Frjáls þjóð - 12.03.1960, Síða 2

- oCangardacj.inn /2. inarz t9(fO “..F fJJÁ L S. Þ J □ Ð
LISTIR •• BflKMENNTI R
Kirkjan á hafsbotni. —
Ljóð, eftir Árnliða Alf-
geir. Helgafell 1959.
Síðprentuð bók frá liðnu
hausti varð meðal fyrstu bóka
þessa árs. Höfundur ritar und-
ir dulnefni, slíkt vekur allaf
nokkra forvitni. En varhuga-
vei’t er slíkt til eftirbreytni;
skeinmtilegast að bókagerðar-
menn gangist opinberlega við
ritverkum sínum.
Bók þessi er 112 siður að
stærð i góðu broti, kvæðin
livorki meira né minna en 132
talsins, cf ég hef þá talið rétt,
flest þeirra stixtt, og eru þá
tvö á liverri siðu. Þau eru öll
órímuð. Einkunnarorð eru
þessi, liöfð eftir Kahlil Gibr-
an: „Til er málsliáttur, sem
segir: /„Betri er einn fugl í
hendi en tíu i skógi.“ / Eii ég
segi:/ — Fugl, jafnvel fjöður
í skógi / er meira virði en tíu
í hendi./ Leit þin að þeirri
fjöður er vegur / genginn
vængjuðuin spórum lífsins. /
— Nei, sú leit er sjáíft lífið.“
Andi þessa spekiljóðs livílir
yfir'vötnum þessarar bókar og’
allri náttúru. Arnsúgur liinna
stóru skáldfogla heyrist lxér í
nokkrum fjarska, en söngur
liinna smærri fyílir loftið. —
Það er auðséð á öllú, að hér
héldur listfengur maðúr á
penna — (fjöðurstafur kemur
ósjálfi-átt upþí liugá manns).
Það er erfitt að gizka á aldur
mannsins og' maður gæti jafn-
vel eins trúað því að bak við
kai-lheitið á forsiðu bókarinn-
ar væi’i kona i felum; öld
skáldsins er ekki mjög tíma-
bundin, hér gæti engu síður
verið um að í’æða áhrif frá
nafnlausum skáldum Austur-
landa, en þeim Gibran og
Tagore. Mynd skáldsins, sem
sendi þessi ljóð í hendur Ragn-
ari i Smára er nokkuð ógreini-
leg.
En er ekki ljóðið, hið
sanna Ijóð, ópei’sónulegt, sjálf-
stæð liöfuðskepna, ef svo ó-
skáldlega má komast áð orði,
óliáð skapara sínum? Sumir
myndu svara þessu játandi, en
hófum, / falla hljóðlát orð / á
vör söngsins, sem vakir“ /
(Brimgnýr) „Út við hafsbrún
ekur ungur maður / livítum
vagni dregnum vængjuðum
fák.“ / (í hrauninu) „himin-
inn er aðeins perla / i skel
næturinnar á hafsbotni" —
(Kvöld) „Kárlssonurinn gægð-
ist gegnum orðiii, / leit i augu
kóngsdótturinnar og sagði: /
— Minning, það erum við, þeg-
ar eilifðina dreymir." (Minn-
Fjoöur i skogi
það geri ég aldrei. Bak við ljóð-
ið verður að standa maðúr,
sem mótast liefur af sinum eig-
in tima, lifsreynsla hans, ham-
ingja lians og liarmar verða að
gefa ljóði lians lif og lit. Hann
verður að vera barn sins tima,
faðir morgundagsins, cða eiga
nokkra hlutdejld i honum.
Kirkjan á hafsbotni segir
okkur ekki frá manni, sem
tetið liefur þátt i leitinni að
hinni týndu fjöður í skógi
Ivahlil Gibrans, heldur minn-
ir liún á silkipúðaísaumsmenn-
ina, sem sitja i laufskálum
horfins tíma: slagliarpa i
liorni, gítar uþpi á vegg, söng-
fuglar í trjánum.
