Morgunblaðið - 18.12.2004, Blaðsíða 50

50 LAUGARDAGUR 18. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
VIÐ vaxtahækkun Seðlabankans
um 1% stig fór gengi íslensku krón-
unnar í nýjar hæðir.
Flestum ætti þó að vera ljóst,
stjórnendum Seðlabankans líka, að
núverandi gengi er til lengdar
óbærilegt fyrir bæði út-
gerð og fiskvinnslu
þrátt fyrir að miklar
framfarir og framlegð-
araukning hafi orðið í
sjávarútvegi á síðustu
árum.
Sama máli hlýtur
auðvitað að gegna með
aðrar atvinnugreinar í
útflutningi eða þær
sem keppa við vöruinn-
flutning.
Seðlabankastjóri
sagði aðspurður að
vaxtahækkunin miðaði
að því að halda verðbólgu í skefjum
og sterkt gengi krónunnar væri
skárri kostur.
En hvernig virkar nú þessi aðgerð
bankans? Henni er ætlað að draga
úr eftirspurn og slá á þenslu og þar
með verðbólgu. Virkar hún þannig?
Greinum þetta aðeins:
Með þessari vaxtahækkun jókst
vaxtamunur milli krónu og erlendra
gjaldmiðla. Þetta leiðir til þess að
spákaupmenn, bankar og sjóðir þar
með taldir, taka í auknum mæli er-
lend lán sem skipt er í krónur til
þess að hagnast á þessum vaxtamun.
Einnig er eitthvað um það að fyr-
irtæki og jafnvel einstaklingar
breyti krónuskuldum í erlent lán,
sem hlýtur þó að vera mjög misráðið
við núverandi aðstæður. Gjaldeyr-
isinnflæði eykst því og styrkir krón-
una enn frekar. Spákaupmennska
eykst að sama skapi.
Íslendingar eru kappsöm þjóð
og djörf, með næmt auga fyrir að
nýta vel tækifærin sem gefast. Því
leiðir hátt gengi krónu til stóraukins
innflutnings og neyslu og kröfur um
ríflegar launahækkanir hafa ætíð
verið fylgifiskar slíks ástands, því
allir vilja taka þátt í „veislunni“.
Þá er líklegt að fyrirtæki í inn-
flutningi og verslun nýti sér lágt
verð á gjaldeyri til þess að hirða
aukinn ágóða með því að lækka ekki
vöruverð í samræmi við geng-
isþróunina, sú hefur að minnsta
kosti verið reynslan hingað til.
Mönnum þykir líka hyggilegra að
búa sig á þann hátt undir bakslagið
sem þeir þykjast vita að óhjákvæmi-
lega komi síðar.
Þessu til viðbótar
og reyndar sem rök-
rétt afleiðing af fram-
ansögðu, þá hafa útlán
úr bönkum til fyr-
irtækja og almennings,
að verulegum hluta
fjármögnuð með er-
lendum lántökum, auk-
ist stórkostlega á allra
síðustu mánuðum.
Og hver er þá árang-
urinn af hækkun stýri-
vaxta? Jú, vextir í
óverðtryggðum krón-
um hækka auðvitað.
Þau lán munu hins vegar vera aðeins
lítill hluti af heildarútlánum bank-
anna og það má reyndar leiða að því
líkur að sá lánamarkaður skreppi
enn meira saman við þessar aðgerðir
Seðlabankans.
Niðurstaðan virðist því sú að þrátt
fyrir að breytingar á stýrivöxtum
Seðlabanka séu viðurkenndar sem
virkt hagstjórnartæki um allan
heim, þá virkar slík vaxtahækkun
alls ekki til þess að slá á þenslu við
þær gjörólíku aðstæður sem hér
ríkja.
Þvert á móti er löng reynsla fyrir
því í hagstjórn hér að útsala á er-
lendum gjaldeyri eins og nú ríkir
leiði ætíð til eftirspurnarþenslu, vax-
andi viðskiptahalla og vel að merkja
verðbólgu!
