24 stundir - 29.05.2008, Blaðsíða 16

16 FIMMTUDAGUR 29. MAÍ 2008 24stundir
vi
lb
or
ga
@
ce
nt
ru
m
.is
GE kæliskáparnir eru öflugir, endingargóðir og glæsilega innréttaðir
-hágæðaheimilistæki
Baldursnes 6, Akureyri | Suðurlandsbraut 20, Reykjavík Sími 588 0200 | www.eirvik.is
Amerískir GE kæliskápar
*Tilboðið gildir meðan birgðir endast.
GCE21LGWFS – Stærð: h 176 x b 90,9 x d 60,7 sm – Með ryðfríum stálhurðum
381 ltr. kælir og 173 ltr. frystir – Orkunotkun: A
TILBOÐ kr.: 219.900*
40 ár eru liðin frá því að skipt var
yfir í hægri umferð á Íslandi. Af því
tilefni er ekki úr vegi að skoða með
hvaða hætti ökumenn geta lagt sitt
af mörkum svo að umferðin sé nú-
tímaleg, örugg og hröð. Hér er heil-
ræði þar um frá Umferðarstofu.
Ímyndum okkur karlkyns bíl-
stjóra sem er á ferð um götur
Reykjavíkur 26. maí árið 1968, þ.e.
daginn sem skipt var yfir í hægri
umferð. Ímyndum okkur að hann
sé stopp á rauðu ljósi. Á meðan
hann bíður þess að græna ljósið
kvikni byrja allar heimsins klukkur
að hringsnúast á ógnarhraða. Á
einni hefðbundinni sekúndu þýtur
tíminn á leifturhraða fram til dags-
ins í dag. Á örskotsstundu eru 40 ár
liðin.
Grey kallinn væri án efa ringlaður
og þegar hann væri búinn að átta sig
á því að þetta væri ekki einhver und-
arlegur draumur myndi breytt
borgarmynd, tíska, tónlist og um-
ferð án efa valda honum hugarangri
og jafnvel skelfingu. Ennþá með hatt
á höfði myndi hann velta því alvar-
lega fyrir sér hvað hann ætti nú til
bragðs að taka. Ef hann væri hald-
inn fífldirfsku og ofurmati á eigin
kostum myndi hann aka af stað –
hella sér út í umferðina. Ef hann
hefði hins vegar vott af skynsemi
myndi hann leggja bílnum á örugg-
um stað og ganga eða taka strætó til
næsta ökuskóla eða -kennara. Þar
væri hann fræddur um ýmislegt það
sem breyst hefur í umferðarmálum
eins og t.d. það að nú er skylt að
nota öryggisbelti. Kennarinn myndi
sýna honum skýrar sannanir fyrir
því að öryggisbeltin hafa bjargað
hundruðum mannslífa hér á landi á
þessum 40 árum. Sannað væri fyrir
honum að það skiptir ekki máli hvar
þú ert í bílnum né heldur hve stutt
eða langt þú hyggst fara – örygg-
isbeltið skiptir alltaf miklu máli.
Það undarlega er að enn í dag er
til fólk á öllum aldri sem ekki notar
öryggisbelti. Þetta er reyndar fá-
mennur hópur eða samkvæmt
könnunum u.þ.b. 6% af þeim sem
fara um vegi í dreifbýli. Hins vegar
er þessi hópur í gríðarlega mikilli
lífshættu. Fjöldi þeirra mannslífa
sem hefði mátt bjarga með því einu
að viðkomandi hefði notað örygg-
isbelti er um 20% af fjölda látinna.
Þetta eru u.þ.b. 5 mannslíf á hverju
ári.
Eflaust eru fáir í þessum hópi
með hatt og enginn þeirra getur af-
sakað sig með því að hafa misst 40
ár úr lífi sínu og vita því ekki betur.
Styðjumst við þá þekkingu og
reynslu sem tíminn hefur fært okk-
ur og notum öryggisbelti – alltaf!
Höfundur er upplýsingafulltrúi
Umferðarstofu
Gamall kall með
öryggisbelti
UMRÆÐAN aEinar Magnús Magnússon
Það und-
arlega er að
enn í dag er
til fólk á öll-
um aldri sem
ekki notar ör-
yggisbelti.
Öryggi Allir með
öryggisbeltir
Stærsti frumkvöðull mótmæl-
endakristni, Marteinn Lúter
(1483–1546), var í senn táknrænn
afkomandi húmanismans og ský-
laus andstæðingur hans eftir að
hann hafði fært kenningar sínar í
fastmótað form um 1524. Það var
efinn og lærdómurinn sem fékk
Lúter til að snúast gegn kaþólsku
kirkjunni 1517 en það var óttinn
við róttækni og samfélagslegt um-
rót sem gerði lúterskuna að um-
burðarlausri furstakirkju sem var
mótfallin trúfrelsi og afneitaði
frjálsum vilja mannsins.
