Frjáls þjóð - 12.03.1960, Blaðsíða 8

Friðarboði
í heimi vaxandi vígbúnaðar
gætir hinna dýpstu andstæðna.
Pm leið og þjóðir — stórar og
isrnáar, ríkar og fátækar — sóa
svimandi háum verðmætum í
vígbúnaðarkapphlaupið, bind-
ast milljónir manna samtökum
um það að vinna að afvopnun
og fordæma þann hernaðaranda,
sem óhjákvæmilega siglir í
kjölfar þess þjóðskipulags, er
foyggir tilveru sína á ímynduð-
«m hervörnum.
Friðarsamtökum þessum
fjölgar með hverju ári og á-
stæðan fyrir því, að þeim tekst
ekki að láta taka meira tillit til
sín en raun ber vitni, er yfir-
leitt pólitískur skoðanamunur
þar af leiðandi skortur á sam-
starfi og trúnaðartrausti. —
Þannig hefur t. d. verið ástatt
með tvenn hin víðfeðmustu
kvennasamtök heims, sem bæði
vinna markvisst að réttindum
kvenna og að friðarmálum. Al-
'þjóðakvenréttindafélagið ljær
ekki máls á því að ganga til
samstarfs við Alþjóðasamband
lýðræðissinnaðra kvenna, þótt
tnálsstaðurinn, sem unnið er
fyrir, sé hinn sami, einungis
vegna þess, að í hinum síðar-
nefndu samtökum, sem senni-
lega eru hin fjölmennustu í
heimi, eru meðal annarra kon-
ur, sem búa við hagkerfi hinna
sósíalistisku landa heims.
Hér hefur dvalið undan-
farna viku þekkt mennta- og
vísindakona, dr. med. Andrea
Andreen, á vegum Menningar-
og friðarsamtaka íslenzkra
kvenna. Dr. Andreen er sænsk
að ætt og hóf hún ung nám í
læknisfræði. Að loknu námi,
frá Svíþjóð
dvaldl hún í Berlín, London og
Boston, og gerði sjúkdómafræði
að sérgrein sinni. Þá réðist
hún til Stokkhólmsborgar og
tók að sér forustu á aðahann-
sóknarstofu borgarinnar. Sam-
tímis vann hún að doktorsrit-
gerð sinni og lauk henni árið
1933.
Dr. Andrea Andreen hefur
frá æskuárum gert kvenrétti-
nda- og friðarmál að baráttu-
málum sínum og ávallt verið
þar framarlega í fylkingu. Hún
er nú varaforseti í Alþjóðasam-
bandi lýðræðissinnaðra kvenna
og á sæti í Heimsfriðarráðinu,
sem eru ein áhrifamestu friðar-
samtök heims. Loks er hún for-
maður í hinum sænsku kvenna-
samtökum, sem vinna að rétt-
inda- og friðarmálum kvenna
þar í landi. Dr. Andreen er fríð
kona, fíngerð og nettleg. Hún
hefur mjög fágaða framkomu,
enda er hún hámenntuð kona á
LITIÐ FRETTABLAÐ
Lciugardaginn í 21. viku vetrar.
Lengi lifi Gudda
Maður einn tók að
sér að prenta plögg
fyrir skóla nokkurn
hér í bæ. Fór hann
xneð reikninginn til
skólastjórans, sem
skrifaði orðalaust upp
á hann.
En ekki mátti hann
borga og lá leið
mannsins næst niður
í Fræðsluskrifstofu
Reykjavíkur. — Er
Mý bók frá
Davíð
Davið Stefánsson,
skáld átti 60 ára af-
mæli 21. janúar s.l.
Frézt hefur að hann
hafi að undanförnu
verið að búa nýja
ljóðabók til prentun-
ar. — Helgafell mun
gefa bókina út.
Lán í óiáni
Um þessar mundir
munu vera að koma
nýjar nálar í glym-
skratta útvarpsins.