En það er mikið af skáld-
skap i. þessari bók. Við skul-
urn gt’ipa niður hér og' þar:
„Er mig . sækir svefn, / og
glæstur fákur / kveikir fyrstu
stjörnur / liaustsins dökkum
ing). Hér er stutt kvæði serh
heitir Ólíkir staðir:
Ég kom, þar senj reiðir menn
höfðu rifizt,
og þögnin var sem aska út-
brunninna orða.
Ég áði, þar sem elskendur
höfðu leiðzt,
og grasið hófst eins og söngur
úr gengnu spori.
Svona yrkja ekki klaufar. í
bókinni er fjöldi jafngóðra
kvæða. Ég er i þessum tilvitn-
unum aðeins kominn á siðu 17,
á næstu síðu er t. d. þetta ljóð,
sem heitir Foli:
Hann- kom á móti mér
liikandi,
safnaði fíngerðuiu vöðvum,
flipa, hófum og faxi
í þanda titiandi lirevfing,
sem festi augu min líkt
og strengi
á lifandi hörpu.
Ótaminn fjögurra vetra foli.
Þetta látum við nægja sem
sýnishorn. Allur blær kvæð-
aniia er þessu likur.
Ég lief stundum verið að
benda ungum skáldum á það,
að það sé jafnan kostur á
kvæði, að það sé stutt, aldrei
hef ég þó fordæmt góð kvæði
vegna þess að þau voru löng.
Hér eru kvæðin stutt og gæti
höfundur þess vegna verið
einn af minum lærisveinum
eða minna kennifeðVa; En liöf-
undur brýtur önnur boðorð
vandlátra skálda. Bók þessi
hefði orðið höfundi sinum til
enn meiri sóma og lesendum
til meiri gleði en nú verður,
hefði liann geymt í skúffu
sinni — eða i sumuiii tilfell-
um í bréfakörfunni — eitt
hundrað þéssára kvæða sinna,
en birt okkur aðeins 32 þeirra
að þessu sinni. Hefði hann val-
ið þau beztu hefðum við rek-
ið upp stór augu og sagt: Hér
er á ferðinni tvímælalaust
skáldefni.
En vegna þess að höfundur-
inn bar ekki gæfu til nauð-
synlegrar dómhörku gagnvart
sjálfum sér og hellir yfir okk-
ur þessuin mikla fjölda mis-
jafnra ljóða, þótt mörg eigi sér
ýmislegt til ágætis, liljótum
við að geyma mestu viður-
kenningarorðin, unz næsta bók
kemur. Vonandi verður liöf-
undi útgáfa þessarar bókar
Jærdómsrík. þetta er gáfumað-
ur. Það er óliætt að fullyrða
strax. — Hann ætti að liætta
þessum feluleik.
Jón úr Vör.
3
tvc&r uióur
Frjálsri þjóð hafa verið send-
ar tvær vísur. Er önnur svar til
Karls Kristjánssonar um með -
ferðina á hafmeynni, en hin
kveðja til ríkisstjórnarinnar.
Karli er þetta sent:
Enga sök á Auði ber,
erfitt mjög um vörnina.
A sá nokkuð undir sér,
sem afmeyjaði Tjörnina.
En þessi blessunarorð fær
stjórnin:
Skeiðar til ég hef og hnífs,
en hvergi má við fórninni.
Af öllu hjarta eilífs lífs
óska ég ríkisstjórninni.
Kristiiegt skólablað
Fyrir nokkru kom út Kristi-
legt skólablað. sem gefið er út
af Kristilegum skólasamtökum
og kemur út a. m. k. einu sinni
á ári.
Blaðið er fjölþætt að efni,
hefst á ávarpi eftir Ásgeir H,
Jónsson, þá rita í það sr. Jóhann
Hannesson, prófessor og sr,
Magnús Runólfsson. Enn frem-
ur eru margar greinar eftir
skólafólk, frgsögn, prýdd mynd-:
um, af kristilegu skólamóti í
Vatnaskógi og ýmislegt fleira.
Blaðið er hið vandaðaasta að
öllum frágángi og útgefendum
til sóma.
Hópfercir íslendinga
til Rússlaitds í sumar?
