Vikublaðið - 04.11.1994, Blaðsíða 9

i
VIKUBLAÐIÐ 4. NÓVEMBER 1994
Viðhorf
9
Kjarninn og hismið
Sósíalistafélagið
Þau undarlegu tíðindi hafa nú
gerst að einhverjir hafa séð ástæðu til
að stofna sérstakt Sósíalistafélag inn-
an og utan Alþýðubandalagsins.
Fyrstu viðbrögð margra hafa eflaust
verið þau að nógu mörg væru nú
Alþýðubandalagsfélögin fyrir og
tæpast ástæða til að fjölga þeim enn
frekar. En það geta varla verið nema
góð tíðindi fyrir félagshyggjumenn
að fleiri félög séu stofhuð. Hitt finnst
mér verra að innan Alþýðubanda-
lagsins, arftaka Sósíalistaflokksins
gamla, þurfi menn nú að stofna nýtt
félag til að geta verið sósíalistar í
friði.
Þegar Alþýðubandalagið var
stofnað var það sósíalískur flokkur.
Fylgi flokksins hefur alla tíð komið
frá sósíalistum eða þeiin sem töldu
sig vera sósíalista. Það má spyrja sig
hvaða framtíð flokkur með slíkan
bakgrunn eigi þegar hópar innan
hans þurfa að aðgreina sig sérstak-
Iega sem sósíalista. Fyrir hverju ætla
þeir að berjast sem áður voru sósí-
alistar?
Hrunin heimsmynd?
A undanfömum áram hefur verið
klifað á einhverju sem ýmist hefur
verið kallað hran konunúnismans
eða sósíalismans. Margoft hefur ver-
ið haldið'fram að nú þurfi sósíalistar
að leita sér að nýrri lífssýn, nýju
inarkmiði, nýju verðmætamati.
Einnig hef ég oft heyrt það staðhæft
að nú hafi sósíalistar orðið fyrir svo
miklu áfalli að þeir hafi misst allt sem
þeir lifðu fyrir áður. Þeirra heims-
mynd hafi hrunið og ekkert komi í
staðinn.
Aftur á móti bregður svo kynlega.
við að ég hef engan sósíalista hitt
sem hefur orðið fyrir neinu áfalli.
Ármann
Jakobsson
Allir sósíalistar sent ég þekki (og þeir
era margir í mínum vinahópi og
ffændgarði) hafa nákvæmlega sömu
lífsskoðanir og áður. Þeirra verð-
mætamat hefur ekki breyst agnar-
ögn. Viðhorf þeirra til sainfélagsins
og mannlífsins alls era, þótt undar-
legt megi virðast, svipuð og áður.
Ytri eða innri verðmæti
Samkvæmt aristótelískum hug-
myndum leita inenn ýmist efrir ham-
ingjunni í ytri eða innri verðmætum.
Eins er með stjórnmálaskoðanir
manna og viðhorf til samfélagsins.
Þau byggjast ýmist á ytri aðstæðum
eða innri, þ.e.a.s. þeim Iífsskoðunum
og hugmyndum sem þeir hafa mótað
innra með sér. Hinar ytri aðstæður
eru síbreytilegar. Hugmyndakerfi
byggt á þeim er því hugmyndakerfi
byggt á sandi. Hin innri afstaða
verður hins vegar ekki endilega fyrir
neinu áfalli þó að ytri aðstæður
breytist.
Það fólk sem hættast er við hug-
myndafræðilegum áfölluin er það
sem hefur hlutgert lífsskoðanir sínar
um of. Það má taka dæmi af manni
sem trúir á ákveðin gildi, þ.e. að
hjálpa lítilmagnanum og vera vinur
vina sinna. Hann finnur tákn fyrir
þessar lífsskoðanir sínar í Alberti
Guðmundssyni. Það gerðu margir á
sínum tírna. Albert verður fulltúi fyr-
ir þessi sjónarmið. Maðurinn fylgir
því Alberti gegnum þykkt og þunnt.
Þessu fylgir ákveðin hætta. Menn
geta hætt að hugsa, hætt að endur-
meta afstöðu sína og gagnrýna, hætt
að gera sér grein fyrir forsendum
lífsskoðunar sínar. Sá sem er hættur
að gera greinarmun á Alberti og
þeint gildum sem Albert var tákn
fyrir verður fyrir miklu áfalli þegar
Albert hættir í stjórnmálum eða
deyr. Sá sem heldur þessu aðgreindu
gerir sér hins vegar grein fyrir því að
þó að Albert sé látinn era þau gildi
sem hann tengdi við hann á sínum
tíma í fullu gildi. Hann verður því
ekki fyrir neinu hugntyndalegu áfalli.
Eðli sósíalismans
Þeir hafa eflaust verið margir sem
gerðu Stalín, Maó eða Che að tákni
fyrir hina sósíalísku lífsskoðun. Sum-
ir þeirra hafa jafnvel hætt að gera
greinarmun á þessu tvennu og farið
að trúa á Che eða Sovétríkin eða
kommúnistaflokk Sovétríkjanna í
staðinn fyrir þau gildi sem þetta allt
stóð fyrir í þeirra huga. Þeir sem
Sósíalistar stefna að því að allirfái
að njóta sín, að allir geti notið þess ríkidœmis
sem til verður í samfélaginu. Pessi lífssýn er ná-
kvœmlega jafn sönn, jafn fögur og jafn mikilvœg
og hún hefur ávallt verið.
