Vikublaðið - 14.01.1994, Blaðsíða 13

VIKUBLAÐIÐ 14. JANUAR 1994
13
Hverjir eru
æðstu emb-
ættismenn
Reykjavíkur-
borgar?
Jón G. Tómasson bæjarrit-
ari, f. 1931. Skrifstofiistjóri
borgarinnar 1966-79. Borg-
arlögmaður 1979-'87. Bæjar-
ritari frá 1982. Æviráðinn.
Magnús Óskarsson borgar-
lögmaður, f. 1930. í stjóm
Varðar, félags ungra sjálf-
stæðismanna á Akureyri 1945-
'50. Fonnaður Vöku, félags
lýðræðissinnaðra stúdenta
1952-'53. Fulltrúi og mál-
flumingsmaður lögfræðideil-
dar vamarliðsins á Kefla-
víkurflugvelli 1954—'55. Hjá
borginni frá 1956. Borgar-
lögmaðurfrá 1982.
Æviráðinn.
Eggert Jónsson borgarhag-
fræðingur, f. 1941. Borgar-
hagfræðingur Reykjavíkur-
borgar frá 1972 og ffain-
kvæmdastjóri Ijámiála- og
hagsýslusviðs Reykjavíkur-
borgar ffá 1982. Æviráðinn.
Stefán Hermannsson borg-
arverkffæðingur, f. 1935.
Verkfræðingur hjá sjóher
Bandaríkjanna á Keflavíkur-
flugvelli 1936-'64. Hjá
Reykjavíkurborg ffá 1964.
Borgarverkffæðingur ffá
1972. Æviráðinn.
Bakhliðin
á viðskiptafrelsinu
Umræðan einkennist oftar
en ekki hér á landi af
fúrðulegri einsýni. Tök-
um til dæmis það sem haldið er að
fólki þegar viðskiptaffelsið fjór-
fálda er á dagskrá í sambandi við
EES, EB eða GATT.
Þá myndast fýrr en varir pottþétt
samstaða flestra fjölmiðlamanna og
obbans of því liði sem kalla má einu
nafhi „hina pólitísku stétt“. Sam-
staðan er fólgin í því að taka með
sem allra minnstum fyrirvömm og
gagnrýni við því sem skriffinnar í
Brussel, oddvitar alþjóðafyrirtækja
og stjómendur stórbanka vilja
flagga. Hver hefur eftir öðmm
flotta útreikninga á því að ný skref
í ffjálsri umferð peninga og vöm
og vinnuafls skapi nýja möguleika,
ný tækifæri, nýjar tekjur. Vitanlega
em þeir útreikningar ekki alveg út í
hött. Vitanlega geta Islendingar
grætt sitthvað á lækkun tolla á
fiskafurðum svo nokkuð sé nefht.
Einsýnin er hinsvegar í því fólgin
að það er offast látið eins og allir
græði. Allir séu í vinsamlegri sam-
fýlgd til hins besta heims allra
heima. Nema kannski nokkrir
bændur á Islandi eða þá Frakklandi
sem ekki þekkja sinn vitjunartnna.
En skulu fa að súpa á tevatni ffels-
isins fýrr en síðar - hvort sem
þeim lfkar betur eða verr - því það
sé engin leið önnur til.
Það er eins og menn hafi gefist
upp við að vita af því að aðrir val-
kostir kynnu að vera tril. Fyrir nú
utan það að menn neita að horfast í
augu við það sem er óþægilegt.
Eins og það að heimur markaðs-
hyggjunnar er harður og grimmur
og margir munu troðast undir í
þeim sviptingum sem hann gerir
sér að lögmáli og sjálfsögðum hlut.
Misskiptingin mikla
Þessi einsýni verður ekki nærri
eins áberandi þegar blaðað er í er-
lendum vikublöðum. Auðvitað sjá
menn sem þau skrifa ýmsa kosti í
ffjálsari viðskiptum og nú síðast
GATT-samkomulagi. En þeir sem
fréttir skýra hafa mun betur en
tíðkast hér á landi auga með bak-
hliðinni á tunglinu, ef svo mætti
segja.
Þeir vita til dæmis ofúrvel að
GATT gefur þeim ríkjum (eða öllu
heldur stórfýrirtækjum) mest sem
mest hafa fýrir. Evrópubandalagið
og Bandaríkin gera einhverjar tril-
slakanir gagnvart vamingi ffá
þriðjaheimsríkjum (til dæmis vefn-
aðarvöru). Hinn ríki og iðnvæddi
heimur mun samt græða margfalt
meira en þriðji heimurinn. Það er
til dæmis talið líklegt að Affíka
beinlínis tapi á GATT - það er að
segja sá heimshluti sem fátækastur
er.
