Vikublaðið - 24.02.1994, Blaðsíða 13

VIKUBLAÐIÐ 24. FEBRUAR 1994
I'ranitíð laiidbtínaðarins
13
miðað við þau drög sem lágu fyrir í
desember 1991.
Til lengri tíma litið mun niðurstaða
GATl’ santninganna hafa mikil áhrif
á stöðu íslensks landbúnaðar, t.d. að
því leyti að íslensk stjórnvöld hafa
eldd lengur í hendi sér alla ákvarðana-
töku varðandi innflutning erlendra
húvara og stefnt er að kerfisbundinni
lækkun tollaígildanna. Akvörðun
tollaígildanna er heimildarákvæði,
þannig að stjórnvöld eru ekki skuld-
bundin til að nýta þau að fullu. Það
má því búast við að ákvörðun þeirra
verði deiluefni í fraintíðinni. Lág-
marksaðgangur búvara án tolla mun
hafa í för með sér ákveðinn óróleika á
markaðnum eins og til er ætlast með
þessu fyrirkomulagi.
Aukinn innflutningur erlendra bú-
vara mun að öðru óbreyttu hafa í för
með sér sölusamdrátt í innlendri
framleiðslu. A þann hátt er verið að
flytja atvinnu úr landi. Ef næg atvinna
væri í landinu væru áhyggjur manna af
því kannske minni, en á tímum vax-
andi atvinnuleysis er ekki nerna von
að slík fTamtíðarsýn veki ugg í huguin
margra.
Til lengri tíina litið er það markmið
GATT samninganna að færa fram-
leiðslu búvara til þeirra svæða á jörð-
inni sem geta annast hana á sem ó-
dýrastan hátt, án þess að tekið sé tillit
til umhverfismála. Það er þessi grund-
vallarstefhumörkun sem við verðum
að gera okkur ljósa og það væri bein-
línis hættulegt fyrir okkur á norður-
hjara að horfast ekld í augu við þessa
staðreynd.
EES samningurinn
I upphafi viðræðna um Evrópskt
efnahagssvæði og lengi fram eftir
samningaviðræðunum var því haldið
fram af íslenskum ráðamönnum að
EES-samningurinn myndi ekki hafa
nein áhrif á rekstrarumhverfi land-
búnaðarins. Síðan hefur komið í ljós
að þar var nokkuð ofsagt eins og kem-
ur fram hér á eftir.
Jöfnunargjald á innflutt-
ar búvörur
Á fríverslunarlista Islands munu
bætast vörur eins og ýmsar jógúrtteg-
undir og viðbit. Ovíst er hvort íslensk
stjórnvöld hafi möguleika á að leggja
jöfnunargjöld á innflutt jógúrt vegna
þess hve hrámjólkin er verðlögð hátt
við vinnslu jógúrts hérlendis. Átök
stóðu yfir milli EB og EFTA-land-
anna um hversu hátt hlutfallið mætti
vera af kjöti í tilbúnum réttum án þess
að lögð væru á það jöfnunargjöld. EB
vildi hafa hlutfallið um 10% en Nor-
egur og Island kröfðust þess að það
yrði ekki hærra en 1%. Það var leyst
með nokkurskonar millilendingu.
Staða garðyrkjunnar
I sambandi við EES-samningana
var samið milli EB og hvers og ein-
staks EFTA lands um svokallaðan
„Cohisionslista“. Ilann felur í sér for-
gjöf suðrænna EB-landa á mörkuðum
EFTA-ríkjanna með garðyrkjuvörur.
Það var rökstutt með efnahagsástandi
þeirra og að þau þyrftu að fá tækifæri
til að örva hagvöxt sinn. Þessir listar
eru mismunandi fyrir hvert EFTA-
land. Það vekur nokkra athygli að á ís-
lenska listanum er að finna mikilvæg-
ustu afurðir íslenskrar garðyrkju svo
sem tómata, gúrkur og papriku, á
meðan þessar afurðir eru ekki á
norska, sænska eða finnska listanum.
Einnig eru nellikur á listanum og eru
garðyrkjubændur injög nggandi yfir
að tollfrjáls innflumingur þeirra geti
haft alvarleg áhrif á verslun með önn-
ur blóm.
Það hefur þegar kornið í ljós að inn-
flutningur blóma og grænmetis er
ekki bundinn við „suðlæg ríki Evr-
ópubandalagsins“, heldur hafa verið
fluttar inn tollfrjálsar vörur frá
Hollandi, blóm frá Equador og
tómatar frá Marokkó. Það sýnir okkur
að mjög erfitt er að framfylgja því að
slíkir samningar haldi'þegar einu sinni
er búið að opna fyrir tollfrjálsan inn-
flutning afurðanna.
Annað atriði sem óljóst er hvernig
verður tekið á er hve lengi má selja
þær vörur sem fluttar verða inn á toll-
frjálsum tímabilum. Geymsluþol
blóma er það inikið að hægt væri að
selja þau löngu eftir að tímabilinu
væri lokið.
