Frjáls þjóð - 06.02.1960, Blaðsíða 8

Boðskapur ríkisstjórnar og borgarstjóra:
Hærri hitaveitugjöid — hærri
póstgjöld — hærri símagjöld
Menn veitu því athygli í útvarpslestn Geirs Hall-
grímssonar um hitamálin á dögunum, að ráðið er, að
verð heita vatnsins á hitaveitusvæðunum í Reykjavík
skal hækka. Af fjárlagafrumvarpinu er einnig ljóst, að
fyrirhuguð er hækkun almennra gjalda á fjölmörgum
sviðum. Af þessu er að ráða, að ekki sé uppi nein við-
leitm til nokkurs sparnaðar í opmberum rekstri, enda
hvergi að því vikið.
Um þetta er þó gætilega tal-
að í greinargerðinni, sem fylgir
fíárlagafrumvarpinu, og forð-
ast að láta það koma glöggt
fram, hve mikil hækkunin skal
vera, og er það ekki góðs viti.
En mætavel skilst þó, hvert
stefnt er.
Hækkuð
póstgjöld.
Tekjur póstsins eru áætlaðar
hálfri sjöttu milljón króna
Það hefur vakið athygli, að
fyrir nokkru hélt hópur for-
ustumanna Sameinaðra verk-
taka og North Atlantic Trading
Company, íslenzks fyrirtækis
þrátt fyrir nafnið, vestur um
haf með endurskoðanda í fari
sínu. Síðarnefnda fyrirtækið
mun hafa í Bandaríkjunum úti-
bú, og fer Stefán Wathne þar
með umboð þess.
Ýmsar getur eru að því leidd-
ar hverra erinda leiðtogar þess-
ara hermangsfyrirtækja fara nú
hærri en í fyrra. Fyrst er látið
í veðri vaka, að þessi hækkun
fáist með „auknu póstmagni og
sumpart af tilfærslu sölulauna
frímerkja“. Síðan segir ofur-
meinleysislega:
„Loks eru tekjurnar áætlað-
ar hærri sem svarar áætluðum
hækkunum gjaida vegna áhrifa
væntanlegra efnahagsaðgerða,
og enn fremur er gert ráð fyrir
því, að þjónusta póstsins verði
seld því verði, að sjóðurinn
verði hallalaus.11
vestur til Bandaríkjanna með
endurskoðanda, og það því
fremur sem almenningur legg-
ur mjög eyrun við um þessar
mundir, þegar spyrzt um slíkar
ferðir þeirra, sem komið hafa
við sögu á Keflavíkurflugvelli
á liðnum árum .
Vesturför endurskoðandans
bendir til þess, að úr einhverj-
um flækjum þurfi að greiða
eða bættri skipan að koma á
málefni fyrirtækjanna þar í
móðurlandi allra hermangara.
Hækkuð
símagjöld.
Tekjur símans eru áætlaðar
nær hálfri átjándu milljón
króna hærri en í fyrra. Tæpan
helming á að fá vegna aukinna
símaviðskipta og fjölgunar
símanotenda.
„í öðru lagi er áætlað, að
þjónusta símans verði hækk-
uð til að mæta gjaldaaukningu
vegna efnahagsaðgerða um 9140
þúsund krónur."
Verðhækkun
áfengis og tóbaks.
Minni ástæða er til þess að
fjargviðrast yfir verðhækkun
á áfengi og tóbaki. En í sömu
átt er þar stefnt.
Hagnaður Áfengisverzlunar-
innar er áætlaður tíu miifjón-
um krónum hærri en áður. (Síð-
astliðið ár var löglegt áfengi
drukkið fyrir þúsund krónur á
hvert mannsbarn að meðal-
tali). „Er þar miðað við reynslu
áranna 1958 og 1959, svo og
þær verðbreytingar, sem orðið
hafa. Að auki er gert ráð fyrir
verðhækkun söluvara fyrirtæk-
isins til að mæta kostnaðar-
auka vegna efnahagsaðgerða.“
Hagnaður af Tóbakseinka-
sölunni er áætlaður örlítið lægri
en áður, „en gert er ráð fyrir,
að kostnaðarauka vegna efna-
agsaðgerða verði mætt með til-
svarandi hækkun söluvara
einkasölunnar.“
„Tekjuauki“
útvarpsins.
