Morgunblaðið - 27.08.2003, Blaðsíða 6

Notkun lita er aðgengileg leið til að móta okkar nánasta
umhverfi. Þótt sérhver einstaklingur upplifi liti á sinn hátt,
þykir sannað að litir hafa áhrif á menn. Ekki aðeins á skynjun
og sjón, heldur hafa þeir einnig áhrif á líðan okkar. Til dæmis
virkar kaldur blár litur róandi á menn og dýr, eldrauður
örvandi og skærgulur eflir sköpunargáfuna.
Við hönnun skólabygginga fyrir börn er lita- og efnisval
veigamikill þáttur. Litanotkun hefur mikið að segja þegar
skapa á skólastarfinu umgjörð sem virkar hvetjandi en stuðlar
jafnframt að vellíðan nemenda. Mikilvægt er að börnunum
finnist þau óhult en jafnframt þarf umhverfið að vera
uppörvandi.
Dæmi um þetta er skólastofan. Umhverfi hennar þarf að
veita öryggiskennd, hafa örvandi áhrif á samskipti, efla
einbeitingu og eftirtekt. Látlausir, mildir litatónar í bland við
sterkari liti henta vel. Náttúruleg gólfefni og loftklæðningar,
viðarklæðningar á veggjum og mildir ljósir vegglitir í bland
við smærri skærlita fleti í köldum tónum.
Ekki ætti síður að vanda lita- og efnisval í umhverfi barna á
heimilum. Oft er mikið lagt í vistarverur ung- og smábarna,
þótt reyndin sé sú að leiksvæði þeirra tekur frekar mið af
hreyfanlegum dótakassa þar sem þau leika sér í návist
fullorðinna. Smábarnaherbergið er því fyrst og fremst
svefnstaður og rólegt yfirbragð því ákjósanlegast.
Þegar börn komast af smábarnaskeiði kjósa þau hins vegar í
auknum mæli að dvelja í herbergjum sínum. Herbergið er
yfirleitt enn svefnstaður barnsins en á daginn er það
leiksvæði. Taka þarf tillit til beggja þátta þegar kemur að
litavali.
Liti þarf að skoða í samhengi við aðra liti og efni. Ásýnd
þeirra og virkni mótast af því. Til dæmis áhrif þeirra á rými.
Lítið herbergi sýnist stærra ef loft og gólf eru ljósari en
veggirnir. Dekkri litur á lofti dregur hins vegar úr mikilli
lofthæð. Hlýir rauðir tónar draga úr stærð herbergja og
hjálpa til að gera þau notalegri. Ljósir bláir og grænir litir
láta rými hins vegar sýnast stærri.
Af hverjum lit eru til fjölmargir litatónar og því er erfitt að
alhæfa um tilfinningaleg áhrif. Blár er ekki alltaf kuldalegur
og gulur kallar ekki endilega fram sólskinsskap. Samt sem
áður hefur hver litur viss einkenni sem valda ákveðnum
hughrifum. Mildur grænn litur umlykur, veitir öryggistilfinn-
ingu og róar. Of skær grænn litur getur hins vegar verið
truflandi. Appelsínugulir litir örva og henta vel þar sem
samskipti eiga sér. Þar sem ekki er ætlunin að hafa nein
tilfinningaleg áhrif henta hvítir og gráir litir. Þeir eru einnig
kjörinn bakgrunnur fyrir sterkari liti.
hönnun
lifun
Marglit veggfóður, mynstraðir borðar og æpandi litir einkenna mörg barna-
herbergi. Því miður hafa litirnir allt of sjaldan annan tilgang en að skreyta.
Að baki lita- og efnisnotkun í skólum og leikskólum liggja hins vegar oft
miklar pælingar arkitekta sem miða að því að skapa börnum hvetjandi umhverfi án
þess að draga úr öryggistilfinningu þeirra.
Börn og litir
E
ft
ir
E
ls
u
Æ
va
rs
d
ó
tt
ur