Vikublaðið - 08.12.1995, Blaðsíða 5

VIKUBLAÐIÐ 8. DESEMBER 1995
Eíkisstjórnin
5
Dulda skattahækkunin
Milli áranna 1990 og 1994 hækkuðu svokallaðar sértekjur ríkisstofnana og -fyrirtækja um 1.600
milljónir króna, ekki síst vegna nýrra eða hækkaðra þjónustugjalda mennta- og heilbrigðisstofnana.
Sértekjur grunnskólanna Qórfölduðust og sértekjur framhaldsskóla og heilsugæslustöðva tvöfölduð-
ust. Álögurnar á fólkið í landinu jukust en fjármálaráðherra gat með bókhaldsbrellu sagst hafa
lækkað tekjur ríkissjóðs. Vikublaðið afhjúpar brellu íjárinálaráðherra.
Sértekjur ríkisins (fyrirtækja og
stofnana í A-hluta) hafa hækkað
verulega á nokkrum árum. Tölur úr
ríkisreikningum 1990 og 1994 sýna
lækkun á hefðbundnum tekjum ríkis-
sjóðs (skatttekjum og fleiru) úr 113,7
milljörðum í 112,9 milljarða króna
eða um 800 milljónir króna. Slíku
heldur fjármálaráðherra eðlilega á
lofti, en þá eru sértekjur ríkisstofhana
og -fyrirtækja ekki inni í myndinni og
þar með ekki ýmis þjónustugjökl.
Það eru einmitt þjónustugjöldin sem
hafa færst í vöxt hjá síðustu tveimur
ríldsstjómum og þau flokkast ekki
undir skattheimtu í bókhaldi ríkisins.
Lækkun um 800 milljónir
eða hækkun um 800 millj-
ónir?
Sértekjur eins og þjónustugjöld
eru hverjum fjármálaráðherra inildl
huggun því þær draga ekki bara úr
þörfinni fyrir auknar skatttekjur,
heldur draga úr útgjaldaþörfinni með
því að notendur þjónustunnar borga
fyrir hana beint úr eigin vasa í vax-
andi mæli. Og þar með þarf ríkið að
leggja ýmsum stofnunum til minni
pening.
Þótt ýmsar væntingar Friðriks
Sophussonar og félaga um sértekjur
ríldsstofnana og -fyrirtækja hafi ekki
gengið eftir hafa sértekjur í heild þó
farið úr 7,8 milljörðum árið 1990 í
10,7 milljarða árið 1994. Umreiknað
til núvirðis eru þetta 9,3 milljarðar
árið 1990 og í 10,9 milljarðar árið
1994. Það er raunhækkun um 1,6
milljarð króna eða 17,1%. Hækkunin
stafar bæði af auknum álögum við
sölu á vöru og þjónustu ríldsstofnana
og -fyrirtækja og svo af því að ffam-
lög ffá „utanaðkomandi" aðilum hafa
auldst samfara niðurskurðastefnu
stjómvalda.
Þessi 1,6 milljarður króna er um
leið tvöfalt hærri tala en áðumefhd
800 milljón króna lækkun hefðbund-
inna tekna ríldssjóðs.
Eitt þúsund krónur á hvert
einasta grunnskólabarn
Þegar sértekjumar em skoðaðar
betur kemur vel í ljós hvar þær em að
aukast. Þetta er ekki hvað síst að ger-
ast í skólum landsins og heilsugæslu,
en einnig með aukinni gjaldtöku
vegna þjónusm stofnana á borð við
Haffannsóknarstofhun, Flugmála-
stjóm og Veðurstofu Islands.
Hækkun sértekna innan mennta-
málaráðuneytisins er upp á 506 millj-
órúr króna frá 1990 til 1994. Sértekj-
ur Háskóla Islands hækkuðu úr 634
milljónum í 832 milljónir króna eða
um nær 200 milljónir króna. Sértekj-
ur Kennaraháskólans þrefölduðust
að raungildi. Sértekjur gmnnskóla
landsins gott betur en þær fjórföld-
uðust, hækkuðu úr 13 milljónum í
53,5 milljónir króna eða um rúmar
40 milljónir króna. Það er því dágóð
upphæð sem foreldrar grunnskóla-
bamanna hafa verið að tína upp úr
vösum sínum og var greidd úr sam-
eiginlegum sjóði landsmanna. Hækk-
unin er í námunda við eitt þúsund
krónur á hvert einasta grunnskóla-
barn.