Hvað útvarpið snertir er vé-
fréttin mjög torráðin. Þar segir,
að afnotagjöld séu miðuð við
46 þúsund notendur og hækki
um 500 þúsund krónur (afnota-
gjöld ails áætluð hálf tíunda
milljón. „Aðrar tekjur útvarps-
ins eru áætlaðar 6945 þúsund
krónur eða 815 þúsund krónum
hærri en í fjárlögum 1959. Er
gert ráð fyrir tekjuauka til að
standa undir útgjöldum vegna
efnahagsaðgerða.“
Þegar kemur að ríkisbúunum
er aftur nýtt upp á teningnum.
„Gert er ráð fyrir óbreyttum
tekjum og gjöldum ríkisbú-
anna“. Þar mun „efnahagsað-
gerða“.sem sagt ekkert gæta.
Guii og frímerki
fyrir miíijónir
Maður hringdi til blaðsins
og gerði það að tillögu sinni,
að gulli, sem Landsbankinn
á í kjallara sínum, og göml-
um frímerkjum. sem enn eru
geymd hjá póststjórninni,
verði komið í peninga er-
lcndis, áður en meira verð-
ur stolið, og andvirðið notað
til þess að borga skuldir.
Þessu er hér með komið á
framfæri.
LITIÐ FRETTABLAÐ
Laugardaginn í ÍG. viku vetrar.
Minning Rasks
Eitt dagblaðanna í
Reykjavík skrifaði nú
i vikunni um mál-
fræðinginn Rasmus
Rask með þessum
hætli: „Þá staðreynd
hafa margir viljað
halda fram aö væri
snertur af sálsýki. Þó
er Bjerrum ekki viss
um að geðveiki hefði
riðið honum að fullu,
þó að hann hefði feng-
ið að lifa lengur."
„Snertur" af hverju
er þetta?
Ævisaga Hannesar
Hannes Þorsteins-
son þjóðskjalavörður
skrifaði ævisögu sína
á efri árum, innsigl-
aði handritið og kom
því í varðveizlu með
þeim fyrirmælum, að
það mætti ekki opna
né gefa út, fyrr en
hundrað ár væru lið-
in frá fæðingu hans.
Aðeins einn maður
mun nú á lífi, sem
lesið hefur þetta
IWii tt ir i ÍMtt«t•
Fyrir réttum hundr-
að árum voru fimm
þilskip til á svæðinu
milli Álftaness og
Hafna, og hið sjötta
bættist við á því ári
með þeim hætti, að
danskur skipstjóri
sigldi hingað sex lesta
jagt, sem hann vildi
selja. Ætlaði hann til
Reykjavíkur, en villt-
ist inn í Njarðvíkur.
En hann kom samt að
landi á réttum stað,
því að mönnum þar
syðra leizt vel á skip-
ið og keyptu það.
Þeim fannst það
býsna snoturt og
„fluga að sigla".
Þá var enn ekkert
þilskip til í Reykjavik
eða á Innnesjum. —•
Skipastóll v'ar ekki
fyrirferðameiri en
þetta á æskudögum
afa okkar og ömmu.
Hrópandinn
Á fundi Framsókn-
arfélaganna í Reykja-
vík, sem haldinn var
handrit. Það er bróð-
ir Hannesar, Þor-
steinn Þorsteinsson,
fyrrverandi hagstofu-
stjóri.
Ráðstöfun sína mun
Hannes hafa gerl
sökum þess, að hann
hefur talið eitthvað í
ævisögunni geta kom-
ið óþægilega við sam-
tíðarmennina.
Nú á þessu ári, i
ágústlok, eru einmitt
hundrað ár liðin frá
fæðingu Hannesar, og
verður vafalaust
mörgum forvitni á að
skyggnast í handritið,
þegar sú stund renn-
ur upp, að leyfilegt er
að opna böggilinn.
á miðvikudagskvöldið,
tók til máls Kristján
Friðriksson, forstjóri
Últímu, og mælti fast-
lega með hallærisráð-
stöfunum ríkisstjórn-
arinnar. Ekki var
laust við, að kyndug-
ur svipur kæmi
söfnuðinn við lestur
inn, og þegar fram
sótti stappaði nærri
að ræðumaður væri
hrópaður niður.
