Frjáls þjóð - 09.01.1960, Blaðsíða 7

FRJALS ÞJDÐ — <=Cau-^arda^inn 9. janáai’ Í960
fcaddíi LtíthdA
Styttumál
Wilveru hafmeyjarinnar í
Reykjavíkurtjörn lauk, þeg-
ar síðustu tónar nýárssálmsins
voru þagnaðir. Hún var þægi-
]ega á stall sett, svo að auðvelt
var að koma fyrir sprengiefni
innan í henni, og himnafaðirinn
lét frysta hæfilega, svo að sá
þyrfti ekki að vökna í fæturna,
sem verkið vann og í tundur-
þræðinum kveikti. Og svo
sprakk hún í loft upp með braki
og brestum.
Annars virtist þessi hafmey
alltaf hafa átt eymdarævi. Hún
var þunn á vangann, greyið, svo
að ekki sé sagt mögur, og ósköp
vandræðaleg þarna úti í tjörn-
inni. Kannske hefur þetta allt
verið af vorkunnsemi gert við
hana.
Eftir hinar sögulegu endalykt-
ir hafmeyjarinnar hafa svo góð-
ir borgarar farið að ráðslaga um
það að afgreiða fleiri styttur í
bænum með svipuðum hætti eða
það hermir blað forsætisráðherr-
ans upp á þá. Því var hins vegar
haldið leyndu, eins og mikils-
verðu atriði í spennandi getraun,
hvar næst yrði helzt borið niður.
Hér getur því verið í uppsigl-
ingu nýtt sport fyrir sportmenn
af því tagi, sem af mikilli iðni
hafa skotið sundur umferðar-
merki við þjóðvegina og gert
auða húsinu á Kolviðarhóli heim-
sóknir. Þetta nýja sport sparar
þeim mikla fyrirhöfn og lángar
ferðir út úr bænum, en veitir
væntanlega sömu fullnægju. En
þ^r að auki fá svo bæjarbúar
nærtækara og notadrýgra um-
ræðuefni og vakna á nýjum
morgni eftir stórhátíðir við þægi-
lega eftirvæntingu og spurn:
Hvaða stytta var sprengd í nótt?
Þó er svo um þetta sem annað
fleira, að böggull fylgir skamm-
rifi. Deilur um styttur hafa lengi
verið eitt af því, sem góðborgar-
ar hafa sér til dægrastyttingar,
en með því að styttur eru fáar í
bænum, þyrfti ek'ki oft né lengi
að sprengja til þess að ræna
þessa menn hugðarefni sínu.
Aðrir eru þeir, sem slá sig til
riddara á þvi að beita sér fyrir
einni og einni styttu. Þeirra dýrð
yrði líka skammvinn á sprengi-
öldinni, því að hún myndi rjúka
út í veður og vind með púður-
reyknum.
Kitlandi eftirvæntinguna, sem
fylgir þessu nýju framtaki (sem
væntanlega er einstaklingsfram-
tak), verður þvi að borga með
missi annarrar ánægju. Það er
svo löngum í heimi hér, að hvað
vegur annað upp.
Og ljúkum vér hér styttumál-
um. -— Austurbæingur.
Sveinatunguhúsið
f 46. tbl. Frjálsar þjóðar, er
* grein um byggðasafn í Görð-
um á Akranesi og aðsetur þess
nefnt gamla prestseturshúsið
þar, „elzta steinsteypuhúsið" á
íslandi. Þetta tel ég rangt og
skírskota til Iðnsögu íslands.
Þar er sagt frá byggingu þessa
húss og aðferðum við hana, og
finnst mér líklegt, að rétt sé þar
frá sagt. Aðferðin var sú, að
smíðuð voru steinamót, 40—50
stykki, og blágrýti síðan malað
71
og hræft sáman Við kalklím, lit-
ið eitt af sementi og dálítið af
sandi og síðan steyptir steinar í
fyrrgreindum steinamótum. Hús-
ið var svo hlaðið úr þessum
steinum. Húsið er því ekki stein-
steypuhús heldur kalksteypuhús
og þar að auki hlaðið. Þess er
og getið, að prestur hafi orðið
öreigi af þessum framkvæmd-
um, þrátt fyrir styrki, enda var
húsið lengi í smíðum, eða frá
1876—’'81.
En steinsmiður sá, er fyrir
þessu verki stóð, Sigurður Hans-
son, varð samt sem áður fyrstur
til að byggja steinsteypuhús á
Islandi. Er það í Sveinatungu í
Norðurárdal og var byggt 1895.
Mætti halda því meira á lofti,
og er hlutur bóndans í Sveina-
tungu, Jóhanns Eyjólfssonar,
sizt minni en smiðsins. Sérstak-
lega langar mig að minna á, að
þeir félagar fundu upp steypu-
mót, sem síðan eru kölluð
vopnavald, nú þegar Genfar-
ráðstefnan nálgast.
Þótt Morgunblaðið láti í það
skína, að það sé af umhyggju
fyrir íslendingum, að Norður-
Ameríkuríkin vilja nú knýja
fram samninga, þá er það fjarri
réttu lagi.