Með núverandi ráðslagi stefnir því
í öfuga átt. Útflutningsfyrirtækin
eru blóðmjólkuð, þau flýja land sem
það mögulega geta og gjaldeyr-
istekjur dragast saman.
En það eru stjórnvöld sem bera
mesta ábyrgð á ástandinu. Þau af-
námu allar hindranir og komu á al-
gjöru frelsi í fjármagnsflutningum
til og frá landinu, án þess að setja
því frelsi viðunandi skorður. Seðla-
bankanum er síðan ætlað að tryggja
stöðugleika með því að haga aðgerð-
um eftir tilteknum verðbólgumark-
miðum eins og kallað er. Til þess
virðist hann sem stendur aðeins hafa
tvennt, þ.e. ákvörðun um stýrivexti
og inngrip á gjaldeyrismarkaði með
kaupum eða sölu gjaldeyris og hvor-
ugt dugar.
Niðurstaðan er því sú að núver-
andi hagstjórn eða öllu heldur
óstjórn felur í sér módel að miklum
sveiflum í gengi krónunnar og mikil
hætta á að skammtímasveiflur í
genginu verði mjög miklar.
Hættan er síðan sú að slíkar
sveiflur leiði til alvarlegs samdráttar
með tilheyrandi atvinnuleysi og
áföllum sem snerta öll heimili í land-
inu og vega að fjárhagslegu öryggi
þeirra.
Það er æðsta skylda ríkisvaldsins
að tryggja eins og kostur er traust
efnahagslegt umhverfi og fjármála-
legan stöðugleika í landinu. Með nú-
verandi ráðslagi vanrækja stjórn-
völd bersýnilega þessa skyldu. Þetta
eru stór orð en þau eiga því miður að
öllum líkindum eftir að sannast.
Einar Oddur Kristjánsson alþing-
ismaður er eini stjórnarliðinn sem
sent hefur stjórnendum Seðlabank-
ans tóninn vegna síðustu vaxta-
hækkunar, enda maðurinn vanur því
að tala tæpitungulaust.
Það er líka til vestfirskt orða-
tiltæki sem segir að það sé skamm-
góður vermir að míga í skó sinn. Að-
gerðir bankans nú bera óþægilega
mikinn keim af slíkri ráðstöfun.
Undarleg hagstjórn
Óskar Þór Karlsson fjallar um
vaxtahækkun Seðlabankans
Óskar Þór Karlsson
’Það er æðsta skyldaríkisvaldsins að tryggja
eins og kostur er traust
efnahagslegt umhverfi
og fjármálalegan stöð-
ugleika í landinu. Með
núverandi ráðslagi van-
rækja stjórnvöld ber-
sýnilega þessa skyldu. ‘
Höfundur er framkvæmdastjóri
fiskvinnslufyrirtækis og formaður
Samtaka fiskvinnslu án útgerðar.
MIKIL tilhneiging er til þess
meðal Íslendinga að eiga sér eitt-
hvert gæludýr. Er þetta mest áber-
andi í borgum og bæjum. Ýmsar
kvaðir hvíla á þeim, sem vilja stunda
gæludýrahald. Má þar
nefna það meðal ann-
ars hvað varðar
hundahald að sjá til
þess að dýrið sé
hreinsað einu sinni á
ári og sér dýralæknir
um að framkvæma
það. Þá hvíla sérstakar
kvaðir á hundeig-
endum um það að
hreinsa upp eftir þá, ef
þeir skíta á almanna-
færi. Vilji fólk halda
slíka skepnu í fjölbýlis-
húsum verður að leita
til þess samþykkis þeirra sem í hús-
næðinu búa og yfir því ráða. Ein-
hverjar svipaðar reglur gilda líka
um kattahald. Það verður þannig
ekki sagt að slíkt sé fyrirhafn-
arlaust. En margur vill til þessa
vinna og telur það ekki eftir sér.
