Sunnudagsblaðið - 07.06.1964, Side 16

í Dölunum
Frh. af bls. 447.
hefur verið víkkað. Eg hugsaði um
það niðri í þessum kjallara, hve
djúpum og dulrömmum áhrifum
ungur Svíi hlýtur að verða fyrir
á slíkum stað. Og mér skildist,
hve við íslendingar eigum mörg
slík heilög vé, bundin stórfeng-
legum atburðum úr sögu þjóðar
vorrar. En það er ekki nóg, að
frásagnir um þessa atburði sé að
finna í bókum. Við verðum að
sýna þessum stöðum ræktarsemi.
Þar verður að standa eitthvert
sýnilegt tákn, — að minnsta kosti
áletrun. Ættu ungmennafélög
landsins að gangast fyrir slíku,
hvert í sínu byggðarlagi.
í Mora er hið fræga Zorn-lista-
safn. Anders Zorn fæddist 1860
og lézt 1920. Hann varð einn af
hinum miklu meisturum málara-
listarinnar. List hans grundvall-
ast á franska impressionismanum,
en mest ber þó á frumleik lista-
mannsins sjálfs og skapandi
mætti. Verk hans sverja sig í ætt
við Dalakarlinn og heimsborgar-
ann Zorn. Birtu og hlýleika lit-
anna stafar út frá flestum mynd-
um hans, ekki sízt, þegar hann
málar sínar kæru ,,Dalakullur”,
iivort þær nú eru í hinum marg
litu þjóðbúningum sínum eða nakt
ar í baði úti í sólbjörtum sumar-
skógum. Hjá safnhúsinu stendur
Zorngárden, þar sem Zorn bjó.
Þar er aragrúi af ýmsum munum,
t. d. frá Grikklandi og Egypta-
landi. Zorn keypti þá á ferðum
sínum þar. Það er eitthvað forn
eskjulegt og voldugt við þessi húsa
kynni, og allt er með sömu um-
merkjum og þegar Zorn bjó þar.
Morakirkja stendur skammt frá
með sínum frægu alþýðumálverk
um. í Mora er einnig Zorns
gammalgárd, sem svo er nefndur.
Þjóðminjasöfnin hafa það hlut-
verk að bregða upp myndum af
þjóðlífinu og menningarháttum
horfinna kynslóða. Þar er sá
grundvöllur, sem nútíminn hefur
byggt á. Þar er vitnisburður um
líf, kjör og baráttu mæðra og
feðra. Þetta var li&tamanninum
Ijóst. Hann safnaði fjöldamörgum
byggingum frá 12., 14. og 17. öjd.
í 12. aldar byggingunni eru W°
ir á miðju gólfi, og hangir pottur
yfir á hó úr lofti. Þröskuldar
allir eru mjög háir í fyrri alci®
byggingum, svo að nauðsyn ber ti
að beygja sig vel, þegar inn cr
gerigið, og taka fætur hátt upP-
Galdrarúnir eru sums staðar rist-
ar við dyr. til þess að skógarvastt
ir skuli ekki slæðast inn. Rúm
öll eru mjög stutt. Sennilega hcf
ur fólk verið miklu lægra vexti
en nú og auk þess liklega fremui
setið en legið í rúmunum.
Á vorum dögum fara hinir nyJu
timar yfir Dalina og hin gömlu
bændaþorp eins og stormviðri.
Ludvika, sem er járnbrautarmið'
stöð sunnarlega í Dölunum, hafa
nú síðustu árin risið upp stórbýsh
sem eru 9—12 hæða há við hli®
iria á gömlu bjálkahúsunum. En
því norðar og vestar sem dregur
í Dölum fjara þessi áhrif út eins
og löður hniginnar bylgju. ^f
þessum ástæðum fer nú sterk
hreyfing um Dalina að vernda
fórn einkenni og menningu. SjáR
bændaþorpin í Dölunum eru hinir
bcztu verðir. En þess ber að gaeta
og minnast, að þar, sem f°rn
raenning er ríkjandi, livort Þa®
nú er i Dölum Svíþjóðar eða sveit
um íslands, þá cr þar ekki um
neitt forngripa eða þjóðfræðisaf'1
að ræða, lfeldur byggð iifandi
manna. Þess vegna lilýtur lífi®
í sínum margbreytilegu myndum
að renna úr ýmsum þeim farveg-
um, sem það áður hefur runnid
í, oft af illri nauðsyn og vegna
skorts og vankunnáttu. Allt slíkt
hlýtur að víkja fyrir því, sem
liagkvæmara er og samhæfir bet-
ur kröfum tímanna. Annað getur
haldið áfram að lifa í nýrri mynd
og veitt nýmynduninni styrk ganl
allar erfðavenju. En á þann hátt
cr á margan veg hægt að hjálpa
þcirri menningu, sem nú er 1
örum vexti. Og oftast er það þann
ig, að öllu því bezta í sannri menn
ingu tekst að halda velli og standa
af sér boðaföll timanna, ekki sízt,
ef um það er staðinn vörður af
þeim,- sem gera sér grein fyrir
skyldu sinni og finna, að það er
fengt þvi innstá og bezta með þein1
sjálfum. Einar M. Joussou.
448 SUNNUDAGS8LAÐ - AtÞÝSUBLAÐH)