Nú hefur frá öndverðu verið
litið svo á af íslendingum, að
þeir hafi ekkert ólögmætt að-
hafzt, er þeir færðu út fisk-
veiðilögsöguna. Hún rekist ekki
á við nein alþjóðalög eða regl-
ur og sé algert innanríkismál
íslendinga. Þess vegna hefur
„SVeinatungumót", bg taka að
sumu leyti fram öllum færanleg-
um mótum, sem notuð hafa ver-
ið hér á landi, að undanskildum
þeim allra nýjustu að sjálfsögðu.
Þeir komust af með lágmarks-
magn af timbri, og mótaborðin
voru hvergi negld, heldur skorð-
uð með fleygum og lágu laus, er
fleygarnir voru teknir burt.
Engir vírar eða teinar voru í
gegnum steypuna. Veggjaþykkt
var 26 sm og blöndunarhlut-
föll 1:2:3, og er þetta ekki langt
frá því, sem nú tíðkast. Til dæmis
um erfiðleikana við bygginguna
má geta þess, að tveir menn
voru allt sumarið að mylja grjót,
því aðeins mulningur var notað-
ur í steypuna. Þrír menn voru
allt sumarið að flytja byggingar-
efnið, höfðu 20 reiðingshesta
í hverri ferð og fóru þrjár ferðir
á viku.
Höskuldur Þorsteinsson
múrari.
verið marglýst yfir því, að um
fiskveiðilögsöguna verði ekki
samið við erlend ríki, en farið
að alþjóðasamþykktum, svo
fremi sem þær reynist raun-
hæfar og hljóti viðurkenningu
annarra þijóða, sem svipaðra
hagsmuna eiga að gæta og ís-
lendingar.
Það skýtur því nokkuð
skökku við, er aðalblað ríkis-
stjórnarinnar birtir fregnir um
leynilegar ráðagerðir Banda-
ríkjamanna og Kanadamanna
um það að kúga íslendinga í
snatri til þess að hverfa frá ein-
dreginni stefnu sinni í lífsnauð-
synjamáli þjóðarinnar og láta
þá semja við Breta. Slíkri fregn
hefði þurft að fylgja vísbend-
ing um það frá blaðinu, að þess
konar samningagerð geti ekki
samrýmzt hagsmunum og
stefnu íslendinga, en úr því að
því var ekki að fagna, þá hlýt-
ur það að vekja tortryggni, ef
blaðið sér ekki ástæðu til þess
að taka af skarið í forystugrein
mjög fljótlega.
Nógur er undanslátturinn við
erlendan yfirgang, þótt ekki
verði á síðustu stundu hvikað
frá þeirri stefnu í landhelgis-
málinu, sem er á góðum vegi
að færa okkur fullnaðarsigur í
því máli. Atlantshafsbandalag-
ið er orðið þjóðarréttindum
okkar nógu dýrt, þótt landhelg-
in verði ekki líka lögð sem
fórn á stall þess.
Búhnykkurinn
með bíEana —
Frh. af 1. síðu.
annmarka, þótt ekki sé að jafn-
aði svo mjög gert orð á þeim.
Og ekki bólar enn á því, að
stjórnarvöldin gerist afhuga
þessu ráði.
IBWfc-"- - --- -___________j
Frimíirkjasafnarar yarist áskrifendur að
tímaritinu ‘Trímerfei
ÁskriftarQjatd kr. 65,oo fyrlr 6 tbl.
FRÍMERKI, Pósthólf 1 264, Raykjavík
Nú þarf að hjálpa Bretum
Frh. af 8. síðu.
!
Happdrætti Háikóla Islands
Endumýgun til 1. flohhs er hnfin.
-)< 55,000 hliitainidar —
-)< 13,750 vmningai'
-)< fjórði hver miöi hlytui*
-)< vinning a5 meöaltali
Á árinu greiðum við í vinninga: 18,480,000 krónur, eða 70% aí
veltunni, sem er hærra vinningshlutfall en nokkurt annað happdrætti
greiðir hérlendis.
Viðbótarmiðarnir seljast mjög ört, svo þeir, sem höfðu hugsað sér
að kaupa raðir, ættu að tryggja sér miða í tíma.
UMBOÐSMENN í REYKJAVÍK:
Arndís Þorvaldsdóttir, Vesturgötu 10, sími 19030.
Elís Jónsson, Kirkjuteig 5, sími 34970.
Frímann Frímannsson, Hafnarhúsinu, sími 13557.
Guðrún Ólafsdóttir, Bankastræti 11, sími 13359.
Helgi Sivertsen, Vesturveri, sími 13582.
Jón St. Arnórsson, Bankastræti 11, sími 13359.
Verzlunin Mánafoss, Dalbraut 1.
Þórey Bjarnadóttir, Laugaveg 66, sími 17884. , !
•
UMBOÐSMENN í KÓPAVOGI:
Ólafur Jóhannsson, Vallargerði 13, sími 17832.
Verzlunin Miðstöð, Digranesvegi 2, sími 10480.
UMBOÐSMENN I HAFNARFIRÐI:
Valdimar Long, Strandgötu 39, sími 50288.
Verzlun Þorvaldar Bjarnasonar, Strandgötu 41, sími 50310.
-)< Síiiöliö ad eigáii veliiiegim.
-j< Aðstoðið við að bvggja ríir
' * æðstu meitiitastofBiiit fijóðarhinur.
Veti fniíaHHa
BRÚARLAND:
Kaupfélag Kjalarnesþings.
Vinsamlegast endurnýið sem fyrst til að forðast biðraðir
seinustu dagana.
HAPPDRÆTTI HÁSK0LA ÍSLANDS.