Þessi umræddu gæludýr eru eig-
endum sínum oft ómetanleg og skal
ekki gert lítið úr því. Einkum eru
þau þó þeim mikils virði, sem við
einsemd og einmanaleika búa. Þá
ber og að geta barnanna, sem ef til
vill kæmust annars ekki í snertingu
við dýr alla sína ævi, ef ekki væri
haldið dýr á heimilinu. Það er hins
vegar kunnara en frá þurfi að segja
að mikil vinna felst í því að halda
hund á heimili. Sumar hundateg-
undir eru seldar dýrum dómum.
Þarf þá að hafa komið til ættbók-
arfærsla dýrsins, sem krefst nokk-
urrar vinnu. Ég hef undanfarin 19
ár búið úti á landi og þannig haft að-
stöðu til að fylgjast með þessum
málum bæði í strjálbýli og þéttbýli.
Það hefur sýnt mér á óyggjandi hátt
hversu mikils virði fólki eru gælu-
dýrin þess. Þau verða oft á tíðum
eins og einn meðlimur hverrar fjöl-
skyldu. Greinin, sem ég er að skrifa,
hefur ekki þann beina tilgang að
fjalla um gæludýrahald. Hún á
miklu fremur að varpa ljósi á það
hversu aum afkoma þeirra er sem
stunda sauðfjárhald sem sína einu
atvinnugrein og gera samanburð á
afkomu þeirra, sem selja hvolpa og
hinna, sem framleiða matvöru. Tök-
um sem dæmi tík, sem eignast 7
hvolpa. Hver hvolpur er seldur á
165.000.00 krónur og gerir gotið þá
samtals 1.155.000.00
krónur. Miðað við að
hvert sláturlamb leggi
sig á 5.000.00 kr. þarf
33 lömb til að vega upp
á móti verði hvers
hvolps. Sauð-
fjárbændur hafa verið
að fjölga fé sínu und-
anfarin ár til þess að
bæta hag sinn. Ég hef
bent þeim á það að
arðvænlegra væri að
koma á fót hundarækt
samhliða sauðfjárrækt-
inni til að hafa í sig og
á. Umrætt got tíkarinnar, sem fyrr
var nefnt, mundi svara til 231 haust-
lambi. Ekki ber að fela það að á svo
litlu og fámennu landi, sem Ísland
er, þá er markaður fyrir sölu á
hundum auðvitað takmarkaður. En
dæmið, sem ég er með í huga, er
þess eðlis að beðið var eftir öllum
hvolpunum sem fæddust og þeir
seldir samstundis. Undanfarin ár
hefur þeim fækkað verulega í sveit-
um þessa lands sem lagt hafa stund
á sauðfjárbúskap einhliða. Það
heyrir víðast til undantekningar að
synir sauðfjárbænda taki við búi af
foreldrum sínum. Þannig fara jarð-
irnar hver af annarri í eyði eða eru
seldar borgarbúum. Ef ríkisstjórn-
inni tekst ekki að breyta þessu sé ég
ekki annað en sauðfjárbýlin hverfi
hvert af öðru í hendur þéttbýlis-
manna eða leggist í eyði. Minnug
skulum við þess að einmitt þessi at-
vinnugrein hélt lífinu í íslensku
þjóðinni um áratuga og alda skeið.
Það voru forfeður okkar sem héldu
þetta út og undu glaðir við sitt. Ég
ólst upp á heimili tveggja bræðra,
sem báðir voru giftir og áttu mörg
börn. Býlið var nefnt í kaupfélags-
reikningum Bræðrabúið á Hvanná.
