Vikublaðið - 25.11.1994, Blaðsíða 11

VIKUBLAÐIÐ 25. NÓVEMBER 1994
Viðhorf
11
IÞegar allar aðrar hugsjónir fölnuðu
varð F.vrópuhugsjónin haldreipi
margra, enda þeim kostum búin að
vera bæði einföld og rúmgóð. Hún
rúmar ril dæmis útópíuna um friðsama
Evrópu án landamæra og annarra
hindrana á viðskiptum, flutningum og
samskiptum. Hún rúmar líka þá sögu-
legu nauðhyggju, að 'Evrópulestin' sé
farin af stað og vei sé þeim sem missa af
henni. í þriðja lagi er hægt að sjá þessa
hugsjón í raunsæju ljósi: Eru til aðrar
betri leiðir til að koma böndum á urn-
hverfismál, þjóðernisdeilur og öll ó-
leystu vandamálin í Austur-Evrópu?
Áhangendur Evrópuhugsjónarinnar
eru flesrir fúsir ril að viðurkenna það að
Evrópusamruninn leysi engan veginn
öll vandamál, heldur skapi hann jafnvel
ný. En alþjóðavæðing atvinnulífs og
samskipta og uppstokkun pólitískra
kerfa leiða stöðugt yfir okkur ný
vandamál, segja þeir, og geta Evrópu-
búar fúndið traustari vettvang en Evr-
•ópusambandið tíl að takast á við þau?
’ Rökin gegn þessari hugsjón eru
mörg, en þau benda hins vegar í marg-
ar átrir. Sum eru afturhverf, önnur
andkapítalísk, sum hníga að varðveislu
þjóðríkja, en öðrum er beint gegn evr-
ópskri sérgæsku. Andstaðan gegn Evr-
ópusambandinu byggir að sönnu á
sterkum grunni andúðar gegn valda-
samþjöppun, skriffæði og auknu svig-
rúmi fjölþjóðahringja, en henni fýlgir
engin sterk framtíðarsýn og virðist því
dæmd tíl að tapa.
Einn af þeiin valkostum, sem hefúr
verið teflt fram gegn Evrópusainruna,
er norræn samvinna. Andstæðingar
Evrópusainruna hafa bent á það að
furðumikill árangur hefúr náðst í að
opna landamæri milli Norðurlanda og
samræma reglur og þjóðfélagsstofnan-
ir, án þess að skapa hafi þurft yfirþjóð-
legt vald, heldur hafi samvinnan byggst
á samkomulagi. Vinnubrögðin séu lýð-
ræðisleg, hafi sterka grasrótarvídd og
menn valri ekki yfir minnihluta.
Þetta er að mestu leyti rétt og satt,
og það væri góð hugmynd að láta
Norðurlandabúa taka embættis- og
stjórnmálamenn Evrópusambandsins á
námskeið í lýðræðislegum vinnu-
brögðum. En það er engan veginn
hægt að tefla norrænni samvinnu ffam
sem valkostí við Evrópusambandið.
Það nægir að benda á tvennt eða þren-
nt: Að Norðurlönd geta aldrei orðið
efúahagssvæði í jafn víðtækum inæli og
Evrópa, þar sem viðskiptí Norður-
landa hljóta að beinast í miklu ríkari
mæli út fyrir svæðið. Og að ekki verður
sýnt ffam á að aukin norræn samvinna
leysi þau vandamál sem nú steðja að
Norðurlöndum, hvað þá ef sjónar-
homið er víkkað tíl hinna aðsteðjandi
vandamála í Evrópu.
Á hinn bóginn er full ástæða til þess
að taka norræna samvinnu til gagn-
gerrar endurskoðunar út ff á því sjónar-
miði hvernig hægt er að halda bestu
eiginleikum hennar til haga við breytt-
ar aðstæður og hvernig hægt er að nota
hana ril að efla sjálfsákvörðunarrétt al-
mennings á tímum Evrópusammna og
alþjóðavæðingar.
Meðal ffændþjóða okkar er vaxandi
þrýstíngur á að umbreyta norrænni
samvinnu í eins konar svæðissamvinnu
innan Evrópusambandsins. Hún felist
annars vegar í samráði norrænna
stjórnmálamanna um málflutning í
Bruxelles og Strasbourg, og hins vegar
í stuðningi við menningarstarfsemi
sem efli samkennd meðal norrænna
þjóða. Umbreytíngaferli í þessa átt er
þegar hafið, án þess þó að um það hafi
verið tekin skýr lýðræðisleg ákvörðun,
og er það efni í umhugsun um a.m.k.
tvö atriði: I fyrsta lagi hvort norræn
santvinna sé eins lýðræðisleg og af’er
látíð, og í öðríi lagi hvort til sé íslensk
stefna eða bara umræða um þessar
breytingar.