Þsð er líka margt á tvísýnu um á-
hrif greiðari heimsverslunar á líf
fólks í þeim allvel stæðu ríkjum
sem eiga þó að græða mest.
Einkum vegna þess að cinnig þar
bera þeir mest úr býtum sem mest
hafa fýrir - þeir sem hlutabréfum
Druwing by Igor Slu-in
ráða og fýrirtækjum. Meðan hagur
þeirra sem búa við lökust kjör eða
þá miðstéttarkjör er óvissari en
nokkru sinni fýrr.
Þessi þróun hefúr verið í gangi
um nokkurt skeið. Nefúum ein-
faldar tölur. 1 bókinni „Amcrica:
what went wrong“ eftir Donald R.
Barlett og James B Steele segir ffá
því að árið 1959 höfðu þau 4%
landsinanna sem mestar tekjur
höfðu (2,1 núljón einstaklinga og
fjölskyldna) jafnmiklar tekjur og
35% þeirra sem minnst höfðu,
(18,3 iniljónir). Árið 1989 höfðu
tekjuhæstu fjögur prósentin (3,8
miljónir einstaklinga og fjöl-
skyldna) hinsvegar jafúmiklar tekj-
ur og 51% þeirra sem minnst
höfðu (49,2 miljónir einstaklinga
og fjölskyldna.) Það sem gerðist
sést allvel á því að á þessum tíma
jukust tekjur þeirra sem höfðu 20-
50 þúsundir dollara á ári urn alls
44%, tekjur þeirra sem höfðu 200
þúsund til eina iniljón jukust hins-
vegar um 700% og þeirra sem
höfðu meira en miljón á ári um
2184%!
Atvinnuöryggið sem
hvarf
Hagræðing reynist hverju fýrir-
tæki nauðsyn í harðnandi sam-
keppni. En það sem er skynsainlegt
fýrir hvert fýrirtæki um sig (að taka
upp nýja tækni, fækka starfsfólki
með „gæðastjómun"), það reynist
stórskaðlegt fýrir samfélagið í
heild. Hagræðingin slátrar störfum
mun hraðar en ný verða tril. I Evr-
ópu og Bandaríkjunum eru menn
þess vegna hættir að gera ráð fýrir
„fúllri atvinnu“ sem möguleika -
jafrivel þótt einhver uppsveifla
verði í framleiðslu. Atvinnuleysis-
herinn stækkar og um leið fær
sæmilega menntuð og efúuð milli-
stétt að reyna það - og aldrei sem á
allra síðustu ámm - að hún getur
ekki treyst því að halda sæmilegum
störfúm til langffama. Atvinnuör-
yggið er úr sögunni. Hver sá sem
vinnu missir fær aðra lakari eða
enga.
Með öðmnr orðum: Menn eru
ekki samferða upp lífskjarastigann.
Þeir ríku verða ríkari. Hinir standa
í stað - eða verða fátækari. Og sam-
félögin uppskera heift og beiskju
sem brýst fram til dæmis í óeirðun-
um miklu í Los Angeles fýrir
nokkm eða nú síðast í uppreisn fa-
tækra bænda í Mexíkó - m.a. gegn
þeirri ffíverslun sem kemur þeim
endanlega á vonarvöl.
Kjör og réttindi boðin
ntður
Meginhugsunin í Evrópubanda-
laginu og ff jálsri verslun yfirleitt er
sú að það komi öllum til góða að
vara sé framleidd aðeins þar sem
það borgar sig best. Því þurfi fýrir-
tækin að geta farið hvert á land sem
er með sína framleiðslu og fjárfest-
ingar. Þegar svo sósíaldemókratar
og ýmsir aðrir skrifúðu upp á
þennan víxil, var það með þeim
pólitíska fýrirvara að arðurinn af
margskonar hagræðingu yrði svo
mikill og gæfi samfélögum svo
mikið í skattgreiðslum að hægt
væri betur en fýrr að virkja hinn
hreinræktaða markaðsbúskap í
þágu velferðarsamfélagsins. Og þar
með var gert ráð fýrir „félagsmála-
þakka“ í EB sem átti að draga úr
neikvæðum áhrifum harðnandi
samkeppni.
