Vikublaðið - 03.02.1994, Blaðsíða 9
VTKUBLAÐIÐ 3. FEBRUAR 1994
9
Jafnframt er sagt að þetta dæmi sýni
að „körlum er mismunað á vinnu-
markaði vegna kynferðis ekki síður
en konum“ (bls.20). Hér er ekki
minnst orði á hve einhæft, slítandi og
einangrandi þetta starf er, né heldur
þá vöðvagigt sem þjáir fiskvinnslu-
konur meira en aðrar íslenskar starfs-
stéttir. Hér er ekki minnst á það álag
sem fylgir því að standa upp á endann
við færiband daginn út-og inn, méð
klukkuna yfir sér þyljandi dóm sinn
uin afköst og laun. Mér dettur ekki
annað til hugar en að skýrsluhöfund-
um sé alvara með þessu dæmi og því
er mér spurn: hvers vegna í ósköpun-
um hafa engir karlar kvartað undan
þessu augljósa misréttí?
Fyrsti kafli mannkyns-
sogunnar?
Varðandi laun karla og kvenna
komast skýrsluhöfundar að því að
engan mismun sé lengur að finna í
kjarasamningum (bls. 22). Sá launa-
munur sem kann að vera til staðar í
þjóðfélaginu er því vegnayfirborgana
og þar er við atvinnurekendtir að
sakast en hvorki löggjafann né launa-
fólk (sennilega átt við karla). Mér
finnst nú óþarfa ólíkindalæri að láta
eins og hér sé verið að skrifa fyrsta
kafla mannkynssögunnar. Það er ekki
að tilefnislausu að Norræna jafhlauna-
verkefhið sem komið var á fót fyrir
fjórum árum hefur einbeitt sér að
starfsmati. Við flestar tilraunir til að
„skýra“ latmamun kynjanna hefur
nefhilega verið horft framhjá tveimur
mikilvægum atriðum. Hið fyrra er sú
staðreynd að konur vinna oft sömu
störf og karlar, en ineð önnur starfs-
heiti og minni laun. Hið síðara er
kynskipting vinnumarkaðarins sem
dylur þá staðreynd að kvennastörf eru
verr metin og lægra launuð en karla-
störf í stéttum með jafnlanga mennt-
un og sambærilega ábyrgð (sbr.
hjúkkur og verkfræðinga). Þetta hefur
að vísu ekki farið fram hjá skýrsluhöf-
undum (sbr. töflu á bls. 21), en það er
hins vegar afgreitt með lögmáli ffam-
boðs og eftírspurnar; fleiri konur út
að vinna = meira ffamboð á vinnuafli
= lægri laun. Maður hefur á tilfinning-
unni að markmiðið hér sé að sýna
fram á að í raun og veru sé enginn „ó-
eðlilegur" launamunur milli kynj-
anna. Þessi umræða líkist helst sýknu-
kröfu fyrir hönd karla. Hvernig hún
tengist leiðum tíl að auka fjölslcylduá-
byrgð þeirra fæ ég ekki séð, hún virð-
ist ffekar til þess fallin að leggja bless-
un yfir óbreytt ástand.
Ósamrtemi milli kafla
I skýrslunni kemur fram að langur
vinnutími er eitt af því sem hindrar
karla í því að axla aukna fjölskylduá-
byrgð. En hvers vegna er þá vinnu-
tíminn svo langur? A einum stað í
skýrslunni er talað um mikla tekjuþörf
ungs fólks vegna húsnæðiskaupa (bls.
11). A öðrum stað er vitnað í skýrslu
Baldurs Kristjánssonar sálffæðings
þar sem hann talar um lakari lífskjör á
Islandi en hinum norðurlöndunum
(bls. 18). I lokakaflanum kemur svo
þessi skýring:
„Goðsögnin um að ekki rnegi leng-
ur ein jýrirvinna tíl að framfleyta
fjólskyldunni er undarlega lífsseig.
