Vikublaðið - 25.11.1994, Blaðsíða 5

VIKUBLADIÐ 25. NOVEMBER 1994
amfélagið
5
Aumingja atvinnuleysinginn -
atvinnuleysinginn er aumingi
Um mánaðarmótín verður Miðstöð fólks í atvinnuleit í Reykjavík lok-
að. Tvær ástæður eru gefnar upp fyrir því að Miðstöðinni sé lokað, ann-
arsvegar að endar ná ekki saman fjárhagslega og hinsvegar að ekki hef-
ur tekist að ná tíl atvinnulausra. Lokunin staðfestir ráðleysi samfélags-
ins gagnvart atvinnuleysingjum. Og þegar ekkert er unnið í málefhum
atvinnulausra festast þeir í vítahring: Atvinnuleysingjum er vorkennt,
en það viðhorf er oftar en ekki framhliðin á þeirri skoðun að í raun sé
aðstaða atvinnuleysingjans honum sjálfum að kenna. Fullfrískur ein-
staklingur sem verður fyrir því áfalli að missa vinnuna þarf ekki á lítíls-
virðandi samúð að halda. Leiðin tíl að aðstoða atvinnulausa er að gera
þeim kleift að halda sjálfsvirðingunni.
í Breiðholti er Miðstöðin fjarri alfaraleið og það er táknrænt að vettvangi atvinnu-
lausra er troðið niður í úthverfi borgarinnar. Atvinnulausir eiga að láta lítið fyrir sér
fara.
Miðstöð fólks í atvinnuleit -
eða Miðstöð atvinnulausra
eins og hún er iðulega
kölluð - hefúr verið starffækt í rúm
tvö ár. Kirkjan hafði forgöngu um að
Miðstöðin var opnuð en öflug verka-
lýðsfélög komu fljótlega inn í mynd-
ina.
Fyrst um sinn var starfsemin í Iðn-
aðarmannafélagshúsinu við Tjörn-
ina. Lítil vinna virðist hafa verið lögð
í það að móta starfsemina áður en af
stað var farið og þess vegna þróaðist
Miðstöðin fljótlega yfir í það að vera
kaffistofa sem opin var gestum og
gangandi. Stöku fúndir með að-
fengnum fyrirlesurum og upplýs-
ingamiðlun um bótarétt og þess
háttar voru það eina sem aðgreindi
Miðstöðina frá venjulegu kaffihúsi,
fyrir utan - auðvitað - ókeypis kaffi.
Fyrir rúmum tveim árum trúðu
margir að atvinnuleysið myndi fljót-
lega hverfa og sumpart skiljanlegt að
tilraunir til að bregðast við því sem
viðvarandi þjóðfélagsfyrirbrigði
væru fálmkenndar. A bakvið fálmið
mátti greina viðhorf sem enn eru
ríkjandi gagnvart atvinnulausum
enda hefur lítið verið gert til að
breyta því.
Staðsetning Miðstöðvarinnar í
miðbænum varð til þess að atvinnu-
lausir áttu auðvelt með að komast
þangað og aðeins steinsnar frá þing-
húsinu var Miðstöðin þörf áminning
til þeirra sem fara með almannavald-
ið í íslensku þjóðfélagi. Á móti kom
að nokkurt ónæði var af fólki sem átti
ekkert erindi í Miðstöðina. Það varð
til þess að starfsemin var flutt upp í
Breiðholtskirkju. Eðlileg staðseming
væri í nálægð við þá staði sem at-
vinnulausir sækja, við Vinnumiðlun
Reykjavíkurborgar þar sem fólk
kemur í lögbundna skráningu, í ná-
grenni verkalýðsfélaga sem borga út
atvinnuleysisbætur eða í grennd við
stofiiun eins og Menningar- og
fræðslusamband alþýðu sem sinnir
námskeiðahaldi fyrir atvinnulausa. í
Breiðholti er Miðstöðin fjarri alfara-
leið og það er táknrænt að vettvangi
atvinnulausra er troðið niður í út-
hverfi borgarinnar. Atvinnulausir
eiga að láta lítið fyrir sér fara.
