Frjáls þjóð - 27.02.1960, Blaðsíða 7

FRJÁLS Þ J ÓÐ c/a ugardaginn 2 7. Íclníat' 1960
Lög og
Lögfræðileg handbók eftir
Olaf Jóhannesson, prófessor.
Árið 1952 kom út hjá Bóka-
útgáfu Menningarsjóðs hand-
bókin Lög og réttur eftir Ólaf
Jóhannesson prófessor í lög-
um við Háskóla íslands. Hafði
verið tilfinnanlegur skortur á
sljkri bók, enda hlaut hún þær
viðtökur, að hún seldist upp á
skömmum tíma. Hefur bók þessi
verið með öllu ófáanleg nú um
fimrn ára skeið, en mikið eftir
henni spurt.
Nú hefur höfundur endur-
skoðað bókina og gert á henni
breytingar þær, sem leiða af
nýjum lögum og breyttri laga-
setningu á því tímabili, sem lið-
ið er frá fyrstu útgáfu hennar.
Er í hinni nýju útgáfu, sem nú
er komin í bókaverzlanir, mið-
að við löggjöfina eins og hún
var í ágústmánuði síðastliðnum,
þ. e. a. s. tekið er tillit til stjórn-
arskrárbreytingarinnar og
hinna nýju kosningalaga.
Efni ritsins.
Bók þessi fjallar um helztu
atriði íslenzkrar réttarskipun-
ar og er mjög læsilegt fræðslu-
rit í þeim efnum. Jafnframt er
bókin hin þægilegasta handbók
fyrir almenning. Öllum þjóðfé-
lágsþegnum er nauðsynlegt að
kunna nokkur skil á þeim
fræðum, sem bókin fjallar um.
Réttarreglurnar snerta hvern
mann, allt frá vöggu til grafar.
„Lög og réttur“ skiptist í sjö
meginþætti. í fyrsta þættinum
er rætt um stjórnskipun og
stjórnsýslu. Þar er m. a. gerð
grein fyrir skipun alþingis,
kosningum til alþingis, laga-
setningu, lögkjörum og réttar-
stöðu forseta og ráðherra, stjórn-
sýslu ríkisins, sveitarstjórn og
mörgu fleiru.
Annar þáttur fjallar um rétt-
hæfi, lögræði, svipting lögræð-
is o. fl.
rvituv
Þriðji þáttur er um sifjarétt-
indi. Þar er t. d. lýsing á rétt-
arreglum um stofnun hjúskap-
ar, fjármál hjóna, ógildingu
hjúskapar, hjónaskilnað, af-
stöðu foreldra til barna og
margt fleirá.
Fjórði þáttur geymir grein-
argerð um erfðir og búskipti,
svo sem um lögerfðir, erfða-
skrár, afsal arfs, erfðafjárskatt,
skipti dánarbúa o. s. frv.
Fimmti þáttur fjallar um
fjármunaréttindi almennt, t. d.
samningsgerð, ógilda löggern-
inga, umboð, hlutaréttindi og
kröfuréttindi. Enn fremur er
lýst þar ýmsum gerðum lög-
gerninga, svo sem kaupsamn-
inga, leigusamninga, ábyrgðar-
samninga, veðsamninga, verk-
samninga, víxla, tékka o. s. frv.
Þar eru og sérstakir kaflar um
skaðabætur og félög, svo sem
hlutafélög og samvinnufélög.
Sjötti þáttur bókarinnar f jall-
ar um afbrot og refsingar, að-
allega um almennu hegningar-
lögin.
Sjöundi þáttur er um dóm-
gæzlu og réttarfar. Er þar m. a.
gerð grein fyrir dómstólum og
þinghöldum, meðferð einka-
móla, fógetagerðum, gjaid-
þrotaskiptum, lögreglu og saka-
málum og áfrýjun dómsmála til
hæstaréttar.
