Vikublaðið - 14.01.1994, Blaðsíða 8

8
Vlðtalið
VTKUBLAÐIÐ 14. JANUAR 1994
• Ég hef verið gœfu-
maður í mínu einka-
lífi, segir Helgi Selj-
an. Pað er mikilvœg-
ara en allt annað.
• Ég vil ekki segja
margt um Sólheima-
málið, segir Helgi
Seljan, en Sólheimar
eru sjálfseignarstofn-
un þar sem annar að-
ili borgar alla reikn-
ingana en má ekki
skipta sér af neinu.
Auðvitað verða á-
rekstrar vegna þess
að fyrirkomulagið er
óeðlilegt og það er
kjarni Sólheimamáls-
ins. Ríkið á að borga
allt enfœr engu að
ráða.
gengur. Ef menn lenda í of hörð-
um'átökum vill það stundum gróa
seint og illa. Sumir sækja vissulega
í átök átakanna vegna en ég var
alltaf frekar puðari en slagsmála-
maður þó að ég hafi auðvitað
stundum haft gaman af átökum
líka. En ætli kennslan hafi ekki
kennt mér að vera ekki að stofha til
persónulegra illinda að óþörfu.
Hvaða þingmál fmnst þér eftir-
minnilegust núna?
- Landhelgismálið ber auðvitað
af þeim þingmálum sem komu upp
meðan ég sat á þingi. Sú framganga
sem minn þingflokkur átti þar með
Lúðvík Jósepsson í fararbroddi
verður aldrei fúllmetin. Hann kom
að þeim málum tvisvar sinnum og
skapaði sér ekki einungis virðingu
hér á landi heldur varð maður var
við að hann skapaði sér mikla virð-
ingu erlendis líka. Lúðvík er af-
skaplega merkilegur maður. Hann
fékk mig til að fara á lista hjá sér
1956, þegar ég var tuttugu og
tveggja ára gamall. Það held ég að
engum hefði tekist nema honum.
Eg hafði að vísu alltaf mikinn á-
huga á pólitík enda mikið rætt um
hana á mínu heimili. Faðir minn
var mjög vel lesinn og hann hafði
verið erlendis og sjóndeildarhring-
ur hans var víður. Móðir mín var
afar vel greind kona og eindregin í
skoðunum. Þau ræddu oft um
þjóðfélagsmál og það hafði áhrif á
mig.
Landsbyggðin
Byggðamál, í víðasta skilningi
þess orðs, voru alltaf ofarlega á
baugi hjá mér. Þá er ég að tala um
hagsmunamál fólksins á lands-
byggðinni. Það getur enginn orðið
almennilegur þingmaður kjör-
dæmis nema setja sig vel inn í það
sem þar er að gerast. Ég lagði mig
fram urn að ná sambandi við fólkið
í hinum ýmsu byggðarlögum í
mínu kjördæmi og það held ég að
Horfðu
um öxl
Helgi Seljanfœddist á Eskifirði 15. janúar
1934. Hann var tekinn ífóstur að Seljateigi í
Reyðarfirði nokkurra mánaða gamall, ólst þar
upp og er viðloðandi enn. Hann varð kennari,
skólastjóri, bindindisfrömuður, alþingismaður,
talsmaður fatlaðra, skáld og söngvari, lék Ægi
Ó. Ægis í „Deleríum bubonis “ og Andrés oft-
skorna í„Allra meina bót“ og var um tíma for-
maður Bandalags íslenskra leikfélaga.
Viðtal: Kristján Jóhann Jónsson
S
g lít á þau hjónin Jóhann
Björnsson og Helgu Bene-
diktsdóttur sem foreldra
mína. Eg ólst upp í sveitinni hjá
þeim og naut þess út í ystu æsar því
ég er sveitamaður í mínu innsta
eðli.
Hvers vegna fórstu þá úrsveitinni?