Siðaskiptin á fyrri hluta 16. aldar
ollu því auknu umburðarleysi í
garð húmanískrar lífssýnar jafnt
meðal kaþólskra og mótmælenda
þegar leið á öldina, myrkur þetta
var óbreytt á 17. öld. Samhliða
þessu varð sú kristna hefð, að
brenna fólk fyrir galdra, voldugri
en nokkru sinni fyrr og síðar. Það
var fyrst á seinni hluta 18. aldar
sem húmanísk lífssýn fór aftur að
koma opinberlega á dagskrá og þá í
formi rationalisma, skynsemis-
stefnunnar.
Rökrétt niðurstaða
Það þarf varla að útskýra það
með mörgum orðum að efasemdir
um guðlega tilvist eru rökrétt nið-
urstaða í húmanískri lífssýn. Kenn-
ingunni um „yfirnáttúruleg öfl“ er
hafnað, maðurinn einn er ábyrgur
fyrir þessu eina lífi sínu. Guðleysi
var hins vegar ekki á dagskrá op-
inberlega í húmanisma 15. og 16.
alda enda hefði opinber viður-
kenning á því í þá daga verið
öruggur aðgöngumiði að bálkest-
inum í gjörvallri kristninni. Á 18.
öld mótaði hræðslan við bálköst-
inn ekki lengur skoðanir manna í
fjölda landa, t.d. Frakklandi. Ein-
stakir húmanistar komu fram í
dagsljósið og afneituðu tilvist guð-
dómsins. Þeim hefur óneitanlega
fjölgað mikið síðan, bæði á 19. og
20. öld; tengsl má finna milli auk-
ins guðleysis og framsóknar bæði
vísinda og alls kyns lífsspeki, en
hvort tveggja má einnig rekja til
húmanismans eins og áður hefur
verið vikið að.
Djúpstæð áhrif
En rationalisminn blandaðist
einnig kristnum kirkjum á marg-
breytilegan hátt. Í sumum tilfellum
jók hann fyrst og fremst skynsemi í
starfi kirknanna án þess að trúar-
kenningum væri breytt að ráði, svo
og viðurkenningu kirknanna á vís-
indum og breytingum yfirleitt,
þetta átti t.d. við Norðurlönd. En í
öðrum löndum urðu áhrifin djúp-
stæðari og farið var á grundvelli
biblíugagnrýni að draga ýmsar
kenningar hefðbundinnar kristni í
efa eins og um meyfæðinguna,
fórnardauða Krists og þar með
þrenninguna. Rationalisminn
tengdi þannig únitarisma 16. aldar,
sem hafði lifað í skugga hér og þar,
við frjálslyndustu trúarbrögð nú-
tímans. (Únitarismi = trú á ein-
hvers konar æðri mátt, guðlegu eðli
Jesú er afneitað, biblían er aðeins
mannanna verk). Margir íslenskir
vesturfarar urðu únitarar og boð-
uðu síðan skoðanir sínar á Íslandi.
Frjálslynd guðfræði
Meðal prestastéttarinnar ís-
lensku breiddist út frjálslynd guð-
fræði sem mest átti rætur að rekja
til þýsks háskóla. Þannig að úr ún-
itarisma meðal alþýðunnar óx ekki
ný kirkja heldur frjálslynd lúterska.
Segja má að hún móti enn þá
trúarvitund meira en helmings Ís-
lendinga, að vísu er hún oft blönd-
uð andatrú.
Þverstæðan er að þetta frjáls-
lyndi hefur unnið ekki aðeins gegn
lúterskum rétttrúnaði heldur einn-
ig guðleysi hér á landi. En viss þró-
un meðal þjóðkirkjupresta er
sennilega að stuðla að breytingum í
þessum efnum. Hjá biskupum og
guðfræðiprófessorum hefur mark-
visst verið unnið gegn trúarlegu
frjálslyndi í hálfa öld. Reynt er að
skerpa sem mest andstæður milli
trúar og trúleysis en í leiðinni hafa
yfirvöld óbeint verið að ráðast á
trúarlegt frjálslyndi sem enn þá
ríkir meðal meirihluta sóknar-
barnanna. Samtímis sjá vongóðir
guðleysingjar hér á landi ný tæki-
færi til sóknar, allt í nafni húm-
anismans.
Höfundur er prófessor í sagnfræði
Húmanisminn
frá Lúter til nútímans
UMRÆÐAN aGísli Gunnarsson
Það þarf
varla að út-
skýra það
með mörgum
orðum að
efasemdir
um guðlega
tilvist eru rökrétt nið-
urstaða í húmanískri lífs-
sýn
Frelsi Það hefur mark-
visst verið unnið gegn
trúarlegu frjálslyndi.