Frjáls þjóð - 05.03.1960, Blaðsíða 3

fnjáls
þjóð
AFGREIÐSLA:
INGÓLFSSTRÆTI 8
SÍMI 19985
PÓSTHÓLF 1419
^Cau^ardaginn
1960
Utgefandi:
Þjóövarnarflokkur Islands.
Ritstjórn annast:
Gils Guðmundsson.
Jón úr Vör Jónsson, ábm.
Framkvæmdarstjóri:
Ingiberg J. Hannesson.
Áskriítargjald kr. 9.00 á mánuði.
árgjald 1960 kr. 108.—.
Félagsprentsmiðjan h.í.
Fulltriíar á
í' síðasta blaði FRJÁLSRAR
•*- ÞJÓÐAR var gerð tilraun
til að rjúfa þá þögn, sem hér
hefur ríkt urn landhelgis-
deilúna við Breta nú um hríð.
Lögð var áherzla á mikilvægi
þess, að íslendingar standi
sem órofa heild í þeim átök-
um um þetta mál, sem nú eru
framundan, þegar fylkingar
siga saman á hafréttarráð-
stefnunni í Genf hinn 17.
þessa mánaðar. Stjórnmála-
menn voru alvarlega varaðir
við að' láta harðvítugar deil-
ur um innanlandsmál hafa
áhrif á afstöðu sína til undir-
búrrings og þátttöku á ráð-
stefnu þessari, sem okkur ís-
lendinga skiptir svo ákaflega
miklu. Loks bar blaðið fram
þá tillögu, að auk sérfræð-
inga yrðu fulltrúar okkar á
ráðstefnu þessari áhrifamenn
úr röðum allra þingflokka,
til að leggja á það sem rík-
asta áherzlu, að í þessu lífs-
hagsmunamáli okkar stæði
þjóðin saman sem ein heild,
hvað sem öðrum ágreinings-
málum liði.
Úr ýmsum áttum hefur
blaðið orðið þess vart, að á-
bendingar þessar hafa vakið
athygli og þótt orð í tíma töl-
uð. Undir tillögur FRJÁLSR-
AR ÞJÓÐAR hafa tekið
menn úr öllum stjórnmála-
flokkum, enda leikur naum-
ast á tveim tungum, að ís-
lendingar ætlast til þess af
forystumönnum sínum, að
þeir vinni saman og af full-
komnum heilindum að sigri
hins íslenzka málstaðar -—
beri gæfu til að þoka öllum
flokkaríg til hliðar á örlaga-
stundu.
★
ótt enn hafi ekki verið frá
því skýrt opinberlega í
öllum atriðum, hvernig hátt-
að verði um fulltrúaval og
annan viðbúnað að hafréttar-
ráðstefnunni, benda allar
líkur til þess, að þangað verði
sendir fulltrúar allra þing-
flokka. Þá er talið, að tveir
ráðherrar muni sækja ráð-
stefnuna, utanríkisráðherra
og dómsmálaráðherra. Er
þess að vænta, að hinir ís-
lenzku fulltrúar láti vilja
þjóðar sinnar og velferð móta
störf sín öll og keppist um
það eitt, að vinna málstaðn-
um allt það gagn, er þeir
mega. Við þetta tækifæri ber
þeim skylda til að víkja til
hliðar hvers konar tilhneig-
ingu í þá átt að ala á tor-
tryggni hver gagnvart öðr-
um. Hér er við bragðvísa
andstæðinga að etja, sem
ekki myndu hika við að not-
færa sér hvern vott um inn-
byrðis veikleika eða sundur-
lyndi i röðum Islendinga.
