Vikublaðið - 10.02.1994, Blaðsíða 13

VIKUBLAÐIÐ 10. FEBRUAR 1994
13
rorvai
Búum til betri borg!
Þótt málefni Strætisvagna
Reykjavíkur hafi undanfarið
borið hátt hjá okkur öllum sem
berum umhverfismálin í borginni fyr-
ir brjósti eru samt mörg önnur mál
sem þaríhast brýnnar úrlausnar.
Nýja steínu þarf í þessum mála-
flokki og mikilvægt að gera sér grein
fyrir því hve víðfeðmur hann er. Lít-
um á nokkur atriði sem nágranna-
þjóðir okkar taka nú sem sjálfsagðan
hlut, en eru víðs fjarri núverandi
stjórnkerfi Sjálfstæðisflokksins.
Grunnþarfir
Forgangsverkefni allra umhverfis-
mála er að séð verði fyrir grundvallar-
þörfúm fólks til að lifa mannsæmandi
lífi. Þar má upp telja þak yfir höfuðið,
nægan mat, möguleika til menntunar
og félagslegrar þjónustu. Eins og
mörgum mun kunnugt verður vart
vaxandi eymdar í höfuðborginni
vegna aukins atvinnuleysis. Þessu þarf
að sporna við.
Lýðræðið í borginni
Allir borgarbúar hafa rétt til að
skipta sér af og taka þátt í ákvörðunar-
töku á öllum stigum stjórnsýslunnar.
Því þarf að tryggja að aðgangur
fólks að upplýsingum uin máleíhi um-
hverfis- og skipulagsmála verði sjálf-
sögð réttindi alls almennings en ekki
forréttindi embættismannanna.
Gæta verður einnig að því við alla
ákvarðanatöku að réttur þegnanna sé
ekki fyrir borð borinn. Mikilvægar á-
kvarðanir verður því jafnan að kynna
opinberlega með tilhlýðilegum fyrir-
vara og hvetja fólk til að láta álit sitt í
ljós.
Til grundvallar við skipulag efira-
hagsmála, skipulagsmála, staðla- og
samræiningarmála, fjárhagsáætlana,
stjórnunar, upplýsinga- og áróðurs-
herferða skal ávallt leggja meginá-
herslu á gæðakröfúr til umhverfis og
heilbrigðis svo og mikilvægi marg-
breytilegra menningar- og þjóðfé-
lagsgerða og fjölbreytileika lfffíldsins
alls. Kappkosta verður að sjá fyrir í
tíma aðsteðjandi umhverfis- og
heilsufarsvandamál og hafa fyrir-
byggjandi aðgerðir í frammi til að
leysa þau.
í nútímalegu borgarsamfélagi
skipta umhverfisgæði og lífsgæði
meira máli en svokölluð „lífskjör“ sem
eru í raun aðeins mælikvarði neyslu.
Náttúran til heilsubótar
Draga verður upp skýrar línur til að
lýsa hvernig umgengninni við urn-
hverfið skal stjórnað. Allar fjárhags-
og fjárfestingaáætlanir, stefnumörkun
og stjórnkerfisákvarðanir eiga að taka
mið af þessari stjórnunarstefnu.
Góð aðferð til að vekja áhuga fólks
á nærumhverfinu er að korna á stað-
bundnum mengunarmælingum eða
öðru mati til viðmiðunar, sem hægt er
að fylgjast með.
Allar nútímalegar landnýtingará-
ætlanir fyrir borgir leggja áherslu á
varðveislu ósnortinnar náttúru og
umhverfis. Það eru því settar hönilur
á stjórnlausa útþenslu borga og bæja.
Svona áætlanir byggja á þeim lang-
tímasjónarmiðum sem eru hlutí af
sjálfbærri þróun, fremur en á sjónar-
miðum skammtímahagnaðar. Vernd-
un og stækkun grænna svæða innan
borga og bæja er bráðnauðsynleg, svo
að almenningur hverfi ekki algerlega
úr tengslum við náttúruna. Þessi
grænu svæði eru öllum nauðsynleg til
að viðhalda andlegri og líkamlegri
vellíðan.
I vinalegu umhverfi er auðvelt að
fylgja stefnu sem auðveldar og verð-
launar hollar lífsvenjur og gerir þær á
ailan hátt eftirsóknarvei*ðar í þjóðfé-
laginu. Opin svæði á því að gera sein
aðgengilegust og auðvelda fólki með
bættum almenningssamgöngum að
leita út í náttúruna.
I framhaldi af þessu má benda á ít-
arlega áætlun á sviði heilbrigðismála,
sem byggja á niðurstöðum skýrslu Al-
þjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar
(WHO), „Betri heilsa allra árið
2000“. Þarna er gerð grein fyrir því
hvernig stjórnun grunnheilsugæslu
skal háttað, hvernig standa á að
fræðslu uin heilbrigðismál fyrir al-
menning, hvernig félagsleg „öryggis-
net“ skulu riðin og á hvern hátt þjóð-
félagið getur hjálpað í baráttunni
gegn atvinnuleysi.