í inngangi bókarinnar er vik-
ið að flokkun réttarreglna, rétt-
arheimildum o. fl. Aftast í bók-
inni eru formúlur nokkurra
þýðingarmikilla og algengra
skjala. Eykur það notagildi
hennar sem handbókar.
Af yfirliti þessu má sjá, að
í bókinni er fjallað um efni,
sem varða hvern mann. Þar eiga
menn kost á svari við ýmsum
þeim spurningum, sem daglega
ber á góma.
Bókin er 432 bls. og fylgir
henni skrá um atriðisorð.
Húsbyggjendur
Húseigendur
★
tlppiýsingar og sýmshorn frá
47 af helstu
fyrirtækjum landsms
*
OPIÐ
aíla virka daga kl. 1—6 e.h. aeiM*
kl. 1»—12 f.h.
Einnig miðvikudagskvöM ki, &—1* «J».
Byggihgaþjómista A. I.
Laugavegi 18 A. — Simi 24-344.
7i
Landhelgin —
Frh. af 6. s.
lenzku þjóðina eftir að þeir
höfðu gert landhelgissamning-
inn við Dani 1901.
í doktorsritgerð minni um
landhelgi íslands er vikið nokk-
uð að þessari hlið málsins, en í
skýrslu slíkri, sem ríkisstjórn-
in hefur nú gefið út, hefði þurft
að gera allýtarlega grein fyrir
landhelgisbrotum Breta, og
hvernig þeir höguðu sér á ann-
an hátt, breiddu t. d. yfirnafn
og númer og víluðu ekki fyrir
sér, að sigla með íslenzka lög-
gæzlumenn alla leið til Bret
menn drukknuðu. I önnur
skipti hafa brezkir sjómenn
gripið til barefla og jafnvel
skotvopna gegn íslenzkum fiski-
mönnum, sbr. atburð við Vest-
mannaeyjar í maí 1919.
Loks hefði verið skylt að
víkja að töku brezkra landhelg-
isbrjóta hér við land frá þvi að
landhelgissamningurinn frá
1901 var gerður þar til hann
gekk í gildi, en allan þann
tíma áttu Bretar gjörsamlega
bróðurpartinn af lögbrotunum,
eða allt að 80%, og í beinu
framhaldi af því, hefði verið
lands, ef þeim bauð svo við að. skylt að sýna fram á, hversu
horfa. , j brezk stjórnarvöld lögðu að
Skulu hér tilfærð örfá dæmi íafnaði blessun sína yfir hvers
til fróðleiks: konar yfirgang togara sinna í
Isafold 16. des. 1903: „.. . allt
að ellefu togarar hafa verið
stöðugt að veiðum í landhelgi.
Hafa þeir iátið greipar sópa um
allt landhelgissvæðið frá Útskál-
um til Keflavíkur og jafnvel
þar inn fyrir. Svo nærri hafa
þeir verið landi, að kasta hefði
mátt steini út í þá“...„Brot-
in fremja þeir jafnt um hádag-
inn í allra augsýn, en hylja þá
að jafnaði yfir númer og nöfn.“
ísafold 24. ágúst 1907: „Skip-
in hafa bæði verið fleiri og
meira að staðaldri í landhelgi,
veiðin farið fram á svæðum,
þar sem botnvörpungar hafa
aldrei komið áður, og því verið
friðland fyrir þorskanet lands-
manna.“
í Tímanum 3. okt. 1951:
„Hafa þeir (brezku togaraimir)
hvað eftir annað sézt langt inn-
an landhelginnar, einkum þeg-
ar bátar róa ekki á sjó, og virð-
ast ekki viljja láta bátana sjá
nafn eða númer.“
Hér er aðeins drepið á fátt
eitt. í áðumefndum dómsbók-
um hefði mátt finna frásagnir
og skýrslur, sem varpað hefði
ennþá skýrara ljósi á yfirgang
og ofbeldi Breta hér við land,
síðustu hálfa öldina. Þá hefði
vei'ið rétt að nefna nokkur dæmi
þess, þegar brezkir togarar hafa
haft á brott með sér íslenzka
löggæzlumenn, t. d. er Guð-
mundur Björnsson sýslumaður
Barðstrendinga og Snæbjörn i
Hergilsey voru fluttir með
valdi til Englands, er þeir hugð-
ust gera tilraun til að taka
fastan togara, sem var staðinn
að landhelgisbroti lengst inni á
Breiðafirði árið 1910.