Þessir bræður voru með samtals
rúmar 400 kindur. Á þessu heimili
var ætíð allt til alls. Og þegar
hreppsnefndarmenn komu saman til
að leggja útsvar á bændur í sveit-
inni nefndu þeir Hvannárbændur
bændurna með breiðu bökin og
lögðu á þá hátt útsvar og enginn
kvartaði. Nú eru sauðfjárbændur
gjarnan með 500 fjár og komast í
rauninni ekki af. Hvort var verð fyr-
ir afurðirnar svona tiltölulega miklu
hærra eða hefur vélvæðingin étið
þennan mismun allan upp? Á þess-
um árum æsku minnar voru orfið og
hrífan notuð við heyskapinn og
heyið flutt heim af engjum á hest-
um. Kostnaður var nánast enginn,
en vinnan ströng. Og víst var um
það að ekki þurfti að sækja tíma í
heilsuræktarstöðvum til að ná af sér
óþarfa fitu. Að lokum varpa ég upp
þeirri spurningu til ráðamanna
þjóðarinnar, hvað sé til ráða í ís-
lenskum sauðfjárbúskap. Líður
hann undir lok eða finnst eitthvert
ráð til að hefja hann til vegs og virð-
ingar á ný?
Sauðfjárbúskapur
og hundarækt
Bragi Benediktsson
skrifar um sauðfjárbúskap ’Ef ríkisstjórninni tekstekki að breyta þessu, þá
sé ég ekki annað en
sauðfjárbýlin hverfi
hvert af öðru í hendur
þéttbýlismanna eða
leggist í eyði. ‘
Bragi Benediktsson
Höfundur er prófastur á Reykhólum.
AÐVENTAN er
undirbúningur jólanna
þar sem við búum okk-
ur undir komu Jesú-
barnsins, sem fæddist í
Betlehem, eins og spáð
hafði verið. Senn kem-
ur aðfangadagskveld.
Helg hátið jólanna
hefst, allt verður svo
hátíðlegt, við finnum
hina sönnu innri gleði,
þar sem friður og kær-
leikur Krists hefur
fengið rúm í hjarta okk-
ar.
Flest eigum við
kæra minningu um
bernskujólin, þegar
undirbúningi jólanna
var lokið og hátíðin
gekk í garð. Allt var
svo hreint, öðruvísi og
betra en vanalega.
Mörgum er þessi
minning afar dýrmæt.
Stundum hefur hún
verið eina huggunin
um jólin þeim sem hafa
átt um sárt að binda
síðar á lífsleiðinni. Það er mikilvægt
að öll börn upplifi sanna jólagleði þar
sem friður Krists ríkir. Hin sanna
friðarhátíð, þar sem fæðing Frels-
arans er uppspretta jólagleðinnar.
Eins og oft áður fyrir jólin hafa
undanfarnar vikur birst óbeinar aug-
lýsingar í fjölmiðlum, með fag-
urskreyttum vín-
flöskum og ýmsum
hátíðarréttum í tilefni
jólanna. Ekki stendur á
viðbrögðum við þessum
auglýsingum. Lögð er
mikil vinna í að sauma
út fallega poka utan um
jólavínið til að skreyta
jólaborðið.
Hvað erum við að
skreyta og hvaða skila-
boð erum við að senda
börnum okkar? Erum
við ekki að setja eitt
mesta böl heimsins í
fagurskreyttan búning
á veisluborð jólanna,
áfengisbölið og allt sem
því fylgir, sjúkdómar,
heimilisböl og ofbeldi?
Gefum börnum okkar
minningu um jólin þar
sem eingöngu fæðing
Jesú Krists er upp-
spretta jólagleði fjöl-
skyldunnar. Við megum
ekki spilla innra friði
jólanna og bernsku-
minningu barnanna
okkar með neyslu
áfengis á jólahátíðinni.
Gleðileg jól.
Hátíð jólanna
án áfengis!
Sigríður Laufey Einarsdóttir
skrifar um jólin og áfengis-
neyslu
’Við megumekki spilla innra
friði jólanna og
bernskuminn-
ingu barnanna
okkar með
neyslu áfengis á
jólahátíðinni.‘
Höfundur situr í stjórn og
fjölmiðlanefnd IOGT á Íslandi.
Sigríður Laufey
Einarsdóttir