Sá hugsunarháttur varð áberandi
strax í upphafi að atvinnulausum
væri vorkunn. Auglýst dagskrá Mið-
stöðvarinnar í desember í fyrra var
þannig að 13. desember var fræðslu-
fundur með stjórnmálamanni um
málefiú atvinnulausra. Viku síðar var
fúndur um „jólahald í skugga at-
vinnuleysis“ með sóknarpresti.
Þriðja í jólum var boðið upp á „jóla-
kaffi fýrir atvinnulausra og aðstand-
endur og vini.“ í þessari dagskrá skín
í gegn velvild og samúð. En jafn-
framt er rækilega undirstrikað að at-
vinnulausir eru ölmusufólk. Það er
ekki rétt því að fyrir nokkrum árurn
voru teknar pólitískar ákvarðanir um
það að fórna atvinnu nokkurra þús-
unda Islendinga til að ná öðrum
efnahagsleguin markmiðum en því
að viðhalda fullri atvinnu. En í stað
þess að líta á atvinnuleysi sem þjóð-
félagslegt vandamál er rík tílhneig-
ing að horfa á einstaklingana sem
vandamál. Og hremmingar atvinnu-
lausra hefjast um leið og þeir komast
í kynni við kerfið.
Einstaklingurinn er númer
Atvinnulausir þekkja hvernig það
brýtur einstaklinginn niður þegar
komið er fram við hann eins og ölm-
usuþega. Fyrir hálfu öðru ári lýsti
Eyjólfúr Guðjónsson, atvinnulaus
VR-maður, því í Vikublaðinu hvern-
ig honum kom Vinnumiðlun
Reykjavíkurborgar fyrir sjónir.
Hann sagði heimsóknina hafa verið
eymdarlegustu upplifun sína og að
sér hafi liðið eins og hundi. Til-
gangsleysi þess að koma einu sinni í
viku á Vinnumiðlunina tíl að láta
stimpla sig var himinhrópandi og
upplýsingar voru - af skornum
skammti.
„Það er mikið áfall að verða at-
vinnulaús og atvinnuleysið er niður-
drepandi. Það er klippt á fólk fjár-
hagslega og félagslega og það er al-
gjörlega skipulagslaust,“ sagði
Eyjólfur í viðtali við Vikublaðið vor-
ið 1993 og gagnrýndi hvernig opin-
bera kerfið kemur ffam við atvinnu-
lausa.
Atvinnulausir eiga rétt á bóturn og
ef þeim er boðin vinna og afþakka
hana falla þeir af bótaskrá. Þegar at-
vinnurekendur leita eftír starfs-
mönnum hjá Vinnumiðlun Reykja-
víkurborgar tíðkaðist það að þeir
sem lengst höfðu verið á skrá var
fyrst boðin vinna án tillits tíl þess
hvort viðkomandi hefði reynslu og
getu tíl að inna starfið af hendi. Ekk-
ert tillit var tekið til þess að miðaldra
maður sent hafði alla sína starfsævi
unnið á skrifstofu hafði enga burði til
að stunda verkamannavinnu.
I ljósi framkominnar gagnrýni
hefúr Vinnumiðlun Reykjavíkur-
borgar reynt að bregðast við auknu
og varanlegu atvinnuleysi með því að
bæta þjónustuna og gera hana mann-
eskjulegri. Ráðgjöf hefúr verið efld,
skráning tölvuvædd og upplýsinga-
miðlun gerð markvissari. Ef marka
má orð Oddrúnar Kristjánsdóttur
framkvæmdastjóra Vinnumiðlunar-
innar í síðasta tölublaði félagstíðinda
Dagsbrúnar er ekki Iengur unt það
að ræða að atvinnulausum séu boðin
störf sem alls ekki eiga við. „Það er
okkar markmið að samræma óskir
umsækjenda og vinnuveitenda. Það
er ekki verið að leika sér að því að
bjóða störf, einungis til að fella fólk
af bótum,“ er haft eftir framkvæmda-
stjóranum.