Einnig hefði verið sjálfsagt
að geta þess, að sumum starfs-
mönnum íslenzku landhelgis-
gæzlunnar hafa brezkir togarar
„stolið“ oftar en einu sinni.
Sennilega hefur Svavar Stein-
dórsson, nú skipstjóri á Skjald-
breið, oftast íslenzka manna
lent í slíku.
Þá hefði verið eðlilegt að gera
grein fyrir því, hvernig brezkir
togarar hafa unnvörpum eyði-
landhelgi íslands með því að
hlutast nær aldrei til um að
hinir seku væru látnir svara
til saka.
Að svo komnu máli hefði ver-
ið tímabært að víkja ýtarlega
að síðustu ofbeldisaðgerðum
Breta í islenzkri landhelgi. Því
miður er gjörsamlega látið hjá
líða að minnast þeirra ati'iða,
sem hér hefur verið gerð grein
fyrir, í hvítu bók ríkisstjórnar-
innar og er það vægast sagt
illa farið.
„Hvíta bókin“ lætur allmikið
yfir sér við fyrstu sýn, hún er
40 blaðsíður. Prentun bókar-
innar er ágæt og myndirnar í
henni allgóðar — en við nán-
ari athugun eru kostir hennar
flestir þar með taldir og mað-
ur verður óhjákvæmilega fyr-
ir vonbrigðum yfir því, hvað
efninu „ofbeldi Breta“ er gerð
léleg skil. Verulegur hluti bók
arinnar er endurtekning á efni,
sem áður hefur birzt í fyrri
„hvitum bókum“ og hefði verið
nær að gera því máli, sem bók-
inni er ætlað að f jalla um, miklu
ýtarlegri skil en gert er.
í fáum orðum sagt, bókin
skiptist í 3 meginkafla og nið-
urstöðuorð.
í fyrsta kafla er greinargerð
frá landhelgisgæzlunni um
nokkur landhelgisbrot brezkra
togara og framkomu brezkra
herskipa af því tilefni. Nær
skýrsla þessi yfir timabilið frá
1. sept. sl. til 1. júní sl. Er
hún myndum prýdd. f öðrum
kafla er vikið að efnahagslegri
nauðsyn á útfærslu landhelg-
innar.Kafli sá er, sem áður seg-
ir, svipaður að efni til og fyrri
kaflar í „hvítum bókum“ um
það efni. Þriðji kafli fjallar um
„lagalega hlið“ málsins og þar
eru og vinnubrögðin á sama
máta. Þó tekst svo til, að þeg-
ar gerð skal grein fyrir sögu-
lega réttinum, er rangt með
farið, og er það illt, þegar um
jafn veigamikið atriði er að
í’æða.
í ritinu eru, sem fyrr segir,
prentuð ýmis fylgiskjöl, svo
sem um vísindalega verndun
landgrumisins o. s. frv., svo og
upplýsingar um víðáttu land-
helgi hinna ýmsu þjóða, en sú
skýrsla hefur verið tekin sam-
an á vegum Sameinuðu þjóð-
anna. Þrátt fryir þessi vansmíði
mun 4. „hvíta bókin“ varpa
nokkru ljósi á oíbeldi Breta hér
við land. En hún hefði getað
orðið miklu áhrifameiri í því
efni og málinu til meira gagns,
hefði verkefninu verið gerð við-
eigandi skil.
Ný hvít bók?