Allt í rusli?
Mikilvægt er að draga sem mest úr
sorpflaumnum og að ffæða allan al-
inenning um það að sorp rná í reynd
líta á sem hráefni. Með því að flokka
sorp, endurnýta og.endurvinna hluta
þess, t.d. í safnhaugum til framleiðslu
líffænnar moldar, má draga verulega
úr magninu sem að lolcum er urðað
eða brennt. Hvetja verður alla á heim-
ilunurn og í atvinnulífinu 'til að draga
sem mest úr notkun hættulegra eitur-
efna.
Strætisvagnar Reykjavík-
ur eru eign almennings!
Öflugir almenningsflutningar eru
undirstaða blómiegs bæjarlífs sem
ekki er þrungið streitu. Tilraun Sjálf-
stæðismeirihlutans til að eyðileggja
SVR er gróf árás á mannréttindi fólks,
hvort sem litíð er á það frá sjónarmið-
um vagnstjóra eða farþega.
Við verðum að snúa við blaðinu og
efla almenningsflutningakerfið, t.d. á
eftirfarandi hátt:
1 Viðunandi ferðatíðni verði kom-
ið á og akstur tryggður um öll út-
hverfi.
2 Strætísvagnar fái forgang í um-
ferðinni tíl að tryggja stundvísi.
3 Hlutdeild SVR í útgjöldum
borgarinnar verði aukin til jafhs
við aukin útgjöld til umferðar-
mannvirkja.
4 Farþegar eigi ávallt fulltrúa í
stjórn SVR og annarra nefnda
borgarinnar sem fjalla um um-
hverfismál.
5 Biðskýli SVR skulu vera varin
fyrir veðrurn, upphituð og upp-
lýst.
6 Börn ferðist frítt með strætó.
7 Unglingar, ellilífeyrisþegar og
öryrkjar fái Græn kort á hálf-
virði.
8 Þjónusta SVR við hjólreiðafólk,
fólk með barnakerrur og hreyfi-
hamlaða verði bætt.
Samhliða þessu verður að kapp-
kosta að draga úr notkun einkabílsins.
Við framtíðarskipulag borgarinnar og
umferðarmannvirkja hennar verður
því að reyna að draga sem mest úr
flutningaþörfinni og úr óhreininduin
og mengun sem hlýst af óhóflegri
bílaumferð. Þetta er í samræmi við
vilja almennings, samkvæmt skoðana-
könnun borgarverkfræðings frá síð-
asta ári.
Gera verður sérstakt átak til auk-
innar notkunar reiðhjóla og gera
verður gangandi vegfarendum kleift
að komast leiðar sinnar á hvaða árs-
u'ma sem er. Tímabært er að huga að
lokun affnarkaðra borgarhluta fyrir
umferð biffeiða. Lækjartorg og
göngugatan mega ekld fæla okkur frá
því að reyna víðar.
Aukinn réttur borgarbúa
Síðasti vinstri meirihluti gjörbreytti
afstöðu fólks tíl enduruppbyggingar
gamalla borgarhluta og þeirrar hugs-
unar að eðlilegu umhverfi þeirra væri
ekki spillt. Þessu til viðbótar þarf nú
að auka rétt leigjenda tíl að taka þátt í
mikilvægum ákvörðunum sem snerta
gerð húsnæðis og gæði þess. Leigj-
endur skulu einnig fá umsagnarrétt
uin fagurfræðilegar ákvarðanir,
inenningarleg sérkenni og til hvaða
þjóðfélagsgerðar og manngildishug-
sjóna skal taka tíllit.
Gæta verður þess að skattleggja alla
þá starfsemi sem á einhvern hátt spill-
ir umhverfinu eða er til heilsutjóns.
Þá skal og reynt að láta það endur-
speglast í verði hverrar vöru hvað nýt-
ing viðkomandi náttúruauðlindar
kostar samfélagið í raun og veru.
Koma á samkiptasamstarfi á inilli
borgarhluta, þannig að hægt sé að
skiptast á hugmynduin og ráðlegging-
um á sviðum umhverfis- og skipulags-
mála. Þannig verður auðveldara að
koma á metnaðarfullum gæðakröfum.
Svona áætlanir eiga að byggja á
reynslu heiina fyrir og viðurkenndum
vinnubrögðum alþjóðastofhana.
Þetta eru aðalatriðin í þessum á-
hugaverða málaflokki sent þarfnast
brýnna úrbóta.
Það er ekki nóg að tala um grænu
byltinguna eins og Birgir Isleifur
forðum. Það verður að gera hana.
Til þess vona ég að allt Alþýðu-
bandalagsfólk í Reykjavík veiti mér
brautargengi.
Höfundur er umhverfisverk-
ffæðingur.