Frjáls þjóð - 06.02.1960, Síða 7

FRJALS ÞJDÐ
— czCaugai'Jaglnn 6. jelnlar 1960
Taranskemnidir og varnir
gegn þeim
Þeim aðfei-ðum, sem aðallega
eru notaðar til varnar tann-
skemmdum, má skipta í fjóra
flokka.
Mataræði.
Það, sem mestu ræður um, á
hve háu stigi tannskemmdir
eru hjá mönnum, er fæðan, sem
neytt er. í þessu sambandi er
þó engan veginn nóg að hugsa
eingöngu um fæðuna, eftir að
tennurnar eru komnar upp í
munninum, því að þær byrja að
myndast í fóstrinu strax á öðr-
um mánuði. Er því nauðsyn-
legt, til þess að þær verði rétt
myndaðar og sterkar, að bæði
móðir og barn fái allt frá upp-
hafi meðgöngutímans rétta
fæðu, sem innihaldi nauðsynleg
efni. Einnig er mjög nauðsyn-
legt, að foreldrar temji sér sem
beztar reglur um mat, því að
þeir eru sú fyrirmynd, sem
barnið hefur og mótast eftir.
Óhugsandi er að kenna börnum
góða siði í þessum efnum, nema
þau sjái hina eldri fara eftir
þeim.
Heppilegast er, að fæðan sé
sem fjölbreyttust og innihaldi
sem minnstan sykur. Fyrir ut-
an fisk, kjöt, kartöflur og
m;ólk, sem eru aðalfæðuteg
undir okkar hér á landi, eru
ýmsar aðrar, sem hollar eru og
nauðsynlegar, t. d. skyr, ostar,
lifur, hjörtu, gulrætur og ann-
að grænmeti. Neyzla harðfisks
mun nú aftur vera að aukast,
og er það vel, því að hann er
bezt til þess fallinn af okkar
fæðutegundum að hreinsa tenn
þeirra. Góð regla er að enda
hverja kvöldmáltíð með harð-
fiski. Gómsætastur er harðfisk-
urinn óbarinn, þVí að hann
missir mikið bragð við að
geymast barinn.
Margsannað er, að mikið má
draga úr tannskemmdum með
því að minnka notkun sykur-
ríkrar fæðu. Nauðsynlegt er
því að venja barnið á sem
minnstan sykur allt frá upp-
hafi. Sykrið matinn hjá sjálfum
yður og barninu sem allra
minnst.
Þær fæðutegundir, sem helzt
ber að varast til að minnka
tannskemmdirnar, eru sætar
kökur, lin brauð, sælgæti, gos-
drykkir og sykur. Verst er, ef
þessar fæðutegundir fá að fest-
ast á milli tannanna eða í ó-
jöfnum, sem eru á yfirborði
þeirra. Eftir því sem sykurrík-
ir Krists burð virðist fólk hafa
verið búið að uppgötva það og
notaðist þá við tannstöngla til
að fjarlægja mátái'leiíar, sem
sátu milli tannanna. Síðar var
tannburstinn fundinn upp, og
var það mikil bót. Þó er það
svo, að aðeins um 13% barna
á skólaaldri hreinsa tennurnar
hér á landi, og allar líkur eru
til þess, að hlutfallið sé lítið
hærra hjá fullorðnum. Tann-
hreinsunin er einn liðurinn í
sjálfsögðum þrifnaði, og er mik-
ilvægast að sofa með hreinan
munn. Tannstönglar geta verið
mjög gagnlegir til tannhreins-
unar, en ókostur við þá er þó,
að þeir ná engan veginn til
allra flata tannanna. Einnig
geta þeir skaddað tannholdið,
séu þeir notaðir harkalega.
Sumir skola munninn með
vatni eftir hverja máltíð, til
þess að koma í veg fyrir, að
matarleifar sitji á tönnunum,
og hefur það gefizt vel. Notk-
un tannstöngla og munnskol-
un geta þó engan veginn kom-
ið að eins góðum notum og
Aldaraimæli —
ari leifar fá að vera lengur í j tannburstun, en er gagnleg,
munnmum, því meiri verða
sýrurnar og tannskemmdirnar.
Varast ber því að gefa börnum
oft aukabita, t. d. kökur eða
kex, sem festast auðveldlega í
tönnunum og orsaka, að stöð-
ugt eru matarleifar á þeim. Góð
bóta yrði, ef í stað þessara
kökubita væri gefinn harðfisk-
ur, hrá gulrót eða annar slíkur
matur. Flestum börnum finnast
þessar fæðutegundir mjög góð-
ar, svo að telja má auðvelt að
koma þessum sið á þeirra
vegna.
Tannhreinsun.
Tannhreinsun er ekki síður
mikilvæg til þess að minnka
þegar ekki er hægt að koma
tannburstun við.
urnajr og styrkja umhverfi | tannskemmdirnar. Löngu fyr-
sssffíi -
Frh. af 4. síðu:
högum sínum. Sneri hún sér-þá
þegar til höfuðsmannsins og
kvað Sölva hafa rofið við sig
heit, án orsaka af sinni hálfu,
og gerði nú afdráttarlausa
kröfu um meðlag með barni
þeirra. Og enn gengu bréfin
landa á milli.