Eitt af því, sem heimurinn
þarfnast nú hvað mest, er gagn-
kvæmur skilningur þjóð.i, sem
staðið hafa á öndverðum meiði.
Til skamms tíma hafa niklar
Íiömlur og jafnvel óyfirstígan-
legar torfærur varnað því, að
xnenn með ólíkar hugm; idir um
Jijóðfélagsmál gætu sód hvern
^nnan heim. Austur-E/rópu-
Jöndin voru lokuð, og ':omm-
únistar og þeir, sem :■ runaðir
voru um, að vera þcim ekki
Jiægjanlega andsnúni.. fengu
ekki vegabréfsáritun tii Banda-
ríkjanna.
Á seinustu árum hc"ur orðið
líér mikil breyting á og sú
breyting er í rauninni c ins og
dagsbrún eftir langa o dimma
nótt. Aukin samkeppn: austurs
og vesturs, kynni ein aklinga
með ólíkar þjóðfélagshc :mynd-
ir og gagnkvæmar he: ísóknir
bera í sér von um, að tci tryggn-
in dvíni smám saman og eðli-
legir sambúðarhættir fái yfir-
höndina.
Það er táknrænt um straum-
hvörfin í heiminum, að um
þessar mundir eru fulltrúar
rússnesku ferðamálaskrifstof-
unnar, Intourist, að gera víð-
tækar ráðstafanir til þess að
glæða ferðalög útlendinga til
Ráðstjórnarríkjanna, og jafnvel
hingað til íslands var sendur
einn af forstjórum hennar til
þess að vinna að auknum ferða-
logum íslendinga þangað. Er
hér verið að koma á samstarfi
við ferðaskrifstofu íslenzka rík-
isins um þessi efni.
Ferðalög þar eystra eru að
visu aíldýr fýrír okkur, nú éftir
gengisfeiliriguna, en þáð verða
þau hvarvetna után landstein-
anna. Daggjöld í hóþferðum
verða 360—630 krónur, en þá
eru fargjöld og aiít annað reikn-
að. Að vetrarlagi verðúr þó
veittur veruíegur afsiáttur frá
þessu verði. Einnig éru skilyrði’
til þess, að ménn geti ferðazt
um landið á eigin bílum.
Um áritun vegabréfa hefur
mjjög verið liðkað til, svo að
ekki þarf að óttast vandkvæði
af því tagi, og tollskoðun er
sízt strangari en í mörgum öðr-
um löndum.
Mjög marga íslendinga fýsir
áreiðanlega að koma til Rúss-
lands, og vafalaust munu oin-
hverjir nota sér það tækifæri,
sem nú býðst, þótt kostnaður
við svo langa ferð muni aftra
mörgum.
Mistök.
Þegar gengið var frá síðasta
tölublaði Frjálsrar þjóðar, urðu
þau mistök, að prófarkaiestur
kvennasíðunnar fór í handskol-
um. Biður blaðið ritstjóra
kvennasíðunnar og lesendur
sína velvirðingar á þessu.
Auglýsið í
FRJÁLSRI ÞJOD
Á1 árunum fyrir síðustu
heimsstyrjöld yar miJcill
pólitískur áhugi hjá nemend-
um Menntaskólans í Reykja-
vík, og skiptust peir aðallega
í tvo tjandsamlega hópa. Þó
voru nókkrir nemendur, sem
hvorki vildu skipá sér í sveit
með „brúnstökkum“ Hitlers
né „rauðliðuvi“ Stalíns, og
voru þeir taldir hálfgerðir
sérvitringar. í þessum hópi
man ég eftir nokkrum Al-
þýðuflokksmönnum. og ein-
urn Fravisóknarmanni — en
engum Sjálfstœðismanni.
Já, hvor er nú betri, brúnn
eða rauður? — var spiirt. En
allur fjöldinn vildi ekki veðja
á vonlausan hest, og valdi
því milli þessara tveggja.