En það er einmit þetta sem ekki
rætist.
Franskir og þýskir verkamenn
hafa mátt heyra það dag hvern að
undanfömu að vinnuafl þeirra sé
orðið alltof dýrt. Frá þeim hafa
verið tekin fýrirtæki og verkefni og
send m.a. til Englands, þar sem
vinnuafl er ódýrara (ekki síst launa-
tengd gjöld). Og þegar EB opnar
sig að nokkru útávið, þá er það ekki
síst til geta farið með vinnuafls-
ffeka ffamleiðslu enn lengra - til
Argentínu eða Tælands eða hvert
þangað sem vinnuafl er ódýrt - og
um leið réttlaust eða réttlítið.
Frelsi viðskiptanna birtist vinn-
andi fólki öðru fremur sem „ffelsi“
til að hver bjóði niður vinnuafl fýr-
ir öðmm. Með tilheyrandi fjand-
skap í garð þeirra sem em „að taka
ffá okkur vinnuna" - og þar með
frjóum vettvangi fýrir hamrsáróður
eins og þann sem Le Pen heldur
uppi í Frakklandi eða nýnasistar í
Þýskalandi.
Um leið er jafút og þétt gengið á
„félagsmálapakkann". Sköttum er
fýrst og síðast létt af fýrirtækjum
til að „bæta samkeppnisstöðu
þeirra á alþjóðavettvangi". Við-
skiptaffelsið felur það nefnilega í
sér, að stjórnir í hverju landi hafa
svipt sjálfar sig möguleikum til að
grípa til sérstækra ráðstafana gegn
atvinnuleysi, til dæmis með sér-
stakri skattlagningu. Það em fýrir-
tækin stóm sem hafa forgang í einu
og öllu og allt sem tmflar „eðlilega
viðskiptahætti" eða „samkeppnis-
stöðu“ er bannað. Vinnandi menn
verða því í vaxandi mæli að „laga
sig að“ stöðu verkafólks í löndum
þar sem lýðræði er af skomum
skammti, kjör bág og verkalýðs-
hreyfin lítrils megnug, ef ekki bein-
línis bönnuð.
Vinstríhreyfing lömuð
Allt er þetta að gerast um það
leyti sem vinstrihreyfmg í flesmm
löndum er sem lömuð, nær ekki
vopnum sínum, hvorki gömlum né
nýjum, og reynist því víðast hvar
um megn að blása til nokkurar
þeirrar samstöðu sem dugur væri í.
Þeim mun auðveldara eiga þeir
uppdráttar sem blása til útlend-
ingahamrs, kynþáttahamrs og ann-
arar fólsku. Vantrú á ráðandi
stjórnmálaöfl, réttlætiskröfúí _jAli-
leg gemja og vonbrigði fá ekki út-
rás í hreyfingu sem hefði eitthvað
jákvætt til mála að leggja, heldur í
tortímandi heiff í garð allra sem
hægt er að gera að sökudólgum.
Og oftast em það þeir sem síst
skyldi sem fýrir verða. Vladínúr
Zhirínovskí og hans nótar eiga
leikinn!
Utboð
Innkaupastofnun Reykjavíkurborgar, f.h. Borgarspítalans í
Reykjavík, óskar eftir tilboðum í akstur fyrir Arnarholt á
Kjalarnesi.
Miðað er við tvær ferðir á dag. Áætluð heildarvegalengd á
dag er 125 km.
Útboðsgögn verða afhent á skrifstofu vorri, Fríkirkjuvegi 3,
Reykjavík.
Tilboðin verða opnuð á sama stað miðvikudaginn 19. janúar
1994, kl. 11.00.
INNKAUPASTOFNUN REYKJAVÍKURBORGAR
Fríkirkjuvegi 3 - Sími 25800
Hf Útboð
Innkaupastofnun Reykjavíkurborgar, f.h. byggingadeildar
borgarverkfræðings, óskar eftir tilboðum í endurmálun á
íbúðum aldraðra.
Útboðsgögn verða afhent á skrifstofu vorri, Fríkirkjuvegi 3,
Reykjavík, gegn kr. 5.000,- skilatryggingu.
Tilboðin verða opnuð á sama stað þriðjudaginn 25. janúar
1994, kl. 11.00.
INNKAUPASTOFNUN REYKJAVÍKURBORGAR
Fríkirkjuvegi 3 - Sími 25800