Frjáls þjóð - 30.01.1960, Blaðsíða 7

F R J Á L S Þ JÖ € — rJ^iuiaarJaoM
áuparaatfinn 30. funúur 1960'
Ur vúðri verötd —
Framh. af 3. síðu.
þeir heíðu þar þvi hlutverki að
gegna að halda þeim i skefjum.
Hernaður eða liðsinni?
f Asíu og Afríku virðast hinar
* hvítu þjóðir nú hafa aðeins
einu hlutverki að gegna. Það
væri að veita þjóðum þar aðstoð
til þess að koma þjóðfélögum
sínum í sæmilegt horf, bæði hvað
varðar menntun og tækni, enda
eiga þær þar margar garnlar
syndir að afplána. En í þessum
álfum geta hvitir menn ekki öllu
lengur komið fram sem sendi-
boðar einhverra yfirþjóða, nema
út úr flói syndabikarnum, heldur
aðeins sem liðsmenn, leiðbein-
endur og fyrirgreiðslumenn að
því marki, sem þegið verður.
Vart mun nú nokkur maöiu'
svo blindur, að hann sjái ekki,
að farsælla hefði verið, að
Frakkar og Englendingar hefðu
lánað Egyptum það fé til Asvan-
stíflunnar, er þeir lögðu í kostn-
að við herför sína. Á sama hátt
mun ljóst verða, áður en langir
timar líða, að herkostnaðinum i
Alsir hefði verið betur varið til
að hefja Serki þar úr eymd og
niðurlægingu heldur en til þess
að drepa þá og hrekja. Enn kann
líka að koma sú stund. að upp
renni fyrir Englendingum. að
sterlingspundin, sem talin voru
á borðið til þess að hneppa ara-
grúa Kenýumanna í fangabúðir
og halda j)eim þar árum saman,
hefðu borið betri ávexti, ef þeim
hefði verið varið til þess að renna
stoðum undir sómasamlegt þjóð-
félag svartra manna á þeim slóð-
um. Því að framtíðaryfirráð
Englendinga i Kenýu rnunu hin
blóðugu sterlingspund ekki
tryggja.
Það er nefnilega einföld stað-
reynd, að þakklætishugur er
betri inneign en þær glóðir elds,
sem nýlenduveldin gömlu eru
enn svo fíkin í að safna að höfði
sér í löndum, er þau hljóta þó
mjög fljótlega að sleppa tangar-
haldi á.
Biilvun landnámsins.
ÚTSVÖR 1959
Hinn 1. febrúar er alira
síðasfi gjaðddagi
álagðra útsvara til bæjarsjóðs Reykjavíkur 1959.
Þann dag ber að greiöa að fullu útsvör fastra
starfsmanna, setn kaupgreiðendur eiga að skila.
Atvinnurékendur og aðrir kaupgreiðendur, sem
ber skylda til að halda eftir af kaupi starfsmanna
til útsvarsgreiðslu, eru alvarlega minntir á að
gera strax iokaskil til bæjar-
gjaldkera.
Utsvör, sem þá verða í vanskilum, verður að krefja
með lögtaki hjá kaupgreiðendum sjálfum sem
þeirra eigin skufld
og verður iögtakinu fylgt eftir án tafar.
Borgarritarinn.
Læknisbiistaðurinn
verður sæðingarstöð
í|rlagarikari skyssa en allt ann-
að, er þó kannske það land
nám, sem nýlenduþjóðirnar hafa
stofnað til í löndum annarra
þjóða. f löndum, þar sem svo er
ástatt, eru árekstrarnir harðast-
ir og átökin miskunnarlausust.
Með þvi marki er brennd barátt-
an í Alsír, Kenýu, Ródesíu og
Suður-Afriku. 1 þessum löndum
eru þó ekki til nema tvær þolan-
legar leiðir, þegar til iengdar læt-
ur. Annað tveggja verða hinir
hvítu menn þar að sætta sig /við
að líta á hið biakka og frum-
stæðara fólk sem jafningja sína,
unna þeim sama réttar í öllu og
sjálfum sér og umbera brek
þeirra og þroskaskort með þolin-
mæði — eða að víkja að öðrum
kosti úr þessum löndum. En það
væru kannske ekki örðugri þjóð-
flutningar en áttu sér stað ann-
ars staðar.