A það ber að minna í þessu sam-
bandi að Island mun greiða í þróunar-
sjóð Suður-Evrópuríkja, sem samið
var um í sambandi við EES. Þannig
eru Islendingar að niðurgreiða og
styrkja framleiðslu sem verður í
beinni og óheftri samkeppni við inn-
lenda framleiðslu.
Verslun með jarðir og
land
I upphafi samningaviðræðnanna
var farið frarn á að gerðir yrðu fyrir-
varar um möguleika erlendra aðila til
að kaupa land, hlunnindi og jarðir
hérlendis. Stéttarsamband bænda
gerði einnig kröfu um að þeim við-
horfum yrði haldið til streitu. Þessir
fyrirvarar hurfu í samningaviðræðun-
um. Þess í stað var því haldið fram af
stjórnvölduin að eftir að samningarnir
væru undirritaðir, þá mætti hefjast
handa við að girða fyrir þann mögu-
leika að erlendir aðilar gætu keypt
jarðir og land án hindrana. Stéttar-
samband bænda hélt því hins vegar
ætíð fram að slíkur möguleiki væri ó-
raunhæfur og vísaði í því sambandi til
reglunnar um bann við mismunun
milli einstaklinga innan EES.
Þetta var staðfest eftir að farið var
að reyna að semja lagafrumvarp á veg-
urn landbúnaðarráðuneytisins um
forkaupsrétt Islendinga í sambandi
9 milljarða útlán Stofnlánadeildar landbúnaðarins:
500 milljónir í vanskilum
Vanskil bænda og vinnslu-
stöðva við Stofinlánadeild
landbúnaðaríns námu um
>00 milljónum króna um síðustu
iramót, en það samsvarar 44 pró-
ient af þeim ársgjöldum sem féllu í
palddaga í nóvember. Þetta er
ivipað hlutfall og hefur verið ríkj-
indi síðustu ár, en þá er þess að
jeta að undanfarin misseri hefur
alsvert verið fellt niður af skuldum
ijá deildinni og Iánum skuldbreytt.
Jtlán deildarinnar námu í heild um
i,7 milljörðum króna um síðustu
iramót, en um 9,2 milljörðum með
'anskiiunum. Af vanskilum eru nær
100 milljónir vegna afborgana og
axta 1993 en uin 100 milljónir
egna eldri lána.
Að sögn Leifs Kr. Jóhannessonar
orstöðumanns deildarinnar er vissu-
lega þröngt um menn í landbúnaðin-
um. Það hefði því komið sér nokkuð á
óvart að þegar deildin bauð bændurn
nýverið upp á framlengingu lána þá
sóttu aðeins um 100 bændur um þá
fyrirgreiðslu.
Samkvæmt yfirliti deildarinnar yfir
heildarútlán eftir einstökum lána-
flokkum um síðusm áramót eru útlán-
in mest til jarðakaupa, eða alls um
1.670 milljónir króna með öllu, sem
skiptast á urn 1.300 lán. Þar af eru nær
50 inilljónir í vanskilum með vöxtum.
Aðrir stærstu lánaflokkar eru lán
vegna byggingar fjósa, 935 milljónir,
lán vegna byggingar refa- og minka-
húsa, samtals 923 milljónir, lán til
greiðslu lausaskulda og til skuldbreyt-
inga, 863 milljónir, lífeyrissjóðslán,
800 milljónir, lán til byggingar á fjár-,
svína-, hest- og hænsnahúsum, alls
658 milljónir, lán vegna þurrheys- og
votheyshlaða, 614 milljónir og lán
vegna slámrhúsa og kjötvinnslustöðva
573 milljónir.
Ef litið er til hlutfalls vanskila af eft-
irstöðvum virðast bústofnslán bænda
vera einna erfiðust viðureignar. Hlut-
fallslega mikil vanskil eru á lánum til
fóðurblöndunarstöðva og talsverð
vanskil eru vegna lána til byggingar
hænsnahúsa, til dráttarvélakaupa, til
byggingar gróðurhúsa, til slámrhúsa
og lífeyrissjóðslánin eru bændum
fremur erfið, eins og reyndar lausa-
skulda- og hagræðingalán.
Flest framkvæmdalán bænda bera 2
prósent vexti auk verðtryggingar og er
yfirleitt lánað upp á 50 til 60 prósent
af matsvirði, oftast til 15 til 25 ára og
gjarnan afborgunarlaust í tvö ár.
-JJ’g
við verslun með jarðir og land. Það
kom glögglega í ljós að ef settar yrðu
upp þær reglur sem myndu tryggja
það að erlendir aðilar gæm ekki keypt
jarðir, þá inyndu þær samtímis gera
landeigendum hérlendis ókleift að
selja Islendingum jarðir.