Jóhannes úr Kötlum, skáld hins eilí-
fa efa, hefði orðið 95 ára í dag
gera slík mistök þurfa eflaust að
skipta oít um skoðun. Þeir sem alla
tíð hafa gert greinarmun á sósíalism-
anum og viðhorfum hans og einstök-
um birtingarmyndum kippa sér hins
vegar lítið upp við það þó að einstak-
lingar eða flokkar deyi.
Lífsskoðun sósíalismans byggist á
réttlætiskennd, trú á ntannkynið og
virðingu fyrir einstaklingnum. Sósí-
alistar stefna að því að allir fái að
njóta sín, að allir geri notið þess ríki-
dæmis sem til verður í samfélaginu.
Þessi lífssýn er nákvæmlega jafn
sönn, jaíh fögur og jafh mikilvæg og
hún hefur ávallt verið. I eðli sínu er
sósíalisminn hugmynd. Hann er
leiðarljós og takmark. Honurn verð-
ur aldrei náð að fullu. Það yrði bölv-
un því að þá hefði mannkynið að
engu að stefna. En sósíalismann
verður sífellt að hafa að takmarki ef
miða á í rétta átt. Sósíalisminn er
von. Hann er í raun eina von mann-
kynsins.
Sumir myndu kenna þetta við
draumsýn en sósíalistar hafa þó náð
meiri árangri en nokkur önnur sam-
tök. Skattakerfi nútímans er afkvæmi
sósíalismans, menntakerfið einnig
og tryggingakerfið. Hin vestrænu
samfélög væra ekki þau sjálf án
sósíalismans. An hans væri trúlega
ömurlegt um að litast á jörðinni í
dag. Margir hafa af minna að stæra
sig en gera það samt. Og sósíalism-
inn verður að vera manninum keppi-
kefli áfram ef hann á að eiga sér
framtíð.
Á afmæli skálds
Sumir íslenskir vinstrimenn
byggðu lífsviðhorf sitt á táknum, á
birtingarmyndum sósíalismans.
Þeirra vonbrigði era trúlega mildl en
þau era þeim sjálfum að kenna. Aðr-
ir hafa alltaf gert skýran greinarmun
á kjarnanum og hismiriu. I þeim hópi
var skáldið Jóhannes úr Kötluin sem
hefði orðið 95 ára í dag. Hann var
skáld sífelldrar endurnýjunar og um-
sköpunar, skáld hins eilífa efa. Hans
lífsviðhorf var ekki byggt á sandi.
Hann og rnargir samtíðarmenn hans
í Sósíalistaflokknum vora einlægir
sósíalistar sem arftakar þeirra í
Alþýðubandalaginu ættu að vera
stoltir af. Þeir hefðu ekki átt í gildis-
kreppu í dag. Með orðum Jóhannes-
ar sjálfs:
Mínfjöll standa
þegar lygin hrynur
mtn bláujjöll
mín hvítujjöll.
Höfundur er í MA-námi í
íslenskum fræðum
Hjartagátan
Setiið rétta stafi í reitina neðan við krossgátuna. Þeir mynda þá örnefni. Lausnarorð krossgátunnar í síðasta blaði er Víglundur.
A =
Á =
B =
D =
Ð =
E =
É =
F =
G =
H =
1 =
í =
J =
K =
L =
M =
N =
o =
Ó =
P =
R =
S =
T =
U =
Ú =
v =
x =
Y =
Ý =
Þ =
Æ =
Ö =
1 =
2 =
3 =
4 =
5 =
6 =
7 =
8 =
9 =
10 =
11 =
12 =
13 =
14 =
15 =
16 =
17 =
18 =
19 =
20 =
21 =
22 =
23 =
24 =
25 =
26 =
27 =
28 =
29 =
30 =
31 =
32 =
Frá lesendum:
Fyrirspurn
til borgar-
yfirvalda
Sem flestir vita hefur Sjálfstæðis-
flokkurinn lengstaf stýrt Reykjavík-
urborg undanfarna áratugi. Ekki
hafa þó allir verið sáttir við þá stjórn-
un og á það að ég hygg bæði við um
stjómarstefnuna sem framkvæmd
hennar. Það orð hefur á legið að
ákveðnir sterkir aðilar hafi hagnast
óeðlilega á þessu og var oft vitnað til
14 fjölskyldna sérstaklega í þessu
sambandi.
Nú hafa andstæðingar Sjálístæðis-
flokksins komist til valda í borginni
og rnargir hafa beðið þess í nokkra
ofvæni að fyrrnefiidar 14 fjölskyldur
yrðu að láta a.m.k. nokkra spóna úr
aski sínurn til handa alþýðunni. Þ.e.
að nú yrði stjórnað í þágu alþýðunn-
ar en ekki þessara 14 fjölskyldna.
I kvöldfréttum sjónvarps 26. októ-
ber sl. gaf að heyra ffegnir af 12 eða
13 fjölskyldum sem höfðu á leigu í-
búðir í gömlu húsi við Tjarnargötu
og eini sem býr í gömlu húsi í Laug-
ardalsgarði og gætir garðsins. Var
leiga þessa fólks tíunduð rækilega,
rétt eins og um væri að ræða granaða
afbrotamenn.
Af þessu tilefni vil ég spyrja: Hafa
hinir nýju stjórnendur borgarinnar
loksins fundið þessar 14 fjölskyldur
sem hagnast hafa sérstaklega á
stjórnun Sjálfstæðisflokksins í borg-
inni á undanfömum áram?
Jón Kjartansson frá Pálmholti
formaður Leigjendasamtakaima.