Vikublaðið - 08.04.1994, Síða 2

2
Viðhorf
VIKUBLAÐIÐ 8. APRIL 1994
Útgefandi: Alþýðubandalagið
Ritstjóri og ábm.: Hildur Jónsdóttir
Blaðamenn: Páll Vilhjálmsson, Friðrik Þór Guðmundsson
og Ólafur Pórðarson
Auglýsingar: Grótar Steindórsson/Pjóðráð hf.
Auglýsingasími: (91)-813200 — Fax: (91)-678461
Ritstjórn og afgreiðsla:
Laugavegur 3 (4. hæð) 101 Reykjavík
Sími á ritstjórn: (91)-17500 - Fax: 17599
Útlit og umbrot: Leturval
Prentvinnsla: Frjáls ijölmiðlun hf.
Óþolandi upplausn í mál-
efnum sjávarútvegsins
Óþarft er að fjölyrða um mikilvægi sjávarútvegsins
fyrir íslenskan þjóðarbúskap. Það er bagalegt, svo
ekki sé meira sagt, að um málefni þessarar undir-
stöðuatvinnugreinar skuli vera bullandi ágreiningur
innan atvinnugreinarinnar sjálfrar, úti í þjóðfélaginu
öllu og á Alþingi.
Núverandi ríkisstjórn hefur því miður með öllu
mistekist að móta stefnu í sjávarútvegsmálum. I mál-
efnasamningi hennar er talað fagurlega um það að
mótuð verði „heildstæð sjávarútvegsstefna“, en
reyndin er sú, nú þegar líður að lokum kjörtímabils-
ins, að málefini sjávarútvegsins eru í meiri upplausn
en nokkru sinni.
Þegar núgildandi lög um stjórn fiskveiða voru af-
greidd á Alþingi vorið 1990 varð að samkomulagi að
á næstu tveim árum skyldi fara fram heildarendur-
skoðun lagaákyæða á þessu sviði og henni Ijúka fyrir
árslok 1992. I endurskoðunarákvæðunum var jafh-
framt mælt fyrir um að haft skyldi samráð við alla
helstu hagsmunaaðila og hefð hafði verið fyrir því að
allir stjórnmálaflokkar kæmu að slíkum verkum.
Núverandi ríkisstjórn hefur klúðrað þessu verki
með öllu og nú í apríl 1994 er það verk sem ljúka átti
1992 í meiri óvissu en nokkru sinni.
Stjórnarflokkarnir lokuðu málið inni í þröngum
hópi flokksgæðinga með misjalha reynslu af sjávarút-
vegsmálum, hjá svonefhdri tvíhöfðanefnd. Allt sam-
ráð við sjávarútvegsnefnd Alþingis og stjórnarand-
stöðu var hundsað. Sjómenn drógu sig út úr vinnu að
málinu og lýstu síðan yfir fullri andstöðu vegna þess
að ekkert tillit var tekið til þeirra sjónarmiða. Fram-
haldið þekkja menn. Verkfall, lög á sjómenn, deilur
og átök innan greinarinnar, milli landshluta, milli
flokka og innan flokka. Nú síðast hafa ekki færri en
11 stjórnarþingmenn ásamt þingmönnum úr öllum
stjórnarandstöðuflokkunum lagt fram frunvarp sem
eykur enn á óvissuna í þessu efhi og undirstrikar að
ríkisstjórnin hefur misst öll tök á málinu.
Sömu sögu er reyndar að segja af fleiri mikilvægum
hagsmunamálum sjávarútvegsins þar sem ríkisstjórn-
in virðist máttlaus og stefnulaus. Gildir það um af-
stöðuna til úthafsveiða og skráningarmála skipa,
verðjöfnunar eða sveiflujöfnunar í sjávarútvegi o.fl.
Þetta ástand er óþolandi. Hér vantar sárlega heild-
stæða sjávarútvegsstefhu, sem tekur til allra megin-
þátta veiða, vinnslu og markaðsmála. Alþýðubanda-
lagið hefur lengi hamrað á nauðsyn þess að ná sáttum
um slíka stefhu þannig að unnt sé að festa í sessi til
frambúðar starfsgrundvöll greinarinnar. Nægir eru
erfiðleikar stjórnenda sjávarútvegsfyrirtækjanna, þar
sem breytingar eru hraðar í ytra umhverfi, þó ekki
bætist við upplausnarástand heima fyrir vegna ríkis-
stjórnar sem veldur ekki verkefni sínu á þessu sviði
frekar en mörgum fleirum.
Sjónarhorn
Rembihnútur
markað shyggj unnar
að var haldin ráðstefna í
Detroit í Bandaríkjunum fyrir
skömmu um atvinnuleysið í
heiminum, einkum hinum iðnvædda
hluta hans. Þarna mættu fulltrúar frá
öllum helstu iðnríkjum heimsins. Frá
þessu er skýrt í Morgunblaðinu 20.
mars sl. í fróðlegri umfjöllun.
Eins og öllum er kunnugt er at-
vinnuleysi mjög tilfmnanlegt um allan
heim, ekki síst í hinum tæknivæddari
hluta hans. Það fara ekki eins miklar
sögur af hinum hlutanum.