Endurskoðunarákvæði
samningsins
Menn geta verið misjafnlega sáttir
við þá niðurstöðu sem fyrir liggur
varðandi landbúnaðinn í EES-samn-
ingnum. Sú niðurstaða er hinsvegar
langt í frá endanleg, þar sem í samn-
ingnum eru ákvæði um að auka eigi
smám saman frjálsræði í viðskipmm
með landbúnaðarafurðir og endur-
skoða eigi skilyrði fyrir viðskipmm
með þær á tveggja ára fresti. Þeirri
endurskoðun skal vera lokið í fyrsta
sinn fyrir árslok 1994.
Hérlendis hafa stjórnvöld markað
j>á stefnu að hverfa frá greiðslum til
styrktar útflutmm landbúnaðarvör-
um. A það ber að minna í þessu sam-
hengi að útflutningur frá EB er stór-
lega styrkmr og verður það áfram
nteð tilkomu EES.
Ekkert er vitað uin hvaða markmið
núverandi stjórnvöld hafa sett sér í
þessum viðræðum um hvaða vörur á
um að fjalla eða hvaða áherslur önnur
lönd munu setja í þessu sambandi. Á
hinn bóginn er Ijóst að allir möguleik-
ar standa opnir hvað varðar endur-
skoðun á þeirri stöðu sem er fyrir-
liggjandi í dag.
Að lokum
Hér hefur vcrið farið yfír þau atriði
sem eru þyngst á metunum varðandi
áhrif EES-samningsins á íslenskan
landbúnað. Þá eru vitanlega ótalin
þau áhrif sem landbúnaðurinn eins og
aðrar atvinnugreinar verður fyrir
vegna frjáls flutnings á vinnuafli, fjár-
magni, þjónustu og vörum. Það er
ljóst að þau áhrif verða veruleg og
ekki séð enn nema í grófum dráttum
hver þau verða.
1) Tollígildin verða reiknuð sem mun-
ur á meðalheimsmarkaðsvcrði á við-
miðunarárunum (cif) og innlendu
heildsöluverði. EB miðar aítur á
móti við muninn á heimsmarkaðs-
verði (fob) og viðmiðunarverði
(intcrventionsprice) á EB markaðn-
um að viðbættum 10% ásamt mán-
aðarlegum viðbótarupphæðum í
vissum tilvikum (komrækt).
2) Slíkur stuðningur á að tengjast landi
og uppskeru í komræktinni. I bú-
fjárrækt má cinungis styrkja ákveð-
inn fjölda dýra.
Höfiindur er hagfræðingur
Stéttarsambands bænda
1 1
Það styttist í 1. mars.
Tryggðu þér
sumarleyfisferðina '94
á lága verðinu.
BORCAÐU FERÐINA FYRIR
28. FEBRÚAR 06 NÝTTU ÞÉR
EINSTAKT VERP.
KAUPAWMNAHÖFN
ÓSLÓ
STOKKHÓLMUR
CAUTABOR6***
FÆREYJAR
LONDON
CLASCOW
AMSTERDAM
LÚXEMBORC
PARIS FRÁ 28/4 1994
HAMBÖRG
FRANKFURT
V|N FRÁ 25/6 1994
ZURICH FRÁ 7/5 1994
MILANO FRÁ 16/7 1994
BARCELONA FRÁ17/6 1994
VERÐTIL
28.FEB.
23.900
23.900
25.900
25.900
14200*
23.900*
17.900*
23.900*
25.900*
25.900*
25.900*
27.900*
27.900*
27.900*
27.900*
27.900*
VERÐFRA
1.MARST1L
30.APRÍL
26.900
26.900
27.900
27.900
15.900*
26.900*
20.900*
26.900*
27.900*
27.900*
27.900*
29.900
29.900*
29.900*
29.900*
29.900*
Ferðir skulu farnar á tímabilinu 15. apríl
til 30. september 1994. Lágmarksdvöl 7 dagar.
Hámarksdvöl 1 mánuður. Ákveðnir brottfarardagar.
Bókunarfyrirvari 21 dagur. Staðfestingargjald er 5.000 kr.
* Verð gildir eingöngu í beinu flugi Hugleiða.
**Miðað við tvo fullorðna og tvö böm (2 ja-11 ára). Feið keypt fyrir 1. mars:
***FIogið til Kaupmannahafnar og áfram með SAS.
Flugvallarskattar eru ekki innifaldir í verði.
fsland 1.310 kr., Þýskaland 255 kr., Danmörk 710 kr.,
Holland 245 kr., Italía 595 kr., Frakkland 215 kr.,
Noregur 590 kr., Færeyjar 3.270 kr.
Hafðu samband við söluskrifstofur
okkar, umboðsmenn um allt land,
ferðaskrifstofurnar eða í síma 690300
(svarað alla 7 daga vikunnar frá kl. 8-18).
FLUGLEIDIR
Traustur íslenskur ferdafélagi

I