f Suður-Afriku er þó vafalaust
allt um seinan um friðsamlega
sambúð, sökum þeirrar grimmd-
arstjórnar, sem þar hefur ríkt,
þar hefur v'erið sáð til þess hat-
urs, sem vart slokknar í náinni
framtíð. En sé horft fram á leið.
er aðstaða h\ ítra manna þar efa-
lítið voníaus. Kúgun hins svarta
meiri hluta þar hlýtur að hafa í
íör með sér e’ndalausar óeirðir,
og þegar hin svarta Afrika hef-
ur annars öll hlotið frelsi og
sjálfstæði, mun taka að krauma
1, svo að um munar. Og þegar
eldurinn hefur eitt sinn kviknað,
mun hann fljótt breiðast út og
fáu verða vægt.
Örlög húsa eru stundum
einkennileg. Stjórnarráðshúsið
var upphaflega byggt sem tugt-
hús, og þar voru fangar bæði
felldir úr hor og barðir í hel.
Seinna varð þetta hús embætt-
isbústaður stiftamtmanns og
nefnist kóngsgarður. Þegar hin
æðsta stjórn fluttist inn í land-
ið varð það skrifstofubygging
landstjórnarinnar.
Annað hús, sem færri þekkja
og stendur úti á landshorni
fjarri meginbyggðum, hefur nú
nýlega borið á góma sökum
þess, hve til breytilegra afnota
það er tekið. Þetta er læknisbú-
staðurinn í Trékyllisvík á
Ströndum.
Þar hefur enginn læknir búið
Engin þjóð heims situr á eld-
gíg í jafnægilegri merkingu sem
hinir hvítu Suður-Afríkumenn,
og engin þjóð vinnur jafnkapp-
samlega að því að kalla yfir
niðja sína eins óumflýjanlega
bölvun og tortímingu.
U fSfþægindin og'
í fimmtán ár. Samt sem áður
hefur það verið notað í viðlög-
um, líklega þó helzt á seinni ár-
um, eftir að sýnt var orðið, að
það myndi ekki framar verða
griðastaður neins embættis-
manns, er vekti yfir lífi og
heilsu manna norður þar. Til
þess hefur nefnilega verið grip-
ið við hundahreisun í hreppn-
um. En nú hefur komið til tals
að hefja það að nýju til virðu-
legra hlutskiptis og gera það að
sæðingarstöð fyrir Árneshrepp.
Má þó segja, að saga þessa
gamla læknisbústaðar sé að því
leyti órofin, að öll afnot af hon-
um eru frá upphafi helguð vís-
indunum.
Úfsþrótttu’inn.
f festrænar þjóðir hafa sina
” tækni og sinar atómsprengj-
ur. Þær hafa sín siðuðu þjóðfé-
lög og sín lifsþægindi. En rétt-
lætishugsjónir þein’a eru brengl-
aðar, þegar þarf að hugsa út
fyrir landsteinana og viljá ganga
algerlega úr skorðum, þegar í
hlut eiga þjóðír með öðru litar-
fari. Andlegur þroski hefur ekki
aukizt til jafns við treknifram-
farirnar. Dollarinn og stei’lings-
pundið verða oft þyngri á met-
unum en góðu hófi gegnir, þegar
til ákvarðana kemur. Það er eins
og hjartað slái i veskinu.
í ofanálag er svo tvísýnt, að
lífsþægindin vestrænu séu þreki
og lífsorku jafnholl og sandauðn-
ir, frumskógar og sléttur Afríku
eða efli iðni og eljusemiáborðvið
þröngbýlið .í Asíu, sem auk þess
mun af sjálfu sér sprengja af
sér hnminn á sínum tima og
heimta meira olnbogarými.
Bifreiðasalan
BÍLLINN
Varðarhúsinu
seatti
Þar sem flesíir eru
bíSarnir, bar er úrvalið
mest.
Oft góðir greiðslu-
skilmálar.
Auglýsið í
Frjálsri
m
Sími
3
é
2
0
0
Thermobloc
lofthitunarkathir
Honeyweil
stillitæki
Sun-Ray
olíubrennarar
Geyser
miðstöðvarkatlar
Spiral- hitadunkar K
Þensluker n
lr.f
Laugaveg 176
Tiififllalii-Í in i —
Frh. af 4. s.