í blaðagreinum eftir mig hef-
ur margsinnis verið bent á það,
sem miður hefur farið um rekst-
ur málsins frá upphafi og t. d.
sérstaklega bent á nauðsyn
þess, að meiri áherzla væri lögð
á lagalega og sögulega hlið
málsins. Vafalaust væri aðstað-
an betri, hefði þeirri hlið máls-
ins verið fylgt fram af festu og
sýnt fram á, að íslahd væri.
með ráðstöfunum sínum ein-
ungis að endurheimta fornan
rétt sinn til a. m. k. 16 sjómílna
landhelgi og að þær ráðstafan-
ir gætu ekki orðið fordæmi fyr-
ir aðrar þjóðir einmitt vegna
hinnar sögulegu sérstöðu í
þessu efni.
Samkvæmt framansögðu er
því ekki að neita, að hinar
„hvítu bækur“ um landhelgis-
málið eru ekki svo vel heppnað-
ar sem vera skyldi, hins vegar
er þess að vænta, að vel verði
vandað til þeirra gagna eða
„hvítu bókar“, sem hljóta óhjá-
kvæmlega að verða lagðar
fram af íslands hálfu í vænt-
anlegri ráðstefnu i Genf i marz
næstkomandi.
HernÚMniö —
húsgögn, isskáp og bíla, en.
hver spyr nú lengur um þá
fornu sálarmublu sem kölluð
Framh. af 4. síðu. var gdð samvizka?
ekki farið þá leið, sem skáld- Hrunadansinum sé hætt.
konan vonaði og trúði okkur Þjóðvarnarflokkur ísiands
til. Heldur beinlínis í þveröf-
uga átt. Spillingin, sem fylgir
illa fengnum gróða, blasir
hvarvetna við. Við sjáum
þetta kannski gleggst fyrir
hverjar kosningar, þegar spill-
ingaflokkarnir rífa hræsnis-
grímuua hver af öðrum og
benda á mútuféð hver í ann-
ars garði. — Þetta óheillafé
hefur gegnsýrt allt okkar þjóð-
lagt veiðarfæri landsmanna ogl líf. Hver stétt hrifsar til sín
ógnað íslenzkum 'fiskimönnum,! það sem hún megnar af því
þegar þeir hafa reynt að spyrnaj fé, sem umboðsmenn Ameríku-
við fæti, m. a. með því að sigla! manna fá að útbýta eða rétt-
mjög nærri íslenzku fiskibát-; ara sagt kaupa völd sín fyrir.1
unum, og það svo, að stundum Hver spyr nú lengur hvort
hafa hlotizt slys af. Er mönn-j nokkur maður eigi hugsjón —
um í fersku minni þegar! nema þessa einu, að vera með
brezki togarinn Kingston Pearl Bandarikjunum gegn Bússum?
frá Hull sigldi á vélbátinn Súg-j Við fáum að vísu að dunda við
firðing, ís-500, árið 1955, með það dægranna á milli að safna
þeim áfleiöingum, að faáttu inn | okkur veraldlegum gæðum,
sökk og tveir íslenzkir sjó-i allir þurfa að eignast íbúð,
var sleginn til jarðar 1956 og
nú halda borgarflokkarnir að
þeim sé óhætt að halda Hruna-
dansinum áfram. En við Þjóð-
varnarmenn höfum ekki gefizÉ
upp. Merki okkar skal ekki
falla. Fyrr en Bandaríkjamenn
eru horfnir héðan með öll sírs.
morðtól og mútufé er ísland
ekki frjálst og fullvalda ríki.
Við hrópum: Burt með lierinu.
Síðan skal uppbyggingin hefj-
ast.
Þjöðvarnarflokkur ísland*
er sósíaldemókratískur lýð-
ræðisflokkur. Við munum i
framtíðinni eiga samleið meí
öðrum umbótaflokkum um
ýmis mál, en við munum aldr-
ei ganga til liðs við nokkum
flokk, sem sættir sig við her-
nám landsins.
Jón úr Vör. ?