Það er oft haft á orði að Islendingar
„fái í sinn hlut“ meira en við leggjum
ffam tíl norrænnar samvinnu. Með
þessu er átt við að kostnaðurinn vegna
þátttöku Islands sé meiri en það eina
prósent sem við leggjum ffam. Á flest-
um norrænum fundum eigum við líka
fleiri fulltrúa en hin löndin, sé miðað
við höfðatölu. En sé miðað við áhrif ís-
lendinga á norræna samvinnu leyfi ég
mér að efast um að þau séu í samræmi
við höfðatölu. Við höfum yfirleitt látið
okkur nægja að vera þiggjendur og
málflutningur Islendinga á norrænum
vettvangi rúmast allt of off í eftírfar-
andi þreinur spurningum: „Hvað þýðir
þetta fyrir ísland?“ „Hversu mildð fær
Island í sinn hlut?“ og „Nár kommer
konjakken?"
Á næstu árum verður ísland, og
kannski Noregur, að vissu leyti viðskila
við hin Norðurlöndin. Mikilvægi þessa
samstarfc tíl að rjúfa einangrun okkar
vcrður jafnvel enn meira en fyrr, en
jafnframt vex sérstaða okkar í samstarf-
inu. Við getum því ekki í sama mæli og
fyrr sætt okkur við að vera meðreiðar-
sveinar í samstarfi sem einkum er mót-
að af Svíum og Dönum, heldur verð-
um við að reyna að móta samstarfið.
Til að ná þessu markmiði dugar
engan veginn að stjórnmálainenn á
borð við fulltrúa Islands í Norður-
landaráði marki skýrari stefnu og fylgi
henni eftír. Stjórnmálamenn sjá nefni-
lega bara um lítínn hluta af norrænu
samstarfi, og vandinn er ekki síst sá að
sá mikli fjöldi íslenskra þátttakenda í
því hefúr engan samráðsvettvang og
veit oftast ekki hver af öðrum. Það
veitti ekki af því að halda ráðstefnu
með þessum hópi ril að ræða ffamtíð
norræns samstarfs í breyttum heimi.
Fæsrir gera sér grein fyrir þvf hversu
víðtæk áhrif norræn samvinna hefur
haft á íslenskt samfélag. Stjómmála-
menn okkar hafa fæstir talað um hin
Norðurlöndin sein fyrirmyndir, en
þegar nienn skoða mótun samfélagsins
á síðustu áratugum kemur víðast hvar í
ljós að rækilega hefur verið tekið ntið
af norrænum samfélögum. Til dænús
er það yfirleitt svo við lagasemingu að
embættísmenn og nefndir sem undir-
búa hana hafa norræn lög um sama efni
tíl hliðsjónar.
Á síðustu áratugum hefur velferðar-
kerfi okkar vaxið gífurlega og náð
næsmm því sama stigi og á hinurn
Norðurlöndunum. Að vísu kostar það
enn töluvert minna, en sá munur
skýrist að mesm af því að hér á landi
eru enn sem komið er færri atvinnu-
lausir, aldraðir og óvinnufærir. Það er
athyglisvert að þessi vöxmr hefur eklci
bara orðið á tímum félagshyggju-
stjórna, heldur líka ffjálshyggjustjóma.
Sannleikurinn er nefnilega sá að aðeins
að litlu ieyti hefúr verið tekin pólitísk
ákvörðun um þessa uppbyggingu vel-
ferðarkerfisins. Menn hafa tekið um
það ákvörðun að byggja hér upp sams
konar þjónustu og á hinum Norður-
löndunum og síðan hefúr það smám
saman komið í ljós hvað hún hefúr
kostað. Eitt fyrsta og jafnframt fræg-
asta dæmið um þetta ákvarðanaferli er
þegar kratar kröfðust þess við upphaf
Nýsköpunar að byggt yrði upp al-
mannatryggingakerfi 'eins og rnenn
hafi hugsað sér það best í heiminum,’
og var gengist við þeirri kröfu.
Þjóðarsáttin senr hér tókstloks 1990
eftír rnargar atrennur er vitaskuld ætt-
uð ffá Norðurlöndum, enda gegna
samtök launþega og atvinnurekenda
hvergi annars staðar í heiminum jafn
veigamiklu hlutverki.