Væri hún rétt hefði kaupmáttar
launa Itekkað á undanfömum 3-4
áratugum, sem er staðleysa. Stað-
reyndin er hins vegar sú að kröfiir til
lífsgæða hafa vaxið hraðar en kaup-
máttur“ (s. 21).
Lífsgæði eru að sjálfsögðu sögulega
og félagslega skilgreind stærð. Ef ein
laun nægja ekki fyrir almennt við-
teknum lífsgæðum fjölskyldu hlýtur
það að kalla á aðra fyrirvinnu. Hér er
gefið í skyn að menn séu að vinna
langan vinnudag fyrir óþarfa. Það má
vel vera að afturhvarf til lífsgæða fyrri
tíma sé lykillinn að jafnrétti kynjanna.
Þá er líka vel hægt að taka undir með
Elisabetu Rehn ráðherra jafnréttís-
mála í Finnlandi, sem ku hafa stungið
upp á því að lækka laun karla til að
jafha launamun kynjanna. Jöfhun nið-
Jafnróttlð
ur á við hefur verið hugleidd á fleiri
sviðum, svo pem í lífeyrissjóðakerfinu
og nú síðast í launum bankastjóra. Það
rýrir hins vegar trúverðugleika skýrsl-
unnar að grundvallaratriði - eins og
hvað valdi löngum vinnutíma - séu á
reild milli kafla.
Stafar körlum ógn af
jafnréttislögunum?
Sérstakur kafli er helgaður jafnrétt-
islögunum í skýrslunni auk þess sem
vikið er að þeim í lokakaflanum. Þótt
viss skilningur sé fyrir hendi á inntaki
laganna er smtt í efasemdirnar og því
er ærið tilefni tíl að hugleiða þá af-
stöðu sem birtíst til þeirra. Þannig er
t.d. í öðru orðinu sagt að þörfin á að
rétta hlut kvenna sé viðurkennd (bls.
11) og að markmiðum laganna verði
ekld mótmælt (bls. 12), en í hinu orð-
inu segir að í lögunum sé „..gengið út
frá því að það halli á konur í þessum
efnum..“ (bls. 12, mín leturbreyting).
1 lokakaflanum - um vinnumarkaðs-
málin - er fjallað um það ákvæði í lög-
unum sem heimilar tímabundnar að-
gerðir tíl að bæta stöðu kvenna:
„Engin kona sem kemst áfram í
staifi þakkar það kynferði sínu, en
þær sem ekki komast áfram vísa
gjaman til mismununar á grund-
velli kynferðis. Karlmenn hafa engar
sltkar hækjtir tíl að styðjast við. Þeg-
ar tíl lengdar hetur er jákvæð mis-
munun minnihlutahópa (sic!),
hvorki konum né körlum til farsæld-
ar. Frattti á gmndvelli kynferðis eitts
er engutn vænlegt veganesti“ (bls.
23).
Eg fæ ekki bemr séð en að hér sé
svíðandi gagnrýni á mikilvægt atriði
jafnréttislaganna. Enn athyglisverðara
í ljósi þessara orða finnst mér þó af-
staðan tíl ýmissa kynjakvóta þar sem
hallar á karla. Þannig er ein af tillög-
um skýrslunnar að hlutur karla verði
aukinn í jafhréttisnefndum sveitarfé-
laga, félagsmálanefndum og barna-
vemdarnefndum. Nefndin leggur
m.a.s. til að kynjakvóta verði beitt við
tilnefhingar í Jafnréttisráð! Vegna nú-
verandi kynjasamsemingar starfa nú-
verandi jafhréttisbatterí nánast sem
kvenréttindafélög. Skyldu skýrsluhöf-
undar skrifa undir þessa röksemdar-
færslu væri henni snúið upp á allar
þær stjórnir, ráð og nefndir sem ein-
göngu eru skipaðar körlum?
