trésmíðaméisturum bæj-
arins, .Tóels Þorleifssonar, og spurðist
fyrir um það, hvort hann vildi taka mig
í trésmíðanám. Hann féllst á það og ég
réðst til háns. Þá var Jóel á Skólavörðu-
stíg 15. En áður en ég fór að læra hjá
Jóel, fannst mér, að ég þyrfti endilega
að skreppá austur að Hjálmsstöðum, en
þangað hafði ég ekki komið síðan ég
réðst til Breiðfjörðs. Eg gerði líka ráð
fyrir að eftir að ég hæfi nám, myndi ég
ekki fá mörg tækifæri til þess að kom-
ast austur í Laugardal. Guðrún Guð-
mundsdóttir frá Hjálmsstöðum, var stödd
hér í bænum um miðjan marz og ætlaði
austur 16. þess mánaðar. Það varð úr að
ég slóst í för með henni. Guðrún varð
seinna kunn hér í bænum. Hún var sér-
kennileg kona, karlmannsígildi að öll-
um burðum, nokkuð hörð í skapi, en
framúrskarandi trj-gglynd. Börn bí-
nefndu hana og kölluðu hana Klukku.
Mér þótti vænt um Guðrúnu. Við lögð-
um svo af stað og gengum. Við fórum
austurveg um Heílisheiði. Fyrst fórum
við að Vilborgarkoti, en þar bjó frænd-
fólk Guðrúnar, og meðan við dvöldum
þar fór að snjóa, en áður hafði verið
þurrt veður. Þarna vorum við veður-
teppt í sólarhring, siðan lögðum við af
stað og komumst að Kolviðarhóli og þar
vorum við þá nótt. Daginn eftir hafði
veður skánað, en töluverður þæfingur
var yfir fjallið. Við urðum samferða ver-
mönnum yfir Hellisheiði, sem voru á leið
austur, og var það óvenjulegt, að ver-
menn sneru heim svo snemma á vertíð.
Eg geri ráð fyrir, að þessum samférða-
mönnum okkar hafi brugðist skipsrúm.
Þanii dag komumst við í Grímsnesið og
gistum í Norðurkoti. A fimmta degi
komumst við svo alla leiðina heim að
Hjálmsstöðum. Lesendur sjá af þessari
tafsömu ferð, að verr gekk en þegar ég
gekk einn austur, en nú var líka hávet-
ur og færðin slæm, veður öll válynd og
höfðu oft reynzt örlagarík. Guðrún
þekkti á veðurútlit og kunni skil á nátt-
úrunni — og ég vissi, að óhætt var að
treysta henni. Hún var mikil göngu-
kona — og ekki skorti hana áræði og
dugnað.
Guðmundur fóstri minn var nú hætt-
ur búskap, en Páll tekinn við. Vitanlega
var mér vel fagnað og virtist mér heim-
ilisfólkið þykja frami minn allmikill, að
hafa verið verzlunarmaður undanfarin
ár hjá öðrum eins manni og Breiðfjörð
-- og að ætla mér að fara að læra til
„snikkara“, — var töluvert um þetta
rætt. í dalnum og varð ég var við það að
fólki fannst til mín koma. Það virtist
ætla. að rætast úr drengnum þó að óvel-
kominn hefði verið í heiminn. Eg var
nú á Hjálmsstöðum í þrjár vikur og
undi mér vel. Eg tók til hendinni eftir
þvi sem með þurfti og hjálpaði Páli til
dæmis með að gegna. Eg fór nokkuð á
nágrannabæi og þá fór ég einnig að
Haga, fannst mér ég hefði ráð á því, þar
sem ég hafði brotist töluvert áfram og
var orðinn sjálfstæður maðrm Þarna
ræddi ég við skyldfólk mitt— og það tók
mér vel. Ferðina að Haga fór ég á skaut-
um og það var skemmtileg ferð. Þá voru
Laugarvatn og Apavatn á ís — og ég labb-
aði bara með skautana yfir frosna mýr-
ina og að vatninu og svo rann ég áfram
glaður og reifur yfir spegilsléttan ísinn
á báðum þessum stórvötnum. Þetta urðu
mér yndislegar vikur og sá ég sannarlega
ékki eftir því að fresta því að byrja nám-
ið til þess að geta farið austur.
ÉG FER í IÐNSKÓLANN
EG SNERI svo suður upp úr miðjum
apríl og byrjaði námið hjá Jóel 1. maí.
Mér féll’ strax vel við trésmíðina. Um
haustið settist ég í Iðnskólann, en hann
var þá nýbyrjaður. Hann var þá til húsa
í Vinaminni. Þá var starfsdagur minn
langur. Trésmíðanámið hófst á hverjum
morgni kl. 6 og það stóð til kl. 7 að
Standandi: Gísli Jóhannsson og Ólafur H„
Guðmundsson. Sitjandi: Indriði Guðmundsson.
kvöldi. Skólinn byrjaði kl. 8 og laulö
ekki fyrr en kl. 10. Vinnudagurinn var
því hvorki meira né minna en ellefui
tímar. — Og það var of langur vinnu-
dagur. Skólastjóri var Jón Þorláksscn
verkfræðingur síðar borgarstjóri og ráð-
herra en kennarar voru, auk lians: séra
Ölafur Frikirkjuprestur, sem kenndi ís-
lenzku, Þorsteinn Erlingsson, sem'
kenndi dönsku og síðar þýzku og enskn,
Ölafur Daníelsson sem kenndi stærð-
fræði og Þórarinn Þorláksson, seia
kenndi teikningu. Ennfremur kennda
við skólann Guðmundur Finnbogason
landsbókavörður og Hallgrímur Jónsson,
síðar barnaskólastjóri. Fyrsta veturinn
var skólinn í tveimur deildum. Var skóla-
starfið hafið með því að láta nemend'uí
gera íslenzkan stíl til þess að hægt vaer-k
að gera sér nokkra grein fyrir kunnátti*
þeirra og greind. Séra Ölafur valdi efnið,
sem skrifa átti um. Næsta dag skyldi rætt
um stílana og flutti séra Ölafur dálitla
ræðu, en hann var mikill mælskumaður
og orðhagur vel. Sagði hann í þessarl
ræðu sinni, að tveir stílanna hefðu borið
af um efni og framsetningu. Meðan á ræð-
unni stóð kom mér ekki í hug, að ég ætti
annan þessara stíla og varð því ekki lítið
undrandi, þegar séra Olafur sagði að stíl-
ana hefðu skrifað Indriði Guðmundsson
og Finnur O. Thorlacíus. En Finnur var
þá nýbyrjaður á trésmíðanámi eins og ég.
Finnur mun minnast á þetta atvik í endur-
minningum sínum, sem út komu fyrir
tvæimur árum í bókinni: Smiður í fjórura
löndum.
Eg varð fljótlega var við það, að
vinnudagurinn var of langur til þess að
ég gæti haft verulega gott af náminu i
skólanum. Þetta munu og aðrir nemend-
ur hafa fundið og einnig skólastjóri og
kennarar. Varð því úr að meistararnir
féllust á að stj’tta vinnutímann. Var
eftir það unnið frá kl. 6 til 6 en skólína
hófst svo kl. 7 og stóð til kl. 9.
(Næsta frásögn: Orlögin vefa sínn
vef...)
ALÞÍÐUBLAÐIÐ - SUNNUDAGSjBLAÐ J