A þessari ráðstefnu virðast menn
hafa komið sér saman uin að það sé
„fyrst og ffemst Evrópuríkin, sem
eiga í erfiðleikum" og orsakirnar eru
aðailega „mikil ríkisforsjá, miklar
skattaálögur og niðurnjörvaður
vinnumarkaður“. Það er sem sagt
skortur á neikvæðu ffelsi og of örlátt
velferðarkerfi.
Bandaríkjamenn bera sig manna-
lega. Þeir benda á að atvinnuleysið hjá
jteim sé ekki nema 6,5%, en sé hins-
vegar 10-12% eða meira í Evrópu.
Þeir segjast hafa haldið atvinnuleysi í
skefjum með því að hafa hemil á uin-
svifum ríkisins (þ.e. velferðinni) og
auka sveigjanleika á vinnumarkaðnum
(auka neikvæða frelsið).
Með atvinnu en ekki laun
Þarna fylgir böggull skammrifi. „í
Bandaríkjunum hefur orðið til fjöldi
nýrra starfa, en það hefur einkum
orðið á kostnað launanna, einkum
þeirra lægstu.“ Sem sagt, fólk hefur
getað fengið að vinna ef það lækkaði
kaupið sitt í samræmi við kröfúr
launagreiðandans. Verkalýðssamtök-
in virðast ekki skipta sér af þessu,
semja fólk ekki út af vinnumarkaðn-
um. Það fær ffið til að semja sig niður.
En vandamálið virðist ekki alveg
horfið þar með, það skiptir bara urn
svip. „Þar í landi er fjöldi atvinnuleys-
ingja ekki vandamálið (er þó 6,5%),
heldur felst það í því, að um 18%
vinnuaflsins hafa það lág laun, að þau
nægja ekld ein og sér til að ffamfleyta
fjölskyldu." Þetta þýðir að tæpur
fimmtungur bandarískra launþega
verður að segja sig til sveitar þó svo að
þeir vinni fullan vinnudag.
Hér þarf að íhuga hvað í því felst að
hafa fulla atvinnu. Evrópuþjóðirnar
virðast tregðast við, sumar þeirra, að
fara með launin niður fyrir ffam-
færslumörk, en það finnst Bandaríkja-
mönnum pjatt. Er hægt að tala um að
sá maður hafi fulla atvinnu sem ekki
fær kaup sem nægir honum tíl ffain-
færslu þó hann vinni fúllan vinnudag?
Ég hygg að það sé engin goðgá að
telja slíkan inann atvinnulausan að
hluta og hann er verr settur að því
leyti að hann er bundinn á sínum
vinnustað allan daginn þó kaupið sé
lágt.
Bandaríska aðferðin
Samkvæmt þeim upplýsingum sein
þarna koma fram er atvinnuleysið í
Bandaríkjunum meira en 6,5% og
sennilega síst minna en í Evrópu. Það
er bara reynt að fela það með ranglátu
og ómannúðlegu launakerfi.
I þessari frétt kemur frarn að at-
vinnulaust fólk í Evrópulöndunum
búi við betri kjör en bandarískt lág-
launafólk í fullri vinnu.
Það er áhugavert fyrir íslenskan
launþega að fylgjast með þessari þró-
un þar vestra vegna þess að þær radd-
ir hafa verið háværar hér á landi að
rétt sé að ráða bót á atvinnuleysinu
með bandarísku aðferðinni, taka
verkalýðssamtökin úr sambandi og
lækka launin. Með því móti væri sem
sagt verið að binda launþega á klafa
hjá launagreiðendum án þess að þeir
fái laun sem entust þeim til ffamfæris.
Með þessu móti er verið að lækka tölu
þeirra sem eru skráðir atvinnulausir.
Vandamálið væri það sama, en ekki
eins gagnsætt.
En það var fleira sem koma fram í
Detroit. Þeir sem þar þinguðu virðast
ekki eins vissir um ágætí endurskipu-
lagningar og hagræðingar eins og ís-
lenslcu hagspekingarnir sem virðast
trúa því að hagræðingar skili sér á ein-
hvern dularfulan hátt sem minnkandi
atvinnuleysi. I Detroit segja menn:
„Endurskipulagning atvinnulífsins í
því skyni að bæta samkeppnisgetuna
mun ekki verða til að auka atvinn-
una.“ Enn er hnykkt á: „Fjölmargar
kannanir, sem gerðar hafa verið á at-
vinnulífi Evrópuríkjanna, benda til að
endurskipulagning fyrirtækjanna
muni verða tíl að fækka störfum um
10% á ári.“ Og þetta er ekki búið:
„Til þess að þýskur iðnaður nái há-
marksffamleiðni þarf að segja upp
38% vinnuaflsins." Svo mörg voru
þau orð.
Kaupmáttur hinna
launalitlu
Forstjóri Olivetri á Ítalíu bætir svo
gráu ofan á svart með því að lýsa því
yfir að það séu aðeins tvenns konar
ráð til úrbóta, „að flytja starfsemina til
láglaunasvæða eða hætta henni.“ Það
virðist sem sagt ekki vera svo mildll
vandi að framleiða ef fólk væri ekki
alltaf að heimta kaup fyrir að vinna við
ffamleiðsluna. Og svo er náttúrulega
hinn vandinn að það kaupir ekki nóg.
Það þarf nefnilega peninga ef maður á
að kaupa. Þetta bindur hvað annað.
Þannig virðist markaðskerfið kom-
ið í einskonar rembihnút sem erfitt er
að leysa.
Höfúndur er heilsugæslulæknir í
Hafnarfirði.