Vikublaðið - 15.04.1994, Blaðsíða 13

VIKUBLAÐIÐ 15. APRIL 1994
13
það er að segja (uhö) heimskommún-
ismann.
Þeir eru margir sem afgreiða slíkar
hugsjónir með því að segja þær óraun-
hæfar. Hinir sömu ættu að spyrja sig
að því hvers vegna svona fáar pólitísk-
ar stefnur hafa ffamtíðarsýn. Gagn-
rýnendur slíkrar útópíu kenna sig
gjarnan við lífsþreytta tísku póst-
módernískrar svartsýni og gjarnan
skreytta með frösuin um „skipulags-
leysi" og „mannlega náttúru.“ Sýni-
þörf og andleg leti, segi ég.
Fer allt fjandans til eða
er enn von?
„Hversu lengi getur þetta gengið?
Er það raunverulega mögulegt að búa
til alþjóðlegt samfélag með þriðja
heiminn að fyrirmynd með eylönd
rílddæmis innan um alla eymdina -
nokkuð stór eylönd í ríkari þjóðríkj-
um - sem hafa alræðisvald þótt það sé
íldætt dulum lýðræðis? Eða mun al-
nienn andspyrna, sem verður að vera
alþjóðleg til að ná árangri, rífa þetta
kerfi ofbeldis og lýðræðis niður og
þróa áfrarn ffelsi, réttlæti og það lýð-
ræði sem reynt er að eyðileggja? Þetta
eru spurningar framtíðarinnar.“
A þennan veg skrifar bandaríski
samfélagsgagnrýnandinn Noam
Chomsky (Z Magazine, desember
1993). Hann spyr af hreinskilni hvort
þetta fari til helvítis eða ekki. Fyrsti
valkosturinn er kapítalískt heimssam-
félag þar sem lítill minnihluti dópar
fátækan meirihlutann ineð áróðri og
fíflsku og sendir inn herflokka til að
berja niður uppreis'n hvar sem er í
heiminum. Alþýða manna er kúguð
og fyllist örvæntingu. Sérhver tilraun
til andófs er kæfð í fæðingu. Valdhaf-
arnir eru kannski tvö prósent jarðar-
búa og í kringum þá eru þjónandi
andar sem lifa í voninni um að komast
í efstu þrep samfélagsstigans og óttast
jafnffamt að falla í ónáð: mennta-
menn, fjölmiðlafólk, embættismenn
og herforingjar, kannski tíu prósent
íbúanna sem hafa selt sig valdhöfum.
Vistkreppa leggur heiminn hægt og
sígandi í eyði. Þetta er möguleg þróún
en ég vil benda á aðra og bjartsýnni
ffamtíðarsýn og rökstyðja hana.
• Kreppan í efnahagskerfi heims-
ins sem áður er lýst er viðvarandi.
Valdhafar ná ekki að leysa hana. Að-
gerðir þeirra bæta gráu ofan á svart og
æ fleiri sannfærast um það burtséð ffá
flokkspólitískum skoðunum.
• Menntun og þekking heims-
byggðarinnar verður meiri. Þótt ólæsi
hafi aukist á nokkruin svæðuni er til-
hneigingin ótvíræð: Fólk veit meira
um umhverfi sitt en það gerði fyrir 50
árum. Og valdhafarnir hafa ekkert um
að velja. Þeir endurnýja stöðugt ffam-
leiðsluna til að verða ekki undir í sam-
keppninni. Það kallar á stöðugt hærra
þekkingarstig hjá stórum hluta íbú-
anna. En það er erfiðara að kúga
menntað fólk. Til lengri tíma litdð
gerir þessi þróun valdhöfúm erfiðara
um vik að standa gegn samfélags-
breytingum.
• Vegna þróunarinnar í fjölmiðlun
og upplýsingatækni mun sífellt meira
magn upplýsinga berast fólki. Mest af
þessu verður áróður og rusl. En vegna
þess að mennmn verður meiri og al-
mennari mun fólk ekki dl lengdar láta
plata sig með lygum og heilalausum
skemmmnum. Rannsóknir sýna að
fólk verður ónæmara fýrir sjónvarps-
auglýsingum effir því sem það horfir
meira á þær. Kröfur um sannffæði
verða háværari. Og ekki eru allir
blaðamenn í þjónusm yfirstéttarinnár.
Margir hafa til að bera starfsmetnað
til að niiðla veruleikanmn eins og þeir
vita hann sannastan. Nútímafólk lærir
að skilja hafrana ffá sauðunum, þá
sem hægt er að trúa og frá þeim sem
ekki er hægt að trúa.
• Hin tæknilega þróun í fjölmiðlun
og upplýsingatækni gerir grasrótinni
kleift að miðla upplýsingum þegar
ríkisstjórnir eða stórfyrirtæki leyna
eða skrumskæla sannleikann. Bréfsím-
ar, tölvunet, áhugamannaútvarp, bíla-
símar með fjarskiptahnattarsamband,
ódýr myndbandsupptökutæki, hreyf-
anlegir útvarpssendar, allt gerir þetta
mönnum auðveldara að smnda sjálf-
stæða fréttmiðlun. I dag er það ckki
lengur hægt fýrir ríldsstjórnir að
fremja hryðjuverk gagnvart eigin þjóð
án þess að umheimurinn frétti af því.