★
JSJerði gifta þjóðarinnar
’ . hins vegar slik, að full-
trúar hennar starfi einhuga
Genfarfundi
að settu marki og leggi sig
alla fram, má telja góðar
horfur á, að úrslit ráðstefn-
unnar í Genf verði íslend-
ingum hagstæð. En hvað sem
þar gerist og hverra ráða sem-
Bretar og aðrir andstæðing-
ar okkar kunna að leita til að
koma í veg fyrir samþykkt
viðhlítandi réttarreglna á
hafinu, mega íslenzku full-
trúarnir vita það, að þjóð
þeirra sættir sig ekki við til-
slakanir eða undanlátssemi
af þeirra hálfu í nokkurri
mynd. íslendingar myndu að
sjálfsögðu taka því með
karlmennsku, þótt fulltrúar
hennar yrðu ofurliði born-
ir, eftir að þeir hefðu kostað
sér öllum til að knýja fram
réttlát úrslit. Hún myndi
hugsa sitt ráð og halda bar-
áttunni áfram svo sem bezt
gegndi. En hvers konar hik
eða hálfvelgju af hálfu sendi-
manna sinna hlvti hún að
fordæma harðlega.
MáEstaður
smáþjóða
TT'yrir skömmu var hér á
ferð ungur stjórnmála-
maður austan úr Afríku,
Kenyama Chiume frá Niassa-
landi. Chiume er áhrifamað-
ur í frelsisbaráttu þeirri, sem
þjóð hans heyv nú við hið
aldna og alkunna brezka ný-
lenduveldi, sem reynt hef-
ur með öllum ráðum að berja
niður vaxandi sjálfstæðis-
hreyfingu landsmanna. Er-
indi Kenyama Chiume var
einkum það, að leita eftir
stuðningi íslendinga til að
skjóta máli dr. Hastings
Banda, kunnasta forystu-
manns Niassalendinga í
sjálfstæðisbaráttu þeirra, fyr-
ir mannréttindadómstól Evr-
ópuráðsins. Það mál er þann-
ig vaxið, að Bretar hafa
fangelsað dr. Banda og hafa
hann í haldi án dóms og laga.
Svo sem vænta mátti, varð
hinn nýstárlegi gestur okkar
austan af hæðum Afríku þess
greinilega var, að meðal ís-
lenzku þjóðarinnar ríkir al-
mennt djúpur skilningur á
frelsisbaráttu smáþjóðar,
þótt fjarlæg sé og saga henn-
ar okkur lítt kunn. Það væri
og næsta furðulegt, ef við
bærum ekki slíkar tilfinn-
ingar í brjósti, sjálfir í hópi
hinna minnstu þjóða, kúgað-
ir og flestum gleymdir um
aldir, en nýrisnir á legg fyr-
ir dáðríkt starf fórnfúsra og
frelsisunnandi þjóðskörunga
genginnar kynslóðar.
Svo er sagt, að talsmaður
hinnar undirokuðu þjóðar í
Niassalandi hafi gengið
sæmilega vongóður af fundi
ráðamanna íslenzkra, mætt
Alfred Nóbel og erföaskrá hans
Ég undirrita'ður, Alferd Bernhard Nóbel, lýsi því hér með
yfir, að ég hef ákve&iö, eftir alvarlega íhugun, að erfðaskrá
mín að því er snertir fjármuni þá, sem ég hlýt að láta eftir
mig, þegar ég dey, er sem hlér segir:
Öllum eftirlátnum, verðmœtum eignum mínum skal ráð-
stafa þannig: Eftir að umsjónarmenn dánarbúsins hafa
komið þeim í örugg verðbréf, skal stofna með þeim sjóð og
verja vöxtum hans til þess að veita þeim verðlaun, sem síð-
astliðin ár hafa verið mestir velgerðarmenn mannkynsins.
Skulu vextirnir skiptast í fimm jafna hluta. Einn þeirra skal
veita þeim, sem gert hefur mikilvœgasta uppgötvun eða upp-
finningu í eölisfrœði, annan þeim, sem gert hefur' mikilvœg-
asta uppgötvun eða endurbót í efnafrœði, þriðja fyrir merk-
asta uppgötvun í lífeðlis- eða lœknisfrœði, fjórði veitist fyrir
ágœtasta afrek í bókmenntum, er mótazt hefur af hugsjón-
um og fimmti þeim, sem mest og bezt hefur unnið að eflingu
brœðralags meðal þjóðanna, afvopnun eða minnkandi her-
búnaði ásamt skipulagningu og fjölgun friðarþinga. Verð-
laununum fyrir eðlis- o,g efnafrœði skal sœnska visinda-
félagið úthluta, fyrir lífeðlisfrœðileg og lœknisfrœðileg afrek,
lœknaháskólinn i Stokkhólmi, bókmenntaverðlaun, aka-
demian í Stokkhólmi og fyrir friðarstarfsemina fimm manna
nefnd, kosin af norska Stórþinginu. Það eru ófrávíkjanleg
fyrirmœli, að úthlutun verðlaunanna verði algerlega óháð
öllum þjóðernistakmörkum. Sá, sem verðugastur er, fái þau,
hvort sem hann er Norðurlandabúi eða ekki.