Oddrún segir það markmið
Vinnumiðlunarinnar „að líta á hvern
einstakling, en ekki hóp atvinnu-
lausra sem einhverja manntegund,
þar sem allir eru eins.“ Það er engin
ástæða til að efast um einlægni Odd-
rúnar en framkvæmdastjórinn verð-
ur ekki betri en kerfið sem hann
vinnur í. Meðal þeirra nýjunga sem.
Vinnumiðlunin hefur tekið upp er
að atvinnulausir fá númer þegar þeir
koma til að fá þjónustu og þeir eru
kallaðir upp sem númer á rafrænum
skiltum sem standa við hvert af-
greiðsluborð. Allt ber þetta skil-
virkni vitni og er eftiröpun á af-
greiðslustöðum banka og annarra
fyrirtækja og stofnana sem kljást við
biðraðir. Skilaboðin sem atvinnu-
lausum eru send fara ekki á milli
mála: Þú ert númer en ekki einstak-
lingur og þig ætlum við að afgreiða
hratt og hagkvæmt. Það er óvið-
kunnanlegt að fá slíka afgreiðlu í
banka en maður Iætur sig hafa það. Á
vinnumiðlun fyrir atvinnulausa er
þessi afgreiðsluháttur miklu verri en
óviðkunnanlegur.
Atvinnuleysi er pólitík
Það eru takmörk fyrir því hvaða
kröfúr hægt er að gera til opinbera
kerfisins. Þrátt fyrir allt er um stjóm-
sýsluna að ræða og til að ná því
markmiði að vera óhlutdræg hlýtur
hún að vera ópersónuleg að nokkm
leyti - þótt oft rnegi fyrr rota en
dauðrota. Stjómsýslan fer með frarn-
kvæmdavaldið og getur eðli málsins
samkvæmt ekki sett sig upp á móti
kjörnum fúlltrúum almennings í
sveitarstjórnum og á Alþingi.
Öðm mál gegnir um framtak eins
og Miðstöð fyrir fólk í atvinnuleit.
Skyldur þeirra aðila sem standa að
Miðstöðinni, þjóðkirkjunnar og
verkalýðsfélaganna, em fyrst og
fremst við almenning en ekki við
stjórnvöld. Þess vegna er hægt að
gera þá kröfú til þessara aðila að þeir
líti atvinnuleysið öðmm augum en
opinbera kerfið og komi til liðs við
atvinnulausa með öðmm hætti en
kerfið.
Atvinnuleysið er ekki náttúrulög-
mál og það stafar heldur ekki af efna-
hagslegum lögmálum. Það er afleið-
ing af pólitískum ákvörðunuin þar
sem marknúðið um fúlla atvinnu var
raðað neðar á forgangsröðina en
markmiðinu um efúahagslegan stöð-
ugleika.
Þetta er hinn sanni veruleiki at-
vinnuleysisins. Hnípnir menn og
konur með númer í biðröð hjá
Vinnumiðlun Reykjavíkurborgar er
aðeins eitt birtingarform þessa vem-
leika.
Hjalti Þórisson, sem tók við for-
stöðu Miðstöðvar fólks í atvinnuleit
nokkmrn mánuðum áður en ákveðið
var að leggja hana niður, kynntist at-
vinnuleysinu áþreifanlega þegar
hann sjálfur missti vinnuna. Hann
segir þá reynslu ólíka allri annarri.
- Fólk sem ekki hefur reynt at-
vinnuleysið á sjálfu sér skilur ekki
hvaða áhrif það hefur á einstakling-
inn að missa vinnuna, segir Hjalti.