Óréttlátt að ÞÆR geti
kærtfyrst VIÐ getum það
ekki..
í framhaldi af kvótamálum er fjallað
um Kærunefnd jafnréttismála. Höf-
undum finnst athyglisvert að Kæru-
nefndin sé eini vettvangur kæra vegna
stöðuveitinga: „Þó eru ýmis „annar-
leg“ sjónarmið látin viðgangast í
stöðuveitingum“ (bls.22), segir í
skýrslunni, rétt eins og þar sé við Jafn-
réttislögin að sakast!! Tekið er dæmi
um bankastjóraráðningu í Lands-
bankanum fyrir nokkram árum þegar
lítt reyndur pólitíkus var tekinn fram
yfir reyndan bankamann. Og í skýrsl-
unni segir:
„Hefði sá stðamefndi verið kona
hefði hann (hún) getað kcert veiting-
utta til Skrifstofu jafnréttistnála,
sem m.a. hcfði metið hcefni umscekj-
anda. Vegna kynferðis gat viðkom-
andi ekki kæit ráðninguna, eða látið
hlutlausati aðila meta hcefiti“.
Það sjónarmið sem hér birtist er
einfaldlega svona: Það er óréttlátt að
ÞÆR hafi kæruvettvang fyrst VJÐ
höfum það ekki. Með öðrum orðum:
Fyrst pólitískar ráðningar eru ekki
bannaðar er tóm tjara að banna kynja-
mismun! Það er ekki inargt um þetta
viðhorf að segja annað en að það hæf-
ir varla fullorðnu fólki. Verði baráttu
gegn pólitískum stöðuveitingum og
annarri spillingu hrundið af stað hér á
landi tel ég öruggt að engin kona liggi
á stuðningi sínum.
Sakbomingar ogfómar-
lörnb
Þegar leið á lestur lokakaflans rifj-
aðist upp fyrir mér hugtakið „eymdar-
rannsóknir“ sem notað var um fyrsta
tímabil kvennarannsókna fyrir tveim-
ur áratuguin. Sá undirtónn er þar á-
berandi að aðstæður séu körlum ó-
hagstæðar. Þeim er mismunað á
vinnumarkaði sbr. fiskvinnslan, við-
horf samfélagsins, atvinnurekendur
og mæðrahyggjan eru andsnúin fjöl-
skylduþáttöku þeirra. Jafnvel það að
vera tekjuhærri en konur háir þeim;
talað er um „fórnarkostnað frítíma“
þeirra (átt er við töpuð laun í frítíma).
Þetta er ekki óþekkt þema þar sem
menn þurfa að firra sig ábyrgð. (At-
vinnurekendur tala t.d. frekar um ó-
hagstætt rekstrarumhverfi en illa rek-
in fyrirtæki). Skýrasta dæmið um
þessa kveinstafi birtist í allra síðasta
hluta skýrslunnar þar sem fjallað er
um störf og starfsframa:
„Búa má til langan lista yfir valda-
og virðingarembætti þar sem konur
eru í miklum minnihluta og jafnvel
ekki að finna. Þessir þáttur hefur ver-
ið mikilvægur í svonefhdri jafhréttis-
baráttu um langt árabil. Skuldinni er
annað hvott skellt á karlmenn aða
skólakerfið, sem karlmenn fiittdu
hvott eð er upp“ (bls. 22, mín letur-
breyting).
Mér er ekki ljóst hvort þessu píslar-
vætti er ætlað að finna feminismann í
fjöru eða hvort þetta er ritdeila við
einhvern sérstakan? Eða bara blátt á-
ffam innlegg í umræðuna um hvernig
karlar ætla að auka fjölskylduábyrgð
sína? Og yfir lokaorðum skýrslunnar,
sem einnig er niðurlag klausunnar um
starfsframa er hreint sorglega lítil
reisn:
„Frami á gmttdvelli kynferðis er
engum vcenlegt veganesti. Karlmað-
urinn er fundinn sekur á vinnu-
markaðttum. Hatin fier hærri lauti
ett konan og kemst fremur áfram í
sitini vinnu. Hantt er líka fundinn
sekur utn að axla ekki fjölskylduá-
byrgð“.