Ekki hafði verið gert
ráð fyrir við kaup
jþeirra ágætu tækja,
að skipta þyrfti um
nálar og er þó tækni-
forusta Ríkisútvarps-
ins viðkunn. Mun þeg-
ar vera kominn marg-
faldur venjulegur
xiotkunartími á þær,
en þetta eru safírnál-
ar. — Ekki mun þó
náiarsuðið hafa
heyrzt á firði austur.
reikningurinn kom
þaðan uppáskrifaður
að nýju eftir sóiar-
hrings bið tók maður-
inn enn á rás og hélt
upp stiga Reykjavík-
ur Apóteks. Eftir
margar fyrirspurnir
og hlaup milli skrif-
stofa komst hann loks
með reikninginn í
endurskoðunardeild.
Þegar reikningurinn
hafði þar verið grand-
skoðaður var mannin-
um tjáð að hann, þ. e.
a, s. reikningurinn,
væri þakksamlega
þeginn upp i útsvars-
greiðslu hans. „Og ef
þú ekki treystir okk-
ur þá geturðu farið
heim með reikninginn
og tekið af honum af-
rit og komið svo með
það og þá skal ég
kvitta á það,“ sugði
afgreiðslustúlkan
með jsínu blíðasta j
brosi. Reikningurinn 1
var upp á rúmar tvö
hundruð krónur.
Orðabók fyris1
húsmæður
Væntanleg mun á
markaðinn innan
langs tíma orðabók
fyrir húsmæður. Mun
í henni verða orðalisti
úr a. m. k. fjórum
tungumálum og ísl.
þýðingar orða, sem
oftast koma fyrir í
mataruppskriftum í
prjóna- og sniðablöð-
um.
Eignarrétturinn
er friðheigur
Félag matvöru-
kaupmanna hélt ný-
lega fund, þar sem
samþykkt voru mót-
mæli gegn efnahags-
ráðstöfunum ríkis-
stjórnarinnar. Einn
fundarmanna vildi
jafnvel ganga svo
iangt, vegna 3—5%
lækkunar á álagi, sem
boðin er, að höfðað
yrði prófmál gegn rík-
inu vegna brots á 67.
grein stjórnarskrár-
innar, sem fjallar um
friðhelgi eignarréttar-
ins.
Okuruiáli
áfrýjað
Sigurður Berndsen
hefur áfrýjað „okur-
rnáli" sínu til Hæsta-
réttar og ætlar að
fiytja það sjálfur.
Megin ástæðan fyr-
ir áfrýjuninni mun
vera sú að -Valdimar
Stefánsson krefst þess
að sektin sé greidd á
tveimur árum.
Til sanns vegar má
færa að ekki megi
innheimta okursektir í
okkar þjóðfélagi á
skemmri tima en svo
að okurvextir af sekt-
inni geti greitt hana
upp, til dæmis á 3—4
árum með 30—40%
vöxtunr,
fleiri sviðum en þeim er telja
til læknisfræðinnar einnar. Oft
hef ég' á fundum erlendis dáðst
að skýrri og rökfastri túlkun
hennar á þeim málefnum, sem
hún berst fyrir og' á leikni
hennar í tungumálum. Hún
virðist jafnvíg á enska, þýzka
og franska tungu.
Heiðarleiki og sannleiksást
Dr. Andreen kemur skýrt í ljós
í tveimur viðtölum, sem nýlega
hafa birzt við hana í alþjóðlegu
kvennariti. Hún telur erfiðasta
atburð lífs síns hafa verið, þeg-
ar hún kom heim frá Kóreu ár-
ið 1952, en þangað fór hún sem
meðlimur alþjóða-vísindalegr-
ar sendinefndar til rannsóknar
á sýklahernaði. sem talið var að
hefði verið rekinn í Kóreustyrj-
öldinni. „Þegar heim kom, var
framburður minn rengdur, bæði
af hægrisinnuðum blaðamönn-
um og af vísindamönnum í Sví-
þjóð. En það aftraði mér ekki
frá því að halda áfram að skrifa
um það, sem é g hafði séð í
Kóreu.