Eftir nokkur ár er hægt að búa til
mannréttindanet sem nær til alls
heimsins með því einfaldlega að dreifa
bílsímum í hvert þorp í Guatemala,
Zaire og á aðra óaðgengilega staði
þannig að íbúarnir geta hringt til Am-
nesty í London í sömu andrá og þeir
hafa spurnir af herflutningum (þeir
hafa kannski fengið fféttir af liðsflum-
ingunum ffá nágrannaþorpi sem
einnig hefur yfir að ráða bílsíma).
Við gemm núna tekið ofanritað
saman og umorðað Marx sem sagði að
kapítalisminn ól af sér sína eigin bana-
menn, öreigana:
Nútíma kapítalismi þróar mennmn
og upplýsinga- og fjölmiðlunarkerfi
sem leggur grundvöllinn að affiámi
kapítalismans.
Þýtt og endursagt: pv
Framboðnir og búnir
Þá eru páskarnir liðnir með til-
heyrandi björgunarleiðöngrum
og fermingum. Fimm ffídagar
virmst heil ósköp, enda var ætlunin að
gjörnýta þá; fara á hestbak, í sund, lesa
tvær skáldsögur, skrifa fimm bréf,
ljúka við nokkur verkefni, bjóða fólki í
mat. Allt í einu varð ég svo heilög og
kunni ekki við að ónáða fólk yfir
bænadagana og gat því lítið gert í
verkefhunum sem kröfðust viðbótar-
upplýsinga. Ekkert varð úr útivistinni,
því matarboðin tvö sem ég blés til
voru einmitt í besta veðrinu og þá var
nóg að gera inni við... og einhvern
veginn leið allur þessi tími án þess að
ég fengi nokkuð að gert. Skáldsögur
og ffæðibækur liggja enn ólesnar á
náttborðinu og bréfaskriffir bíða betri
tíma.
Það eina sem ég las var bæklingur
frá Sjálfstæðisflokknum sem hafði
borist inn um lúguna helgina á undan.
Ég sem hafði alltaf staðið í þeirri trú
að flokkurinn ætti næga peninga og
yrði ekki skotaskuld úr því að gera
flottan og eftirtektarverðan bækling,
hálf fyrirvarð mig fyrir þann sem ég
fékk í hendur og gat því ekki lesið
hann fýrr en mörgum dögum seinna.
Hvar eru allar auglýsingastofurnar og
öll flottheitin sem við eigum að venj-
ast eftir prófkjörið? Er þetta nýja lín-
an? Allt heimaunnið? Forsíðumyndin
sýnir ekki þá fögru borg sem sjálf-
stæðismenn stæra sig af, hún er dimm
og drungaleg og efniviðurinn eftir
því. Kona á tjarnarbakkanum, með
barnakerru sem enginn heldur í og
virðist vera að steypast ffam af. Það
lítur út fyrir að konunni standi á sarna.
Helst datt mér í hug að konan hefði
gefist upp á lífmu og hefði valið þenn-
an táknræna stað til að binda endi á
það og óvart lent inn á myndfletinum.
Annað sem vakti athygli mína í
þessu fýrsta áróðursbæklingi sem mér
berst ffá núverandi valdhöfum var
upptalning á mökum frambjóðenda
og fjölda barna. Sjálfstæðiskarlar eru
kvæntir en -konur giftar eins og vera
ber og atvinnuheiti maka er talið skil-
víslega upp í öllum nema fimm tilvika.
Forvitni mín er valdn, ekki eru þessir
fimm makar, þrír karlar og tvær kon-
ur, „húsmæður“ þvi sá titill kemur
fyrir einu sinni og hvað eru þeir þá?
Ef þeir eru atvinnulausir af hverju er
það ekki tekið fram, er það eitthvað til
að skammast sín fýrir á þessum síð-
ustu og verstu tímum? Og hvernig
stendur á því að „þau“ hjónin eiga svo
og svo mörg börn í ölluni tilvikum
nema hjá einum ffambjóðanda, þar er
skilmerkilega tekið ffam að hann eigi
tv'ö börn. A hann þau af fýrra hjóna-
bandi eða ffamhjá? Forvitinn lesandi
vill fá að vita hve mörg börn kona
hans á, einkum þar sem flokkurinn
státar sig af því að setja málefni fjöl-
skyldunnar nú á oddinn. Og því er
tekið fram að Kjartan þrettándi sé ó-
kvæntur og barnlaus en ekkert sagt
um fjölskylduhagi Sigga Sveins sem er
ekki síður fyrir augað og ætti því
einnig að höfða til einhleypra kvenna
sem nóg er af í þessari borg? Mér
finnst kjörorð listans, áfram Reykja-
vík, markast of mikið af því að á hon-
um eru tveir handboltamenn, það
minnir of inikið á áfram Island og tap-
aða leild.
Sagt með mynd
Höfundar: Hjörtur Gunnarsson og Puríður Hjartardóttir
S
S
S