Sáttatónninn úr innganginum er
horfinn, dómsmorðið fullkomnað og
uppgjöfin algjör. Hið rismikla flugtak
í byrjun karlaskýrslunnar endar því
miður með brotlendingu. En vonandi
læra karlar það af kvennahreyfingunni
að vera ekki mörg ár að vinna sig út úr
eymdarlýsingunuin. Þeim mun fyrr
geta karlar og konur í sameiningu
byrjað að byggja hér þjóðfélag jafn-
réttis.
(1) 0.G.Holtcr & H.Aarseth: Mcnns livssam-
menheng. Oslo 1993.
Höfundur er félagsffæðingur
Orðsending
til Einkareikningþ- og tékkareikningshafa
Frá og með 1. febrúar n.k. verður tekið 45 kr. útskriftargjald fyrir
hverja útskrift Einkareiknings- og tékkareikningsyfirlita. Framvegis verða yfirlit send
áður en skuldfærsla vegna þjónustugjalda verður framkvæmd. Áramótayfirlit verður sent án
gjaldtöku. í dag eru flestar útskriftir sendar þegar blaðið er fullt, þ.e. eftir 45 færslur. Fleiri
möguleikar eru á tíðni útskrifta s.s.:
• Mánaðarleg
• Þriðja hvern mánuð
• í árslok - gjaldfrítt
f Þjónustusímanum (91) 62 44 44, Grænt númer 99 64 44, getur þú fengið
upplýsingar um 20 síðustu færslur og stöðu reikningsins, allan sólarhnrtginn.
Þeim viðskiptavinum sem óska eftir breytingu á tíðni útskrifta er bent á að hafa
samband við tékkareikningsdeild.
Landsbanki
íslands
Banki allra landsmanna
5? Útboð
F.h. Byggingadeildar borgarverkfræðings, er óskað eftir til-
boðum í endurmálun á stofnunum aldraðra, bókasöfnum og
bílageymslum.
Útboðsgögn verða afhent á skrifstofu vorri, Fríkirkjuvegi 3,
Reykjavík, gegn kr. 5.000.- skilatryggingu.
Tilboðin verða opnuð á sama stað þriðjudaginn 15. febrúar 1994,
kl. 11.00.
INNKAUPASTOFNUN REYKJAVÍKURBORGAR
Fríkirkjuvegi 3 - Sími 25800
AUGLÝSING
um Bókmenntaverðlaun
Tómasar Guðmundssonar
í lok síðasta árs var stofnað til Bókmennta-
verðlauna Tómasar Guðmundssonar í minningu
skáldsins. Verðlaunin eru veitt fyrir óprentað
skáldverk frumsamið á íslensku, þ.e. skáldsögu,
Ijóðabók eða leikrit.
Hér með er auglýst eftir handritum sem keppa til
verðlaunanna, og verða þau afhent 15. septem-
ber 1994. Engin ákvæði eru um stærð verksins.
Veitt verða verðlaun fyrir eitt handrit að upphæð
kr. 300 þúsund.
Handrit þurfa að hafa borist til skrifstofu borgar-
stjóra í Ráðhúsi Reykjavíkur fyrir T. júlí 1994,
merkt með dulnefni, en nafn og heimilisfang fylgi
með í lokuðu umslagi.
Utanáskrift:
Bókmenntaverðlaun Tómasar
Guðmundssonar
Ráðhúsi Reykjavíkur
101 Reykjavík
Nánari upplýsingar gefur Gunnar Eydal, skrif-
stofustjóri, í síma 63-20-00.
28. janúar 1994
Skrifstofa borgarstjóra