í öðru viðtali er hún spurð
að því, hverju hún spái um
framtíð kvenréttindahreyfing-
arinnar. Hún segir: „Það er von
mín, að innan tíðar verði engin
— eða mjög fá —- kvenréttinda-
samtök. Mér er þó ljóst, að þörf
er á þessháttar samtökum, á
meðan konur hafa ekki náð
sömu áhrifum í félags- og
stjórnmálum og karlmenn.
En við verðum að ná þessu
fullkomlega jafnrétti. Sá dag-
ur hlýtur að koma, þegar konur
ræða við karlmenn á jafnréttis-
grundvelli, bæði á þjóðlegum
og alþjóðlegum vettvangi og
áhrifa þeirra gætir jafnt, þegar
kvenréttindi eru ekki lengur
neitt vandamál. Þegar sá dag-
ur rennur upp, þörfnumst við
einungis félagasamtaka, þar
sem framfarasinnaðir menn og
konur starfa saman að vernd
barna og varðveizlu friðar.“
Þessi merkiskona hélt er
indi á fjölmennum kvennafundi,
sem haldinn var í Kramsóknar-
húsinu s.l. þriðjudag. Sxðan hélt
hún til Akureyrar, þar sem hún
mun tala á fundi en heimleiðis
fer hún upp úr þessari helgi.
Það er mikill fengur, þegar
slíka gesti ber að garði.
Sigríður Eiríksdóttir.
Söiuskattsfrumvarpið —
Var landhelgi
íslands 4-8
ntllur á 17. eg
18. öld?
Dr. Gunnlaugur Þórðarson
hefur sagt frá því í viðtali við
Alþýðublaðið 6. marz að hann
hafi nýlega fundið í dönskum
söfnum merkileg skjöl um forn-
ar tilskipank’ um landhelgi ís-
lands. Sést á þeim að á síðari
hluta 17. aldar og snemma á 18.
öld hefur landhelgin verið 4—8
mílur.
Dr. Gunnlaugur stingur upp
á því, að íslendingar gefi út
frímei'ki í kynningai’skyni, þar
sem di’egnar séu umhvei'fis
mynd landsins landhelgislín-
urnar að fornu og nýju.
Skjalafundur dr. Gunnlaugs
er mjög' merkilegur og frí-
merkjatillögur hans einnig at-
hyglisverðar.
.Frh. af 1. síðu.
án tillits til bókstafs laganna,
eru svo grímulaus tilraun til
einræðis, að fordæmalaust með
öllu mun úr þingsögunni síðan
einræðistímabilinu lauk.
Það virðist ekki þurfa mikla
torti'yggni til að álykta sem svo,
að aftan við setninguna um að
afnema söluskatt vanti aðeins
orðin, ef flokksbróðir ráðhérr-
ans á í hlut. Sömuleiðis, að
„fjármálaráðherra skuli á-
kveða sektina“ háa, ef t. d.
kaupfélag á í hlut, en svo væga,
ef flokksbróðir hans á í hlut,
að ekki verði talin ástæða að
leita til dómstóla.
Algjörlega
fráleit ákvæíi.
Það, að afhenda pólitískum
ráðherra það vald, sem farið er
fi'am á í þessu frumvarpi er
auðvitáð algjörlega fráleitt.
Freisting til misnotkunar þessa
valds er svo augljós, þar sem
um milljónir eða milljónatugi
getur verið að ræða, að ekki
kemur til mála, að nokkur mað-
ur, hvei'su trúverðugur sem
hann annai's væri, kæmist hjá
að flekka hendui'nar,- Sú fárán-
lega tillaga, að afhenda pólitísk
um ráðherra dómsvald í saka-
málum, með því að fela honum
að ákveða sektir, jafngildir því í
raun og veru, ef samþykkt
verður, að þingræðið sé orðinn
hreinn skrípaleikur.
Vafalaust er, að hefði slík
tillaga komið frá ráðhen'a um
vald sér til handa með sið-
menntuðum lýði'æðisþjóðum,
mundi sá hinn sami ráðherra
ekki hafa verið talinn fær um
að gegna embætti.