Þessi arfleiðsluskrá er ein lögmœt hér eftir, en ógildir allar
áður .gerðar arfleiðsluákvarðanir, þó að einhverjar slíkar
kunni að koma fram, að mér látnum.
Að lokum skipa ég svo fyrir — og það er mín ófrávíkjan-
leg ósk og vilji, að slagœðarnar verði skornar sundur að mér
látnum, og aö því loknu — eftir að þar til fœrir lœknar hafa
með vissu séð greinileg dauðamerki — verði líkaminn brennd-
ur í einhverjum svonefndum líkbrennsluofni.
París, 27. nóvember, 1895.
Alfred Bernhard Nóbel.
Þannig gekk Alfred Nóbel frá
erfðaskrá sinni með ótrúlega
f áum orðum og á einfaldan hátt,
enda fullyrða lögfræðingar, að
hún sé tvímælalaust stytzta
arfleiðsluskrá, sem til sé í heim-
inum, miðáð við þá háu upp-
hæð, sem ráðstafað var með
henni, og það mikilvæga menn-
ingarhlutverk, sem henni var
fyrirhugað að standa straum af.
Nóbel samdi hana sjálfur, stadd-
ur í sænska klúbbnum í París,
árið 1895, án allrar lögfræði-
legrar aðstoðar, lét aðeins fá-
eina vitundarvotta skrifa und-
ir.hana. Af þessu leiddi, að hún
varð ónákvæmari að orðalagi en
æskilegt hefði verið og allmörg
atriði voru í henni, sem skil-
greina mátti á fleiri en einn
veg, enda fór svo, að ættingjar
Nóbels mótmæltu erfðaskránni
og lýstu því yfir, að þeir mundu
hefja mál og láta dómstólana
skera úr um gildi hennar.
En málaferli urðu ekki hafin
um þetta efni, fyrr en gert hafði
verið út um það í hvaða landi
slíkt mál skyldi tekið fyrir.
þar ljúflegu viðmóti og mjúk-
látum orðræðum. En af hinu
fara engar sögur, að íslenzk
stjóniarvöld hyggist sýna í
verki, að hér á hpara ver-
aldar búi þjóð, sem skilur
af dýrkeyptri reynslu, að
virkur stuðningur við mál-
stað hins undirokaða er mik-
ilsverðari en frómar óskir og
mjúklát undanbrögð. — Við
erum að vísu ekki mikils
megnugir, íslendingar, en
talsmenn einfaldra mannrétt-
inda mættum við þó vera oft-
ar og af meiri skörungsskap
en stundum hefur raun á
orðið.
Þrátt fyrir glæsilegan lífs-
feril og mikla velgengni á al-
mennan mælikvarða, var Al-
fred Nóbel samt maður einrænn
og ekki hamingjusamur — á
eirðarlausu ferðalagi og flutn-
ingi land úr landi og átti víða
verksmiðjur, rannsóknarstofur
og sveitasetur. Hann var barn
að aldri, aðeins 9 ára, þegar
hann fluttist af ættjörðinni til
Rússlands ásamt foreldrunum
og ólst þar síðan upp. Faðir hans
hafði stöðu við tæknideild rúss-
neska hersins og flotann, starf-
aði þar til æviloka og gerði
margar mikilvægar uppfinning-
ir á hernaðarsviðinu. Síðar sneri
Alfred Nóbel aftur heim til
Svíþjóðar, en eftir að hann
hafði fundið upp nitroglycerinið
(sprengiolíuna) og dýnamítið
og fengið einkaleyfi fyrir þess-
um efnum, fór hann af stað og
ferðaðist lengi fram og aftur
uppfinningar sínar. Síðari hluta
ævinnar bjó hann að miklu leyti
í litlu hóteli við Avenue Mala-
koff í París, en síðustu 5 árin,
sem hann lifði, átti hann heima
í bænum Sanremo á Riveru-
ströndinni, Ítalíumegin við
landamæri hennar og Frakk-
lands, og þar dó hann 10. des-
ember 1896. Aðeins öðru hverju,
sjálfa sumarmánuðina, hafðist
hann við á eign sinni heima í
Svíþjóð — í Bofors í Karlskóga-
héraði.