■ Löbner leitaði að þessu sinni
meðalgöngu kansellísins í
Kaupmannahöfn, en það sendi
kröfurnar áfram til yfirvalda á
íslandi. Stefán amtmaður á
Hvítárvöllum skrifaði Ebenezer
sýslumanni nýtt bréf. Voru
Sölva gerðir tveir kostir —
hann skyldi annað tveggja
borga barnsmóður sinni tólf
ríkisdali árlega hin næstu tíu
ár eða eitt hundrað ríkisdali
í eitt skipti fyrir öll. Var af
honum heimtuð trygging fyrir
því, að hann svikist ekki um
greiðslurnar, ef hann kysi held-
ur að borga árlega. Ef Sölvi
skemmdarverk að leysa upp
samtök esperantista, en setti
jafnframt á laggirnar stjórn-
skipaða nefnd, sem átti að
vinna samkvæmt paragröffum
,,flokksins“. Síðan er esperanto-
hreyfingin þar í landi nafnið
tómt. Stjórnarvöld landsins
sendu frá sér svohljóðandi bcð-
skap: „Esperantistar eiga að
hætta við esperanto, en læra í
þess stað rússnesku, hið alþjóð-
lega mál friðarins!"
í sumar er leið tilkynntu 330
esperantistar í Prag þátttöku í
heimsþingi esperantista í Var-
sjá, en raunin varð sú, að jafn-
vel þangað fengu þeir ekki að
fara, því að aðeins sex útvaldir
fengu fa^rleyfi úr landi! Og
þannig hefur það verið undan-
farin ár, að frá hinum svoköll-
rétthærri en mál hinna uðu alþýðulýðveldum hefur að-
eins örfáum útvöldum verið
leyft að sækja þessi þing, að
alþjóðamál geti nokkru sinni, Júgóslövum einum undantekn-
Frh. af 4. s.
„einskis-manns-land“ ber ó-
hrekjandi vitni um þá furðu-
legu sambúðarhætti, sem enn í
dag eru ríkjandi meðal þjóða.
Hitt er svo annað mál, að allar
þessar fáránlegu víggirðingar
koma að litlu haldi, því þrátt
fyrir allar hindranir streymir
fólkið úr sæluvistinni austan
tjalds út í óvissuna vestanmeg-
in.
Bandaríkjamenn, Bretar og
Frakkar hafa varla sýnt nokk-
urn vott skilnings á gildi al-
þ;óðlegs máls. Þeir halda dauða-
haldi í túlkavitleysuna með fá-
heyrðum kostnaði og þunglama-
haúti. Þeir virðast trúa því, að
enskan og franskan séu guðs
útvalin tungumál, sem skuli
vera
minni þjcða. Og þeim finnst það
fjarstæða hin mesta, að auðlært
tregðaðist við þessi fjárútlát,
skyldi að honum gengið.
Ekki er kunnugt, hvorn kost-
inn Sölvi tók, en líklega hefuv
verið hart að honum gengið að
greiða meðlagið. Hann bjó síð-
an lengi á Kirkjubóli og fékk
allgott orð. Kona sú, sem hann
gekk að eiga, hét Elín Árna-
dóttir og var ættuð innan úr
Djúpi, og hefur foreldrum hans
sennilega getizt betur að því
kvonfangi heldur en þeim ráða-
hag, sem hann hafði eitt sinn
hugað sér í Færeyjum. En
nokkrar taugar hefur Sölvi haft
til heitmeyjar sinnar í Þórs-
höfn, því að löngu síðar, árið
1829, lét hann dóttur, sem hann
eignaðist, heita Maren Soffíu.
Sölva hefur einnig verið minnzt
í Færeyjum, því að þar munu
menn enn bera nafn hans.
(Helztu heimildir: Bréfa-
bækur og bréfasafh ísafjarð-
arsýslu og Vesturamtsins,
Flúor.
Þó að menn séu ekki á eitt
sáttir um, hversu mikið notk-
un flúors minnkar tann-
skemmdir, er víst, að flúor er
mikilvægt í baráttunni gegn
tannskemmdum. Aðallega hef-
ur verið beitt tveimur aðferð-
um við flúornotkunina. Önnur
er sú að pensla tennurnar með
flúorblöndu. Þetta er mjög sein-
leg aðferð og dýr, en virðist
geta læknað tannskemmdir um
40—50%. Miklu stórtækari að-
ferð er að bæta flúor í drykkj-
arvatnið eða mjólkina í heilum
baajarfélögum. Þetta hefur ver-
ið gert með góðum árangri, t.
d. bæði í Bandaríkjunum og
Evrópu.
Tannviðgerðir.