Hugarfarsáhrifin frá Norðurlöndum
hafa verið víðtæk. Langflest félagasam-
tök í landinu hafa einhver norræn sam-
sldpti, og þá leið konra margvísleg á-
hrif. Mikill meirihlutí þeirra Islend-
inga, sem hafa stundað nám og unnið
erlendis en snúið síðan heinr, hafa
einmitt dvalist á Norðurlöndum. Vita-
skuld koma líka sterk áhrif úr fleiri átt-
um, einkunr frá Bandaríkjunum og
Vesmr-Evrópu, og gieymum því ekki
að mörg þau áhrif sem menn verða fýr-
ir á Norðurlöndum eru að verulegu
leyti uppmnnin utan þeirra. Andstætt
t.d. stórveldunum hafa Norðurlönd
lengi verið opin fyrir áhrifum víða að.
Þess em eflaust dæmi að norrænt sam-
starf hverfist utan um menningarlega
sameign ffá 19. öld eða fýrr, en oftar
snýst [iað um að fóta sig í alþjóðlegum
nútímanum.
Island verður ekki aðili að Evrópu-
sambandinu á næsm misserutn og að-
ildaramræðan má ekki skyggja á nær-
tækari verkefni. Þar ber hæst ffamhald
EES samningsins og ffamtíð norrænn-
ar samvinnu. Ein meginleið okkar út í
heim verður enn um sinn um Norður-
lönd, og samfélag okkar og menrúng er
skyldara ffændþjóðum okkar en öðr-
um. Þess vegna er norræn samvinna
jafúvel mikilvægari nú fýrir okkur en
nokkru sinni fyrr, en jafúffamt er auk-
in þörf á því að við beitum okkur tíl að
móta hana.
Höfundur er félagsfræðingur.
Útboð
Hafnarfjarðarbær óskar eftir tilboðum í byggingu brúar á
Hlíðaberg yfir Stekkjarhraun í Hafnarfirði.
Helstu magntölur eru: Mót 250 m2, bendistál 12 tonn,
steypa 100 m3, stálvirki 12 tonn.
Gögn verða afhent á skrifstofu bæjarverkfræðings,
Strandgötu 6, Hafnarfirði, gegn 15.000 kr. skilatrygg-
ingu.
Tilboð verða opnuð á sama stað, þriðjudaginn 29. 11.
nk. kl. 11.00 að viðstöddum'þeim bjóðendum sem þess
óska.
Bæjarverkfræðingurinn í Hafnarfirði.
FLOKKSSTARFIÐ
Adalfundur
Alþýðubandalagsfélags Keflavíkur og Njarðvíkur verð-
ur haldinn í Ásbergi, Hafnargötu 26, Keflavík, mánu-
daginn 28. nóvember 1994 kl. 20:30.
DAGSKRÁ:
1. Formaður setur fund
2. Kosnir starfsmenn fundarins'
3. Inntaka nýrra félaga
4. Formaður flytur skýrslu stjórnar
5. Formaður hússtjórnar flytur skýrslu hússtjórnar
6. Gjaldkeri félagsins kynnir reikninga félagsins
7. Gjaldkeri hússtjórnar kynnir reikninga Ásbergs
8. Umræða og afgreiðsla reikninga
9. Kosningar
formaður
stjórn
varamenn í stjórn
skoðunarmenn reikninga
3 menn í hússtjórn
fulltrúar í kjördæmisráð
varafulltrúi í kjördæmisráð
fulltrúi félagsins í stjórn kjördæmisráðs
varafulltrúi í stjórn kjördæmisráðs
fulltrúi í uppstillinganefnd
10. Ákvörðun félagsgjalds
11. Sigríður Jóhannesdóttir, varaþingmaður Alþýðu-
bandalagsins í Reykjaneskjördæmi, ræðir um
stjórnmálaviðhorfið.
Félagar fjölmennið á fundinn
Stjórnin
® EIGNARHALDSFÉLAGIÐ
QBRUNABÓTAFÉLAG
ÍSLANDS
Heiðurslaun
Bnjnabótafélags
Islands ehf.
1995
Stjóm Eignarhaldsfélags Brunabótafélags ís-
lands veitir einstaklingum heiðurslaun sam-
kvæmt reglum, sem settar vom árið 1982, í
því skyni að gefa þeim kost á að sinna sér-
stökum verkefnum til hags og heilla fyrir ís-
lenskt samfélag, hvort sem er á sviði lista,
vísinda, menningar, íþrótta eða atvinnulífs.
Reglumar, sem gilda um heiðurslaun og
veitingu þeirra fást á skrifstofu BÍ að Ár-
múla 3 í Reykjavík.
Þeir, sem óska að koma til greina við veit-
ingu heiðurslauna árið 1995 þurfa að skila
umsóknum til stjórnar félagsins fyrir 10.
desember 1994.
Eignarhaldsfélagið
✓
Brunabótafélag Islands.