Umsjónarmenn dánárbúsins
fengu þá samþykkt staðfesta,
að lögformleg þingsókn hins
látna hefði verið Karlskógahér-
að í Svíþjóð. Þannig sigruðu
þeir í fyrstli totu. Af þessum úr-
skurði leiddi það, að málið út
af erfðaskránni varð að koma
fyrir rétt í Svíþjóð og sænskir
dómstólar að dæma í því. Ætt-
ingjarnir hefðu eflaust haft
meiri líkur til að fá erfðaféð
dæmt í sínar hendur í frönsk-
um réttarsal — samkvæmt
frönskum lögum.
Þegar hér var komið hófust
langvinn fundahöld og samn-
ingaumleitanir milli umsjónar-
manna dánarbúsins og ættingj-
anna, sem lauk ekki fyrr en í
júní 1898, en með því, að ætt-
ingjarnir höfðu gefið eftir og
gengið að samkomulagi. Kom
því ekki til frekari málaferla.
Bróðursonur Alfreds Nóbels,
Emanúel Nóbel, sem var rúss-
neskur ríkisráðsmeðlimur og
heiðursdoktor við læknaháskól-
ann í Stokkhólmi, átti drýgstan
þátt í þessum málalokum. Á
einum þessara funda, sem áður
er getið, haldinn 11. febrúar
1898, gaf hann þá yfirlýsingu,
að hann vildi virða þær ákvarð-
anir, sem hinn látni föðurbróð-
ir sinn hefði gert í erfðaskrá
sinni. Væri hann því algerlega
mótfallinn þessurn tilraunum til
að fá hana gerða ógilda og
marklausa. En til þess að sá
göfugi tilgangur, sem gefand-
inn hefði haft í huga, gæti orðið
að veruleika, þyrfti þó auðsjá-
anlega að gera ýmiss konar
breytingar á arfleiðsluskránni,
og aukaákvarðanir, sem því að-
eins gætu komið til greina, að
hinir ættbornu erfingjar væru
þeim samþykkir. — Yfirleitt
var hin rússneska ættargrein
Nóbels dánarbúsnefndinni
fremur hliðholl en mótfallin.
Helztu samkomulagsatriðin
voru þau, að tekjur sjóðsins í
hálft annað ár skyldu ganga
til ættingjanna. Voru það til
samans því sem næst 3 millj.
króna eða tæplega tíundi hluti
allrar upphæðarinar. Enn frem-
ur urðu báðir aðilar á eitt sáttir
um þau vandasömu skipulags-
atriði, hvernig haga skyldi yf-
irráðum sjóðsins eða stjórn og
framkvæmdum, en í þeim efn-
um var erfðaskráin harla lélega
úr garði gerð. í rauninni var
ekki um neina framkvæmda-
stjórn að ræða, fyrr en stofnan-
irnar, sem Nóbel hafði tilnefnt,
höfðu gefið samþykki sitt til að
taka við þeirn vanda að úthluta
verðlaununum. En þessi sam-
þykki fengust samt hjá þeim
öllum, svo að það varð, eins og
gefandinn hafði hugsað sér. —-
Framli. á 7. síðu.
Kjörgarður
Laugavegi 59
Stórt úrval af karlmanna-
fötum, frökkum, drengja-
fötum, stökum buxum. —-
Saumum eftir máli.
UUima
—--