Vikublaðið - 10.06.1994, Blaðsíða 2

2
Viðhorf
VIKUBLAÐIÐ 10.JÚNÍ 1994
BLAÐ SEM V I T E R (
Útgefandi: Alþýðubandalagið
Ritstjóri og ábm.: Hildur Jónsdóttir
Blaðamenn: Páll Vilhjálmsson, Friðrik Þór Guðmundsson
og Ólafur Þórðarson
Auglýsingasími: (91)-813200- Fax: (91)-678461
Ritstjórn og afgreiðsla:
Laugavegur 3 (4. hæð) 101 Reykjavík
Sími á ritstjórn: (91)-17500 - Fax: 17599
Útlit og umbrot: Leturval
Prentvinnsla: Frjáls íjölmiðlun hf.
Kreppa kerfisins og for-
maður Alþýðuflokksins
Sigur Reykjavíkurlistans í borgarstjórnarkosningunum
fyrir hálfum mánuði afhjúpaði veikleika í grundvelli ís-
lenska flokkakerfisins: Stjórnmálaflokkarnir eru ekki leng-
ur sá vettvangur fyrir pólitíska stefnumótun sem þeir voru
á millistríðsárunum og ffaman af lýðveldistímanum. Þessi
veikleiki hefur þau áhrif að sérkenni hvers flokks eru óðum
að hverfa enda er pólitísk umræða þróttlítil og ekki til þess
fallin að draga skýrar markalínur milli stjórnmálaflokk-
anna.
Ef frá er skilin Græna bók Alþýðubandalagsins eru ár og
dagar síðan raunveruleg stjórnmálaumræða hefur farið
ffam í flokkunum um stöðu og framtíð íslensks þjóðfélags.
Aðrar undantekningar eru eldri. A síðasta áratug var gróska
í Sjálfstæðisflokknum þegar hugmyndastraumum ffjáls-
hyggjunnar var veitt þar á akra. Effir kosningabaráttu sjálf-
stæðismanna í höfuðborginni í vor blasir sviðin jörð við
flokksmönnum. Sjálfstæðisflokkurinn afneitaði frjálshyggj-
unni án þess að koma með nokkuð í staðinn og án þess að
útskýra stefnubreytinguna. Flokkurinn hafði það eitt að
segja við kjósendur að hann ætlaðist til þess að fá endurnýj-
að umboð vegna hefðarinnar. Alþjóð veit hvernig almenn-
ingur brást við þeim tilmælum.
Alþýðubandalag og Sjálfstæðisflokkur hafa í áratugi verið
andstæðir pólar í íslenskri pólitík og af þeirri ástæðu hefur
lcreppa flokkakerfisins ekki komið af fullum þunga niður á
þeim. Það sama verður ekki sagt um milliflokkana tvo, Al-
þýðuflokk og Framsóknarflokk.
Staða Alþýðuflokksins er áhugaverð vegna þess að um
þessa helgi verður kosið um formann í flokknum. Undir
forystu Jóns Baldvins Hannibalssonar ffá árinu 1987 hefur
Alþýðuflokkurinn brugðist þannig við kreppu kerfisins að
hann er orðinn að hreinræktuðum hentistefhuflokki.
Skömmu eftir að Jón Baldvin varð formaður myndaði
flokkurinn ríkisstjórn með Sjálfstæðisflokki og Framsókn-
arflokki. I félagi með Steingrími Hermannssyni, þáverandi
formanni Framsóknarflokksins, sprengdi Jón Baldvin þá
ríkisstjórn undir því yfirskini að þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins væru ekki nógu agaðir og að hann sem fjármála-
ráðherra hefði ekki fengið nægilegan stuðning sjálfstæðis-
manna við matarskattinn alræmda. Jón Baldvin myndaði
nýja ríkisstjórn með Alþýðubandalagi og Framsóknar-
flokki. Um þetta leyti fór Jón fögrum orðum um vinstra
samstarf og spurði í fjölmiðlum; Jafhaðarmannaflokkur Is-
lands, hvenær kemur þú? Ríkisstjórnin fékk áframhaldandi
umboð við síðustu þingkosningar. En þá var komið annað
hljóð í strokk Jóns Baldvins og hann taldi sínum hag betur
borgið í samstarfi við Sjálfstæðisflokk. Rökin sem hann
notaði til að útskýra umskiptin voru þessi: Ekki væri hægt
að treysta því að allir þingmenn Alþýðubandalagsins
myndu styðja Evrópustefhu ríkisstjórnarinnar og Alþýðu-
bandalagið gæti hugsanlega verið á móti nýju stóriðjuveri á
Islandi. Þessi rök voru fyrirsláttur. Ef ríkisstjórn Steingríms
Hermannssonar hefði starfað áfram eftir síðustu kosningar
hefði Jón Baldvin verið knúinn til þess að setjast niður með
félagshyggjumönnum og ræða í alvöru vinstripólitík. Um-
ræðan urn framtíð vinstri hreyfingar var komin að þrösk-
uldi og beið stórra ákvarðana. En formaður Alþýðuflokks-
ins er ekki gefinn fyrir alvöru stjórnmál þótt hann kunni
mætavel þá list að þykjast það. Jón Baldvin er í pólitík til að
skemmta sér og hann bjóst við að fjörið yrði meira hjá Dav-
íð en Olafi Ragnari og Steingrími.
Kreppa flokkakerfisins er hvorki Alþýðuflokknum né for-
manni hans að kenna en rnenn eins og Jón Baldvin valda
því hvort tveggja í senn að kreppan verður dýpri - og um
leið sýnilegri.