Þegar umræðan um haustkosning-
ar stóð sem hæst skrifaði Iijalti grein
í Morgunblaðið þar sent hann
brýndi fyrir stjómmálaflokkunum að
þeir skulduðu atvinnulausum stefnu.
Hann hvatti til pólitískrar samstöðu
um málefiti atvdnnulausra. „Ekki er
hægt að una því að atvinnuleysisvof-
an sé sett á vetur heilt kjörtímabil í
viðbót. Hinir atvinnulausu hafa ekki
efni á þeim stríðskosmaði,“ skrifaði
Hjalti.
Þetta virtist ágætisbyrjun á starfi
sem þjónaði þeim tilgangi að vera
vettvangur umræðu um hlutskipti at-
vinnulausra.
Áfellisdómur
Til að halda reisn sinni þarf at-
vinnuleysinginn von og til að Iáta
ekki bugast þarf hann að fá tækifæri
til að vinna úr reynslu sinni. Þetta
em augljós sannindi en það liggur í
augum uppi að opinbera kerfið getur
eklti nema í takmörkuðum mæli
skapað þær aðstæður sem atvinnu-
lausir menn og konur eiga kröfu á.
Miðstöð fólks í atvinnuleit hefði
getað orðið slíkur vettvangur og
hugur Hjalta Þórissonar stóð til þess.
Persónuleg reynsla hans af atvinnu-
leysi sannfærði hann urn að það
þyrfti að vera broddur í starfinu.
Hann vildi víkja af þeirri stefnu smæ-
lingjasamúðar sem mörkuð var í
upphafi. Það gekk ekki eftir að búinn
yrði til vettvangur fyrir atvinnulausa
og í október ákvað stjómin að Mið-
stöðinni skyldi lokað þann 1. desem-
ber.
Vikublaðið sagði frá lokuninni
fyrir hálfum mánuði og hafði eftir
Gísla Jónassyni stjórnarformanni að
Miðstöðinni væri lokað vegna fjár-
skorts. Annar stjómannaður, Leifur
Guðjónsson, sagði að lokunin væri
tilkominn vegna þess að stjómin
hygðist endurskipuleggja starfið þar
sem ekki hefði nægilega vel tekist að
ná til atvinnulausra. Þriðji stjórnar-
maðurinn, Gunnar Páll Pálsson,
staðfestir í samtali við blaðamann að
það hafi spilað inn í ákvörðun stjórn-
arinnar að „hugur stjórnarinnar og
forstöðumannsins hafi ekki verið
hinn sami.“
Á endanum skiptir það ekki máli
hvaða einstaklingar bera ábyrgð á því
að Miðstöð fólks í atvinnuleit er lok-
að. Áfellisdómurinn er yfir samfélag-
inu sem búum í.
Páll Vilhjálmsson
tækniskóli
t
íslands
auglýsir eftir umsóknum um starf
kynningarfulltrúa
Um er að ræða 50% starf og miðast upphaf ráðningar
við 1. janúar 1995.
Meginþættir starfsins eru að standa fyrir kynningar-
starfi skólans út á við, ritstýra kynningar- og upplýs-
ingaefni, sjá um tengsl við fjölmiðla, tengsl við önnur
skólastig og annað sem tengist kynningu og upplýs-
ingamiðlun skólans, innan lands og utan.
Kynningarfulltrúinn starfar í umboði rektors og í nánu
samstarfi við deildir skólans.
Við leitum að einstaklingi sem sýnir frumkvæði, á auð-
velt með að starfa með öðrum og á auðvelt með að tjá
sig munnlega og skriflega.
Umsækjendur þurfa að hafa fullt vald á íslensku, tala
og skrifa a.m.k. eitt Norðurlandamál og ensku, auk
þess sem kunnátta í þýsku eða frönsku er æskileg.
Laun eru samkvæmt samningi Félags tækniskólakenn-
ara við fjármálaráðherra.
Umsóknarfrestur er til og með 2. desember nk.
Allar nánari upplýsingar veitir undirritaður.
Rektor.