Þess vegna hljóta allir
frelsisunnandi menn að gera
þá kröfu til alþingismanna,
hvar í flokki sem þeir standa,
að þeir felli úr frumvarpinu
öll ákvæði um vald til handa
póltískum ráðherra. Geri þeir
það ekki, höfum við Islend-
ingar nú þegar eignast okkar
de Gaulle í efnahagsmálum,
og mun þess þá ekki langt
að bíða, að aðrir ráðherrar
fylgi fordæminu og láti þing-
ið fá sér í hendur völd dóm-
stóla og þingsins sjálfs.
Verður stofnaður
Verzlunarbanki?
Aðalfundur Verzlunarspari-
sjóðsins var haldinn i Þjóðleik-
húskjallaranum s.l. laugardag 5.
marz. Fundarstjóri var kjörinn
Hjörtur Jónsson kaupmaður.
Þorvaldur Guðmundsson for-
stjóri, formaður stjórnar spari-
sjóðsins flutti skýrslu stjórnar-
innar um starfsemi síðast liðins
árs. Bar skýrslan með sér að
starfsemi spai'isjóðsins hafði vax-
ið mjög á árinu. Innstæður í árs-
lok námu samtals 153.5 milljón-
um króna, þar af 113.5 millj. kr.
almennar sparisjóðsinnstæður.
Höfðu innstæðurnar aukizt um
37.8 milljónir króna á árinu, þar
af 25.4 milljónir króna í spari-
sj óðsreikninguin. Verzlunarspari-
sjóðurinn er nú orðinn stærsti
sparisjóður landsins og gerði for-
maðurinn grein fyrir framtíðar-
horfum.
Hann kvað stjórn sparisjóðs-
insí í samræmi við samþykkt að-
alfundar Verzlunarsparisjóðsins
7. marz 1959, hafa hafizt handa
um undirbúning að stofnun verzl
unarbanka. Hefði málið verið
rætt við viðskiptamálaráðhei’ra
Kvöld í Uningrad
Framh. af 5. síðu.
æskú að ég hugsaði: Hvaða
drengir eru þetta? Hvaðan
koma þeir? Hvaðan hafa þeir
peninga? (Niðurlag næst).
og mætt þar velvilja og stuðn-
ingi og væru tillögur stjórnar
spai'isjóðsins nú í athugun hjá
viðskiptamálaráðuneytinu.
Höskuldur Ólafsson spai'isjóðs-
stjóri, las upp og skýrði endur-
skoðuða reikinga sparisjóðsins
og voru þeir samþykktir sam-
hljóða.
Þá fór fram kjör tveggja
manna í stjórn. Óskað var eftir
hlutfallskosningu og var hún við-
höfð. I stjórn voru endurkjörnir
af einum lista Egill Guttormsson
stórkaupmaður og Þorvaldur
Guðmundsson forstjóri. Hlaut sá
listi 144 atkvæði. Listi Kristjáns
Jónssonar kaupmanns, hlaut 38
atkvæði.
Svohljóðandi tillaga var ein-
róma samþykkt:
„Aðalfundur Verzlunarspari-
sjóðsins haldinn 5. marz 1960 á-
lyktar með tilvísun til tillögu
samþykktar á aðalfundi spari-
sjóðsins 7. marz 1959, að stjórn
sparisjóðsins i samráði við
stjói’nir heildai’samtakanna vinni
markvisst áfram að stofnun
verzlunai'banka.
Jafnframt lýsir fundurinn á-
nægju yfir þeim áfanga, sem
þegar hefur náðzí í málinu.“
Stjórn Verzlunarspai’isjóðsins
skipa nú Egill Guttormsson stór-
kaupmaður, Þoivaldur Guð-
mundsson forstjóri og Pétur
Sæmundsson viðskiptafi’æðingur.
Fundurinn var fjölsóttur.
Fulltrúaráð |)jóðvarnarfélaganna.
Fundur verður haldinn í fulltrúaráði þjóðvarnar-
félaganna í Reykjavík, laugardaginn 12. marz kl.
4. s.d.
Fumdarstaður: Ingólfsstræti 8.
Stjórnin.