Að loknum kosningum
Það er skrítin líðan að bera í
hjarta sér samtímis tilfinningar
gleði og sorgar. Að vilja helst
gráta en geta ekki annað en brosað, að
vilja helst hlæja en geta ekki annað en
þerrað tárin. Það var þó í þessu sálar-
ástandi sem ég dvaldi mestan hluta
kosninganæturinnar nýliðnu.
Eg var staddur á kosningavöku
Vestmannaeyjalistans, hins sameigin-
lega ffamboðs Alþýðubandalags, Al-
þýðuflokks og Framsóknarflokks í
Vestmannaeyjum. Mjög snemma varð
ljóst í hvað stefhdi. Greinilegt var að
Vestmannaeyjalistinn hafði beðið
ósigur, Sjálfstæðisflokkurinn hélt
meirihlutanum. Fyrstu tölur víðs veg-
ar af landinu gáfu hins vegar sterklega
til kynna það sem seinna varð; stórsig-
ur Alþýðubandalagsins á landsvísu.
Þessa nótt var dásamlegt að vera al-
þýðubandalagsmaður en heldur fult
hlutskipti að hafa verið á Vestmanna-
eyjalistanum.
Eftir á að hyggja stendur það upp
úr í minningunni hversu skemmtileg
kosningabaráttan í rauninni var. Hvað
það var gaman að vinna með því fólki
sem áður var í hópi keppinautanna og
hversu lítið skilur á milli þessara
flokka. Þetta atriði kemur til með að
vega þungt þegar það kemur til at-
hugunar að fjórum árum liðnum hvert
framhaldið verður.
Alþýðubandalag og
Sjálfstæðisflokkur eru
andstæður
Stórsigur Alþýðubandalagsins hef-
ur dregið nafn flokksins í miklum
mæli inn í fréttir fjölmiðla af meiri-
hlutamyndunum víðs vegar um landið
síðustu daga. Þetta er gleðileg þróun.
Þeirri spurningu var varpað fram
nú nýverið, í kjölfar þess að á nokkr-
um stöðum á landinu hafa Alþýðu-
bandalag og Sjálfstæðisflokkur mynd-
að meirihluta í bæjarstjórnum, hvort
flokkarnir, sein hingað til hafa verið
andstæðir pólar í hinu pólitíska lands-
lagi íslands, væru að færast nær hvor
öðrum. Þeirri spurningu hljótum við
að svara neitandi.
Alþýðubandalagið er einfaldlega
komið í þá stöðu að vera áberandi í
meirihlutamyndunuin. Að tengja það
einhverri nálgun við Sjálfstæðisflokk í
landsmálum er fráleit niðurstaða. A
meðan Alþýðubandalagið er sá flokk-
ur sem stendur fyrir atvinnu, jöfhuði
og siðbót hlýtur Sjálfstæðisflokkurinn
að vera andstæða hans, hinn póllinn.
A meðan Sjálfstæðisflokkurinn stend-
ur fyrir atvinnuleysi, ójöfnuði og sið-
leysi, sem hann gerir, hlýtur Al-
þýðubandalagið að vera andstæða
hans.
Hugmyndafræðilegt af-
hroð íhaldsins
Osigur Sjálfstæðisflokksins var ekki
einungis fólgið í lélegri kosningu,
hugmyndafræðilega hefur hann gold-
ið afhroð. Frjálshyggjan, sem hefur
verið jafn mikill homsteinn stefnu-
mótunar Sjálfstæðisflokksins og fé-
lagshyggjan hjá okkur, var nú ekld
lengur til umræðu. Sjálfstæðisflokkur-
inn hefur ekkert breyst, þó svo að orð-
ið frjálshyggja sé ekki lengur réttlæt-
ing stefhunnar. Eftir stendur rotið
eðli blindrar markaðshyggju; efdr
stendur ójöfhuðurinn fólginn í slag-
orðum eins og: „flokkur allra stétta“,
sem er ekkert annað en viðurkenning
og sátt við stéttskipt þjóðfélag; efdr
stendur að ennþá kenna ungir sjálf-
stæðismenn sig við Ileimdall, hinn
gulltennta föður stéttaskipdngar.
Effin þrjú
Fyrir stuttu heyrði ég skemmtílega
skýringu á því um hvað kosningabar-
áttan hefði snúist um. Það em hin svo
kölluðu þrjú F.
Fjármagnsstríðinu töpuðum við og
vissum fyrirfram að svo myndi fara.
Fjölmiðlarnir reyndust okkur yfir
höfuð ekki vel í þessari baráttu. Þar
fórum við halloka.
Fólkið reyndist, þegar á hólminn
var komið, okkar megin; því töpuðum
við ekki. Þessari staðreynd megum við
ekki líta framhjá. Við verðum að hafa
það hugfast að það sem að endingu
skiptir máli er fólkið sjálft. Sama
hversu milduin peningum andstæð-
ingurinn fleygir út í loftið í formi
flennistórra auglýsingaskilta; sama
hversu gegndarlaus áróðurinn er
beinn og óbeinn, hjá fjölmiðlunum þá
skiptir það engu máli á meðan fólkið
er okkar megin.
Sá mikli meðbyr sem við fundum
fyrir í þessum kosninguin var ekki til-
viljanakenndur. Við höfum haldið vel
á okkar málum. Staðið okkur vel. Al-
þýðubandalagið heldur af stað í næstu
alþingiskosningar með gott veganesti
í farteskinu. En nú er ekki tíminn til
þess að slappa af og taka lífinu með ró.
Nú er tíminn til þess að halda áfram á
sömu braut, halda uppi öflugu og fjör-
ugu flokksstarfi, halda fólkinu okkar
megin þar sem það er núna. Hömrum
járnið meðan það er heitt.
Höfundur er varaformaður
Verðandi