Vafalaust finnst mörgum
það dálítið skritið nú, að þá
skyldi nœstum annar hvor
nemandi Menntaskólans
fylgja nazistum að málym-
Og kannski vilja mynn
skella skuldinni á léttúð œsk-
unnar. En slikt vœri mjög
villandi skýring, ef ekki bein-
línis röng.
Þó að nazisminn sé al-
mennt fordœmdur nú, þá er
það fyrst og fremst vegna
þess, að stríðslukkan snéri
baki við Hitler á elleftu
stundu. Við erum ekki hót-
inu betri eða skynsamari nú
í dag en skólapiltarnir voru
þá, og sumir þeirra hefðu nú
verið viðurkenndir forspak-
ir gáfumenn, ef Hitler hefði
borið sigur af hólmí í heims-
styrjöldinni síöari.
Og þó að Hliíer sé dauð-
ur og nazisminn líka, að
minnsta kosti að sumra áliti,
þá er samt ennþá spurt:
Hvor er nú betri, brúnn eða
rauður? — en um fleiri er alls
ekki að rœða í hugarheimi
fjölda manna. Sterkustu her-
yeldi heimsins byrgja svo
fyrir andlega útsýn þeirra,
að B.andaríkjamemi og Rúss-
ar eru nœstúm einu þjóðirn-
ar, sqm þeir koma auga á í
heiminum. Það er talið svo
sjálfsagt, að þessar þjóðir
berjist um yfirráðin, að þess
er krafizt af okkur, að við
tökum ákveðna afstöðu með
öðrum, en móti hinum, og
gildi baráttunnar er jafnvel
talið svo mikið, að okkur beri
skylda til að fórna sjálf-
stœði — ef ekki lifi — þjóð-
arinnar fyrir málefnið.
Þröngsýni af þessu tagi er
orðin ískyggilega rótgróin ag
kemur fram á flestum, ef
ekki' öllmn sviðum þjöðlífs-
ins. í trúmálum eigum við
að vera annað hvort: bók-
stafstrúar eða heiðingjar, og
í atvinnumálum skal dýrka
annað hvort: einkarekstur
eða þjóðnýtingu, en fordœma
hitt.
En í verzlunarmálunum
hafa þó lögmálin raskazt.
Það voru nefnilega einu
sinni til sérvitrir bœndur,
sem komu auga á þriðju leið-
ina í þeim málum. Og þeir
létu ekki sitja við orðin tóm,
heldur stofnuðu samvinnu-
félög til að annast verzlun-
ina.
F.n heir eru nú allir knmnir
undir grœna torfu, og sér-
vizkan hefur ekki reynzt arf-
geng að ráði, því að rekstur
samvinnufélaganna nálgast
það meir og meir að verða
eins og um einkafyrirtœki
forstjóranna vœri að rœða,
enda hafa þeir gert félögin að
þátttakendum í stofnun
hlutafélaga í gróðaskyni.
Allúr þorri þeirra manna,
er telja sig sjálfkjörna for-
ustu- og forsvarsmenn sam-
vinnufélaganna, telur sjálf-
sagt að veita aðstoð sína við
tvískiptingu heimsins, með
því að leyfa öðrum aðilan-
iim hersetu á íslandi. En auk
þess hafa þeir mdnna yiestán
áhuga. á því að koma á
sams kondr tvískiptingu í ís-
lenzkum stjórnmálum. eftir
ameriskri fyrirmynd, að þeir
segja.
„Tveggja-flokka-kerfið“ á
að leysa allan vanda. Að vísu
hefur aldrei verið til nokkurt
„tveggja-flokka-kerfi", sVo að
mér sé kunnugt um, að
minjista kosti hvorki í
Bandaríkjunum pié Bret-
landi, og er hér þvi aðeins
um áróðursbragð að rœða. En
sé fœkkun flokka svo mikil
nauðsyn, að réttlœtanlegt sé
að leyfa aðeins starfsemi
tveggja flokka, því þá ekki
að fœkka um einn i viðbót
að rússneskri fyriryujnd? —
Væri það ekki ennþá betra?!!
Er ekki biáðum h ominn
tími til þess að opna fleiri
glugga, skapa meira viðsýni
og anda að sér ferskara lofti?
Gusíur.