Mjög mikilvægt er, að gert
sé strax við þær skemmdir, sem
koma í tennurnar. Með því móti
má komast hjá því, að skemmd-
irnar berist til næstu tanna.
Auk þess er auðveldara, sárs-
aukaminna og ódýrara að gera
við tennurnar meðan skemmd-
in er lítil. Mjög útbreiddur
misskilningur er það meðal for-
eldra, að ekki borgi sig að gera
við barnatennurnar. Barnajaxl-
arnir eiga að endast til 11—12
ára aldurs. Fái þeir að skemm-
ast, án þess að gert sé við þá og
verði að draga þá úr fyrr, er
hætt við að ýmiss óþægindi
stafi af. Barnið getur ekki tugg-
ið fæðuna nægilega, kjálkinn
vex ekki eðlilega og gétur or-
sakað tannskekkju fullorðins-
sóknarmannatal Eyrar í Skut-' tannanna. Þegar barnið er 2—45
ulsfirði og Eyrar i Seyðis-lára, þarf að byrja að láta það
orðið hlutgengt á fundum
„hinna stóru“.
Einræðisstjórnir hafa jafn-
an hafa haft horn í síðu esper-
antos. Hitler og Mússólini bönn-
uðu notkun málsins. Stalin mun
ekki hafa bannað það opinber-
lega, en kyrkti vöxt þess með
öllu á þeirri forsendu, að rúss-
neska skyldi vera hið eina al-
þjóðamál öreiganna. Nú hefur
verið slakað á klónni, rússnesk-
ir valdhafar hafa ekki amazt
við útbreiðslu málsins þar í
landi, en þeir hafa lítið eða
ekkert gert til þess að efla á-
hrif þess. Rússneskir esperant-
istar geta skrifazt á við mál-
bræður sína hvarvetna í heim-
inum, en þeir geta ekki keypt
blöð eða bækur á esperanto,
sem út koma í Vestur-Evrópu,
og svo hláleg eru póstlög Rússa,
að séu þeim sendir bókapakkar
með tveim bókum eða fleiri, er
vísast, að þeir komizt aldrei í
hendur viðtakanda. Hins vegar
kemst ein bók oftast til skila,
sé hún send í ábyrgðarpósti.
Eftir heimsstyrjöldina síðari
var esperanto orðið mjög út-
breitt mál i Tékkóslóvakíu og
bir.n óháði félagsskapur esper-
antista vel skipulagður og öfl-
ugur. En árið 1952 vann komm-
únistaflokkur landsins það
um.
Þannig er þá háttað hinu
marglofaða frelsi vorrar aidar.
Heilum þjjóðum er haldið í
þrældómsviðjum, fólkinu er
synjað um ferðaleyfi, það fær
ekki að kaupa blöð og bækur,
nema samkvæmt formúlum
þröngsýnna stjórnarvalda, og
því er jafnvel fyrirskipað hvar
það megi náðarsamlegasf vinna
fyrir daglegu brauði.
Hinar svokölluðu alþýðu-
stjórnir hafa gengið lengst í því
að legg^ja á fólkið andlegt helsi
og átthagafjötra, þótt því fari
hins vegar fjarri, að þær séu
einar í sök.
Mannvinurinn L. L. Zamen-
hof helgaði líf sitt þeirri hug-
sjón að í’júfa þann mikla múr-
vegg, sem einangraði þjóðirnar
hverjar frá annarri. Enn er
þessi múrveggur varinn af
stjórnarlegátum, gráum fyrir
járnum, og þá fyrst og fremst
þeim, er hæst tala um frelsi og
bræðralag. — Hvenær skyldi
þeirri miklu gerningaþoku ein-
angrunar og ófrelsis létta a£
mannkyninu og öllum þjóðum
leyfð óhindruð samskipti í anda
þeirrar hugsjónar, sem höfund-
ur alþjóðamálsins helgaði líf
sitt?
II. G.
firði, I.bs. 340 fol.).
i bursta tennurnar og athuga
þær. Of seint er að láta gera
við skemmdirnar, þegar tann-
pína er komin í tennurnar, því
að þá er skemmdin í flestum
tilfellum orðin of mikil til þess,1
að hægt sé að gera við þær, án;
mikillar aðgerðar og kostnaðar.j
Hver og einn ætti að hafa fyr-
ir reglu að fara til eftirlits
tvisvar á ári. Með því móti j
verða tannskemmdirnar minni
og aðgei’ðin ekki eins sársauka-
mikil.
Forðist allan sykur í mat.
Aisglýsið í
FRJÁLSRI ÞJÖÐ
Hreinsið reglulega tennurnaE.
Látið athuga tennuinar á
hálfs árs fresti.

lí
BILASALAN FltAKKASTIC (i
BiLASALAX FIIAKKAVOÍ. (i
Höfuin opnað bílasiölu
Mikið t'trral ttí aiis iuntttr biiutn — Gatt stjtt ittt/ttvsvtt>tii
SÍMI 1-91-68 SÍMI 1-91-68