Kermangarar í vesturför
með endurskoðanda
Verðfall á gfaldeyri á
svarta markaðnum
Hér hefur lengi verið mikil
launverzlun með erlendan
gjaldeyri, og mikill fjöldi fólks
hefur farið utan með farareyri,
sem nær einvörðungu var
keyptur á svörtum markaði á
verði, sem var langt ofan við
svonefnt ferðamannagengi. Síð-
astliðið sumar var gangverð á
Bandaríkjadollara fjörutíu og
fimm krónur.
Með vaxandi orðrómi um
gengisfellingu og loks fullri
staðfestingu þess orðróms hefur
framboð á erlendum gjaldeyri á
svörtum markaði stóraukizt, og
það svo, að verð hans hefur
fallið. Bandaríkjadollararnir
eru nú boðnir á fjörutíu krón-
ur.
Eins og kunnugt er á dollar-
%
inn að kosta 38 krónur eftir
gengisbreytinguna, og þeir, sem
eiga útlenda peninga, sjá fram
á, að þeir muni ekki um sinn
að minnsta kosti geta selt þá
hærra vérði en hið skráða gengi
ákvarðar. Þess er jafnvel eng-
in von, að mikið magn óiög-
legs erlends gjaldeyris gangi út
á réttu gengi, ef menn eiga þess
kost að fá hann á löglegan hátt.
Þess vegna leita þeir, sem þessa
verzlun hafa stundað, allra
bragða að losna sem fýrst við
erlenda peninga, er þeir hafa
undir höndum, á því verði, sem
enn ex fáanlegt.
Uggur um hag
sparisjóða úti
á ilandi
Forráðamenn margra spari-
sjóða úti á landi eru harla ugg-
andi vegna fyrirhugaðrar vaxta-
hækkunar. Svo er ástatt, að fé
þeirra er mjög bundið 1 föstum
lánum með ákveðnum vöxtum,
en fátt um víxla, en af inn-
stæðum verða þeir aftur á móti
að svara mjög háum vöxtum,
þegar þessi nýskipan gengur í
gildi, líklega 9%.
Hætta er talin á, að sumir
sparisjóðanna fái alls ekki stað-
izt þessa raun, ef hinir háu
vextir verða lengi í gildi.
IUilljónatugir í óselj-
andi vörubirgðum
Menn, sem gagnkunnugir eru
verzlun með vefnaðarvöru og
skófatnað, fullyrða, að á und-
anförnum árum hafi verið flutt
inn svo mjög umfram þörf af
! þessum vörutegundum, að millj-
ónatugir hljóti að fara forgörð-
um. Þessar vörutegundir eru
mjög háðar sveiflum í tízku, og
þegar meira er flutt inn held-
ur en selzt jafnóðum, verður
afganginum ekki komið í verð.
Þegar tízkzan, sem salan byggð-
ist á, er liðin hjá, vill nær eng-
inn líta við þessum vörum,
jafnvel þótt þær hafi verið eft-
irsóttar um skeið.
Vörubirgðir af þessu tagi eru
miklar í landinu, og því fé, sem
varið var til þess að kaupa þær
á sinum tíma, hefur bókstaf-
lega verið á glæ kastað. Þannig
fer hvort tveggja saman, að
(gjaldeyri hefur verið sóað til
einskis og eigendurnir verða
fyrir miklum afföllum, svo að
þeir hljóta að gera kföfur til
hærri álagningar en ella þyrftj
j til þess að jafna hallann.
Fyrir allar þjóðir er það í-
hugunarefni, ef fjármunum er
sóað, en sérstaklega ætti þjóð í
gjaldeyrishraki að vera ljóst, að
mikil veila er í því skipulagi,
sem þó er bæði viðamikið og
dýrt, er ekki kemur í veg fyrir
að vörur séu fluttar inn til þess
að verða nóýtar. Það þarf jafn-
an að sníða stakk eftir vexti.
EIPSPÝTOR
ERU EKKI
BARNAIEIKFÖNG!
Húseigendafélag
Reykjavíkur.
ÞjcðvamarféSögin í Reykjavík
halda
sameiginiegan fund um
efnahagsmálin
í Silfurtunglinu þriðjudaginn 9. febr. n.k.
kl. 8,45 e.h.
Frummælendur, viðskiptafræðingarnir
Bergur Sigurbjörnsson og Ingimar Jónasson.
Stjórnirnar.