Tvöföldun á sértekjum
framhaldsskólanna
Ekki tekur betra við hjá unga fólk-
inu í ffamhaldsskólum landsins. Ef
litið er til almennra ffamhaldsskóla
(menntaskóla, verkmenntaskóla, fjöl-
brautarskóla) hafa sértekjur hækkað
úr 96 milljónum í 205 milljónir
króna, um 109 milljónir eða um
113%. Þama hafa sértekjumar því
meira en tvöfaldast. Svo dæmi séu
tekin af einstökum skólum hafa sér-
tekjur Fjölbrautarskólans í Breiðholti
hækkað úr 27,1 milljónum í 50,2
milljónir króna eða um 85,2%. I
Menntaskólanum við Hamrahh'ð
hækkuðu sértekjumar úr 9,7 milljón-
um í 19,9 milljónir eða um 105,1%.
Og í Verkmenntaskólanum á Akur-
eyri fóm sértekjumar úr 13 milljón-
um í 22,1 milljónir og hækkuðu þvf
um 70% að raungildi.
Hækkun sértekna varð nokkm
minni hjá sérhæfðum ffamhaldsskól-
um landsins eða „aðeins“ 32 milljón-
ir, sem er hækkun um tæplega 30%.
Þó er þar að finna dæmi um miklar
hækkarúr. Þanrúg hækkuðu sértekjur
Iðnskólans í Reykjavík úr 34,9 millj-
ónum í 57,3 milljónir króna eða um
64,2%. I nokkmm þessara skóla hafa
sértekjumar hins vegar lækkað, svo
sem í Fiskvinnsluskólanum og Leik-
listarskólanum.
Ruglingur á framsetningu
sértekna Ríkisspítalanna
Menningarstofnanir hafa einnig
fengið það hlutverk að mkka betur
notendur þjónustu sinnar, en kannsld
engin þeirra eins rækilega og Þjóð-
minjasafnið. Safnið var 1990 með
sértekjur upp á 5,3 milljónir króna en
1994 vom þær komnar upp í 24,5
ilúlljónir og höfðu því hækkað um
yfir 360% eða nær fjórfaldast.
Erfitt er að átta sig á þróuninni
innan heilbrigðis- og tryggingaráðu-
neytisins í heild vegna breyttrar
framsetningar á sértekjum hjá Ríkis-
spítölum. Samkvæmt ríkisreikningi
1990 vom sértekjur Ríkisspítala það
árið 1.446 milljónir króna á núvirði,
en í ríkisreikningi 1994 er talan kom-
Venjuleg fjölskylda greiðir nú
talsverðar fjárhæðir til skóla
landsins, heilsugæslustöðva og
sjúkrahúsa fyrir þjónustu sem
áður greiddist af skattfé. Hvar-
vetna blasa við ný eða hækkuð
þjónustugjöld og nú ertalað um
innritunargjald á sjúkrahús
landsins. Þess fyrír utan sér
fólkið Friðrik og félögum fyrir æ
meiri peningum með því að
greiða toppverð fyrir vottorð og
skráningar, að ekki sé talað um
fjárnáms- og uppboðsbeiðnir.
in niður í 831 milljónir króna og sýna
gögnin því lækkun upp á 615 milljón-
ir króna. Þetta endurspeglar hins
vegar ekld raimvemleikann og stað-
festi fjármálastjóri Ríldsspítalanna að
vegna þess að ffamsetning hefði
breyst væri ekld um sambærilegar
tölur að ræða. Miðað við ffamsem-
inguna í ríldsreikningi 1994 þá er rétt
tala fyrir 1990 um 672 milljórúr
króna á þáverandi verðlagi eða um
806 milljónir króna á núvirði. Þá er
niðurstaðan 25 milljón króna hækk-
un hjá Ríkisspítulum en ekki 615
milljón króna lækkun! Og um leið
þýðir þetta að sértekjur allra stofnana
innan heilbrigðis- og tryggingaráðu-
neytisins hafi ekld lækkað um rúm-
lega 300 milljónir heldur hækkað um
rúnúega 300 milljónir.
200 milljónir í nýjum þjón-
ustugjöldum heilsugæslu-
stöðva
Þróunin hefur annars verið nokk-
uð mismunandi hjá einstökum
sjúkrahúsum landsins. Dæmi eru um
lækkun á sértekjum, svo sem hjá
sjúkrahúsunum á Akranesi, Blöndu-
ósi, Neskaupstað, Egilsstöðum og
Hvammstanga. Sums staðar er affur á
móti um talsverða hækkun að ræða.
Þannig hækkuðu sértekjur Fjórð-
ungssjúkrahússins á Akureyri um 49
milljónir eða 37%, St. Jósefespítalans
í Hafnarfirði um 33 milljórúr eða
103% og Fjórðungssjúkrahússins á
Isafirði um 15 milljónir eða 64%.