- Eg fór í nám og það var eigin-
lega sjálfgefið að ég færi í eitthvert
nám. Mamma og pabbi hvöttu mig
mjög eindregið til þess að fara í
hvaða nám sem ég vildi en ég var
þá strax ákveðinn í að verða kenn-
ari. Ég var ekki nema tólf ára þegar
ég ákvað að verða kennari og
bóndi. Ég fór fyrst í Eiða eins og
ráð var fyrir gert og tók þar lands-
próf. Þaðan fór ég í Kennaraskól-
ann og tók þar kennarapróf og það
er nú öll mín menntun. Að þessu
var ég búinn nítján ára og fór þá
strax að kenna. Fyrstu tvo veturna
kenndi ég á Fáskrúðsfirði og var
óskaplegur græningi þegar ég kom
að þessu starfi. Kennaraskólinn var
að mörgu leyti góður en kenndi lít-
ið um það hvemig ætti að bregðast
við vanda skólastofunnar.
Ég var hins vegar svo lánsamur
að ég fann mína aðferð sem heppn-
aðist og ég náði valdi á þessu. Það
er nauðsynlegt að kennarar hafi á-
kveðið vald. Allir sem komið hafa
nálægt kennslu vita að börn vilja
hæfilegan aga og reglur. Auðvitað
vill enginn neinn járnaga en það er
börnum nauðsynlegt að vita hvar
þau standa og hvar kennarinn
stendur. Hann verður að vera í ein-
hverri fjarlægð þó að bilið megi
auðvitað ekki vera of langt. Þau
vilja gjarnan hafa kennarann ná-
lægt sér þegar eitthvað bjátar á.
Það er líka margreynt að þeir
kennarar sem hafa náð bestum ár-
angri hafa haldið góðum aga og
oftast án þess að mikið yrði vart við
hann.
Þessi ár á Fáskrúðsfirði voru ör-
lagaár í lífi svo ungs manns og
kannski mest vegna þess að þar
kynntist ég Jóhönnu Þórhallsdótt-
ur, eiginkonu minni. Það var ó-
metanlegt happ og þó að ekkert
annað hefði komið út úr Fáskrúðs-
fjarðardvölinni hefði hún verið vel
þess virði. Við giftum okkur 1955
og fluttum þá á Reyðarfjörð. Við
gámm valið um Fáskrúðsfjörð eða
Reyðarfjörð og ég fékk að ráða.
Það er auðvitað alltof algengt að
karlmenn fái að ráða svona löguðu.
Við fluttum í Seljateig og bjuggum
þar í sjö ár meðan ég kenndi á
Reyðarfirði. Þó að konan mín nyti
góðrar hjáipar móður minnar þá
var þetta samt mjög erfiður tími
fyrir hana. Þar eignuðumst við
fjögur börn á fjórum árum og síðan
eitt seinna eftir að við vorum flutt
niður á Reyðarfjörð.
I Seljateigi voru engin þægindi.
Rafveitan hafði ekki teygt anga sína
inn í sveitina til okkar. Ég fór líka
fljótt að taka þátt í alls konar fé-
lagsmálum og var þess vegna
minna heirna en skyldi þó að ég
væri annars ekkert að flakka út á
við.
Félagsstörf
Hvers vegna byrjaðirðu að fást við
félagsmál?
- I litlum samfélögum er það yf-
irleitt þannig að ef menn gefa ein-
hvern kost á sér lenda þeir í mörgu.
Það hefur bæði kosti og galla.
Menn þurfa að kunna að velja og
hafha og gæta þess að verða ekki
allt í öllu. Það er lítill vandi að gína
yfir öllu á svona stöðum. Það var
aldrei ætlun mín. Ég lenti til dæm-
is aiveg óvart í formennsku verka-
lýðsfélags vegna þess að formaður-
inn flutti skyndilega burm. Ég sat
uppi með það í átta ár. Á þessum
tíma var einnig byrjuð leikstarf-
semi heima á Reyðarfirði og ég tók
þátt í henni af lífi og sál.
Hvaða hlutverk er minnisstœðast af
leikferlinum?