Þannig fylgdi peningafölsun-
in íma alla ævi, og nokkru eftir
lát hans, eða um 1830, varð
málarekstur út af spesíu einni,
sem Magnúsi lögmanni Steph-
ensen á Leirá fannst gi’unsam-
leg og komin var frá Þórði
beyki Þóroddssyni á Reykhól-
um, föður Jóns Thoroddsen,
sýslumanns. Vildu menn sverja,
að spesían væri komin frá
manni, er mikil skipti hafði við
Tindala-íma. En þar sem hann
var fyrir löngu dauður, höfð-
ust menn ekki frekar að 1 því
máli.
Sagt er, að ími færist á skipi,
er hvalur grandaði. Var hann
þá að likindum hálfáttræður.
Hann átti son, er Þorsteinn hét.
Var hann í öllu líkur föður sín-
um, en átti börn með ýmsum
kon.um. Ekki mun það hafa
verið rannsakað, hvaða núlif-
andi snillingar eru afkomend-
ur Tindala-íma.
Síðan ég kynntist þessum
þætti sagnfræðinganna um Tin-
daia-íma, helur mér oft fundizt
þessi ógæfusami snillingur þjóð-
arinnar vera eins konar tákn
um iðnað hennar. Hann hefur
verið olnbogabarn þjóðfélagsins
eins og ími, sakaður af mörg-!
um um að vera öðrum atvinnu-
vegum til byrði og eins konar
sníkjudýr, sem tæki til sín silf-
ur þjóðarinnar, en gæfi tin í
staðinn. Svona var það, er Skúli
fógeti gerði hina stórfelldu til-
raun til iðnaðar á íslandi eftir
miðja 18. öld, og svona hefur
það ætíð verið síðan, er stofn-
setja skyldi nýtt iðnfyrirtæki.
Þau, sem komizt hafa á legg',
hafa verið ' elt og ofsótt af
nokkrum hluta þjóðarinnar og
valdhafa hennar — eins og Imi
á Ströndum.
Síðustu árin hafa mörg iðn-
fyrirtæki staðizt þrengingarnar,
bjargað sér á handahlaupum,
stokkið fyrir bjorg upp á líf og
dauða eða þreytt vonlítið sund
-til að riá : athvarfi annarlegra
afla — eins og ími gerði, er
hann synti fram f franska
hvalfangarann. Oft hafa iðn-
fyrirtæki bjargazt fyrir atbeina;
og góðvild einstakra manna, en
þrátt fyrir ofsóknir þjóðarand-
ans. Alveg eins og ími gerði
hjá Halldóri presti í Árnesi og
Oddi lögmanni. Minnist ég þá
sérstaklega eins valdsmanns
síðustu ára, er braut í bága við
flesta aðra valdsmenn þjóðar-
innar í garð iðnaðarins. Það var
Try^gvi Þórhallsson. Hann
studdi meðal annars mjög ís-
lenzku vikurnar, sem haldnar
voru hér fyrir einum tug ára.
Ef sagnaritarar kynna sér
einhvern tíma sög'u iðnaðarins
í heild eða einstakra iðnfyrir—
tækja, munu þeir rekast á mörg
undraverð fyrirbrigði í líkingu
við sögurnar um íma: Ótrúlega
leikni, þrautseigju, áræði, ást
á íslenzkum málstað og óbilandi
trú á lífið og stai’fið í landinu.
En eins og ími hefur iðnaður-
inn gert sín glappaskot. E. t.v.
hefur hann gert sér íeik með
silfrið og tinið, og svo þegar
valdhafarnir gerðu málið að
þrumandi alvöru, tekið þann
kostinn að flýja í fátækt sinni
og með því gefið tortryggninni
og rægitungunum byr. Hann.
hefur í stað þess að taka upp
eðlilega baráttu og standa strax
fyrir máli sínu farið að vissu
leyti huldu höfði og treyst á
velvild einstakra manna, tækn-
ina og nauðsyn þjóðarinnar fyr-
ir iðnaðarvarning.
En iðnaðurinn mun sigra eins
og Tindala-ími. Hann muii
verða vel metinn búandi i þjóð-
félaginu og jafnvel reka hyali
á fjorur eins og ími, sem verða
munu landslýðnum til bjai'gar.
En ef myntfölsunárgrunurinn
— tin fyrir silfur — á ekki að
fylgja honum um alla framtið
— eins og íma, verða iþpaðar-
menn sjálfir að hef.jasj liaoda
um að útrýma þeirri toriryggj^
valdhafanna og þess hluta
þjóðarinnar, sem elur hána.