Hins vegar vekur mestu athyglina
hækkun á þessu sviði hjá heilsugæslu-
kerfinu. Þar fóru sértekjumar úr
187,6 milljónum í 387,7 milljónir
króna og er það hækkun um 200
milljónir eða 106,7%. Sértekjur
heilsugæslukerfisins hafa þvf tvöfald-
ast að raungildi. Þetta samsvarar því
að greiðslur fjögurra manna fjöl-
skyldu til heilsugæslustöðva hafi farið
úr rúmlega 3.500 krónum í tæplega
6.000 krónur. Sem vitaskuld er ekk-
ert annað en dulin skattahækkun með
því að mlckað er um þjónustu sem
áður var greidd niður af skattfé.
Stökkbreytingar hjá ýms-
um stofnunum
Hér em nokkur dæmi um hækkun
hjá heilsugæslustöðvum milli áramia
1990 og 1994 í krónum (og prósent-
um):
Reykjavík, alls: 53 m.kr. (1.020%)
Borgames: 7 m.kr. (141%)
ísafjörður: 5,5 m.kr. (230%)
Blönduós: 4 m.kr. (117%)
Dalvík: 6 m.kr. (308%)
Egilsstaðir: 5 m.kr. (49%)
Vestmannaeyjar: 7 m.kr. (256%)
Selfoss: 7,3 m.kr. (256%)
Kópavogur: 10 m.kr. (138%)
Þetta em hækkanir sem snúa beint
að fólldnu í landinu, en þess utan
mætti fara með langt mál um auknar
tekjur stofnana á borð við Hafrann-
sóknarstofnunar, Landhelgisgæsl-
unnar, Sldpulagsstjóra, Umferðar-
ráðs og Flugmálastjómar. Það verður
ekld gert hér, en þessar auknu álögur
etu eins og hækkarúmar í mennta- og
heilbrigðismálum ekkert annað en
dulin skattahækkun.
Fjárnámsbeiðnir, uppboðs-
beiðnir og vottorð drjúgar
tekjulindir
Fyrir utan sértekjumar hefur ríkis-
sjóður síðan „hagnast" vemlega á
ýmsum óbeinum sköttum sem til
samans hafa verið kallaðar „aukatekj-
ur“ í ríkisreikningi. Milli áranna 1990
og 1994 hækkuðu aukatekjur ríkis-
sjóðs úr 578 milljónum í 975 milljón-
ir króna. Þetta er búbót upp á 397
núlljórúr króna eða hækkun um 70%
að raungildi. Meðal svokallaðra
aukatekna ríldssjóðs em innheimtu-
gjald vegna uppboða, gjald vegna
beiðni um fjámám og gjakl vegna
beiðni um nauðungarsölu mest áber-
andi ásamt gjöldum fyrir ýmiss konar
skráningar, vottorð og leyfi. Og
þarna, einsog með sértekjurnar, f\T-
irhitta Friðrik og félagar alþýðu þessa
lands.
Friðrik Þór Guðmundsson
Hækkun sértekna
einstakra stofhana
- milljónir króna. Allar tölur í töflunni og greininni hafa
verið framreiknaðar til núvirðis (neysluverðsvísitala 174,3).
Stofhanir 1990 1994 hækkun hlutfall
Háskóli Islands 633,8 831,7 + 197,9 31,2%
Tilraunastöð HÍ 47,3 70,8 + 23,5 49,7%
Kennaraháskólinn 8,9 28,5 + 19,6 220,6%
Grunnskólamir 12,8 53,5 + 40,7 318,0%
Alm. ffamhaldsskólar 96,4 205,3 + 108,9 113,0%
Sérh. ffamhaldsskólar 109,1 141,1 + 32,0 29,3%
Þjóðminjasaffiið 5,3 24,5 + 19,2 362,5%
Bændaskólarnir 97,3 122,4 + 25,1 25,8%
Haffannsóknarstofnun 136,2 350,6 + 214,4 157,4%
Landhelgisgæslan 43,8 68,0 + 24,2 55,3%
Umferðarráð 10,1 61,9 + 51,8 513,0%
Löggildingastofan 23,4 48,0 + 24,6 105,1%
Skipulagsstjóri 83,6 112,4 + 28,8 34,5%
Tryggingaeffirlitið 29,0 40,7 + 11,7 40,3%
Heilsugæslukerfið 187,6 387,7 + 200,1 106,7%
Fasteignamatið 66,6 97,0 + 39,4 45,6%
Flugmálastjóm 622,8 1073,1 + 450,3 72,3%
Veðurstofa Islands 37,2 110,2 + 73,0 196,2%