- Ég get nefnt tvö sem tengjast
reyndar bæði Jónasi Árnasyni. Ég
lék Ægi O Ægis í „Deleríum bu-
bonis“. Nokkru seinna lék ég
Andrés oftskoma í „Allra meina
bót“, sem var afskaplega dýrlegt
hlutverk. Ég var svo horaður á
þessum áram að mönnum þótti ég
býsna sannfærandi á sviðinu. Ég
leit í raun og veru út eins og ég
væri búinn að missa úr mér öll inn-
yflin. Leikstarfið gaf mér mjög
mikið, kenndi mér til dæmis fram-
sögn sem átti efrir að koma sér vel
seinna. Ég lenti svo í stjórn Banda-
lags íslenskra Ieikfélaga og það var
mjög gaman að vinna með því fólki
sem þar sat í stjórn, sérstaklega
þeim Jónínu Kristjánsdóttur og
Jónasi Árnasyni. Það var margt að
gerast hjá Bandalaginu á þeim
árum.
Islensk áhugaleiklist er géysilega
merkilegt fyrirbæri. Þátttaka er svo
almenn og hún er líka svo þrosk-
andi. Maður verður að læra að
losna við sína persónu og komast
inn í hugarheim annarra. Það er
hverjum og einum nauðsynlegt,
ekki síst ef menn ætla að koma eitt-
hvað nálægt pólitík.
Erpólitík leiklist?
- Já, hún er það að talsverðu
leyti vegna þess að menn mega til
dæmis ekki láta það mjög á sér
finna þó að þeim himi óþægilega
mikið í hamsi. Það verða menn að
dylja og eins ef menn verða
ofsaglaðir yfir einhverju og því síð-
ur að ofmetnast. A leiksviðinu lær-
ir maður líka að ná samstillingu við
aðra.
Annars get ég skotið því hér inn
að það kom ritér mjög á óvart þeg-
ar ég lenti inni á Alþingi 1971. Ég
ætlaði mér það ekki og taldi að ég
væri svo neðarlega á lista að það
kæmi ekki tdl. Það var gert grín að
þessu og sagt að ég hefði lagst í
rúmið af skelfingu þegar ég var
orðinn alþingismaður. Mér varð
vissulega mikið um. Annars var
andskorinn í Gullna hliðinu fyrsta
hlutverk mitt á leiksviði og þess
vegna orti Gísli Björgvinsson í
Þrastahlíð þessa vísu:
Sótti á þing og s<eti vann,
sigur kommum fierði.
Ungur lék hann andskotann,
af honum kleeki larði.
Af hverju má ekki sýna reiði og
gleði í stjómmálum?
- Auðvitað mega menn gera það
en í hófi. Menn geta sýnt það ef
þeim mislíkar og þegar þeir gleðj-
ast en sveiflurnar í pólitíkinni era
bara svo miklar að menn verða líka
að halda andlitinu á hverju sem
Helgi Seljan er mörgum kunnur fyrir gamanvísnagerð sína en
fœrri vita að hann hefur löngum fengist við að yrkja alvarlegri
kvœði í tómstundum. Eitt af þessum kvœðum hefur hann kallað:
Hugsað á hausti
Hrímgrájörð með hélu á stráum,
hnípin er náttúran öll.
Hemingur yfir hylnum hláum,
höfgi umfólan völl.
Omar tregans hjá eyrum líða,
angurvært fuglsins kvak.
Vekur í hjarta vá og kvíða
vetrarins hófatak.
Haust með söknuð sumars í hlænum,
sölnandi grös og blóm,
dynjandi brimhljóð fi-á sollnum sænum,
sáran greini ég óm.
Þó lít ég töfra lyngs og skógar,
litanna helgidóm.
Húmsins mildi huganum jfóar
hrífur burt auðn og tóm.
Arstíð hver ber yndi á veginn
allt þó taki sín gjöld.
Þó er alltaf sem tindri treginn
er tekur myrkrið völd.
Sest að hjartanu gamall geigur
við grimma vetrarhríð.
Sumarsins fegurðarblómi feigur,
fennir um grundir og hlíð.
Fram skal horft þó ífangið standi,
finna áranna straum.
Fjársjóð gæfunnar færa að landi
fanga hvem gullinn draum.
Láta vonirnar vængjum blaka
víkja burt skuggajjöld.
Haustsins fegurð ífangið taka,
flýja þess rökkurtjöld.